Buğdayda Partikül Boyutunun Renk Üzerine Etkisi ve Rengin Kalıtım Derecesinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 396 - 405, 23.04.2022

Asuman Kaplan Evlice

https://doi.org/10.30910/turkjans.1075309

Öz

Parlak sarı renkte makarna tüketici tarafından tercih edildiği için, makarnalık buğday ıslahında b sarılık değeri yüksek çeşitler geliştirilmeye çalışılmaktadır. Renk, öğütme koşullarından özellikle de partikül boyutundan oldukça etkilenmektedir. Bu çalışmada dört farklı çevrede yetiştirilen yedi makarnalık buğday genotipinde renk değerleri (L,a,b); tane, kırma (0.8 ve 1 mm), un ve irmikte belirlenmiş, rengin partikül boyutuna göre değişimi, birbirleri arasındaki ilişkisi ve kalıtım derecesi incelenmiştir. Partikül boyutunun renk değerleri üzerindeki etkisi önemli (p < 0.01) olmuş, partikül boyutu arttıkça L değeri azalmış, a değeri artmıştır. En yüksek b değeri (19.17) ise irmikte saptanmıştır. Kepek içeren tane, 1 mm kırma ve 0.8 mm kırma örnekleri ise benzer b değerleri (17.03-17.96) vermiştir. Unda ise en düşük b değeri (14.05) saptanmıştır. Un örneğinde en düşük b değeri saptanmış olmasına rağmen, yapılan hem korelasyon (r=0.96**) hem de regresyon (R2=0.92**) analizleri sonucu, irmik b sarılık değerinin en iyi un fraksiyonundan tahmin edilebileceği tespit edilmiştir. Ayrıca, taneden gözle renk tahmin etmek en kolay yöntem olmasına rağmen, irmik renginin taneye bakılarak belirlenemeyeceği sonucuna varılmıştır. Sarılık renk değerlerinin tane hariç kalıtım derecesi oldukça yüksek (h2>0.92) bulunmuştur. Bu nedenle, özellikle makarnalık buğday ıslah çalışmalarında çevreden az etkilenen renk parametresinden seleksiyon kriteri olarak etkili bir şekilde yararlanılabileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Makarnalık Buğday, Renk, Patrikül Boyutu, Kalıtım

Kaynakça

• AACC International. 2010. Approved Methods of Analysis, 10th ed. St. Paul, MN: The Association.
• Abdel-Aal, E.M., Young, J.C., Wood, P.J. ve Rabalski, I. 2002. Einkorn: A potential candidate for developing high lutein wheat. Cereal Chemistry, 79 (3): 455-457.
• Adom, K.K. ve Liu, R.H. 2002. Antioxidant activity of grains. The Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50: 6182-6187.
• ASTM. 2002. American Society For Testing and Materials, Standard practice for obtaining spectrophotometric data for object-colorevaluation, Method No: E 1164.
• Bilgin, O., Korkut, K.Z., Başer, I., Dağlioglu, O., Ozturk, I., Kahraman, T. ve Balkan, A. 2010. Variation and heritability for some semolina characteristics and grain yield relations in durum wheat (Triticum durum Desf). World Journal of Agricultural Sciences, 6:301-308.
• Branković, G., Dragičević, V., Dodig, D., Knežević, D., Kandić, V., Šurlan-Momirović, G. ve Sečanski, M. 2015. Phytic acid, inorganic phosphorus, antioxidants in bread and durum wheat and their associations with agronomic traits. Agricultural and Food Science, 24 (3): 183-194.
• Cabas‐Lühmann, P.A. ve Manthey, F.A. 2020. Environment during grain filling affects pasta color. Cereal Chemistry, 97 (5): 967-980.
• Clarke, F.R., Clarke, J.M., McCaig, T.N., Knox, R.E. ve DePauw, R.M. 2006. Inheritance of yellow pigment concentration in four durum wheat crosses. Canadian Journal of Plant Science 86: 133-141.
• Clarke, J.M., Clarke, F.R., Ames, N.P., McCaig, T.N. ve Knox, R.E. 2000. Evaluation of predictors of quality for use in early generation selection. “Alınmıştır: Durum Wheat Improvement in the Mediterranean Region: New Challenges. (Eds.) Royo, C., Nachit, M., Di Fonzo, N. ve Araus, J.L., Options Méditerranéennes : Série A. Séminaires Méditerranéens; n. 40, Zaragoza, 439-446.
• Coşkun, Y., İlkhan, A., Köten, M. ve Coşkun, A. 2010. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen farklı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite yönünden değerlendirilmesinde b ve b* renk değerlerinin kullanılabilirliğinin incelenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (3): 25-29.
• Digesu, A.M., Platani, C., Cattivelli, L., Mangini, G. ve Blanco, A. 2009. Genetic variability in yellow pigment components in cultivated and wild tetraploid wheats. Journal of Cereal Science, 50: 210-218.
• Ficco, D.B., Mastrangelo, A.M., Trono, D., Borrelli, G.M., De Vita, P., Fares, C., Beleggia, R., Platani, C. ve Papa, R. 2014. The colours of durum wheat: A review. Crop and Pasture Science, 65 (1): 1-15.
• Fu, B.X., Wang, K., Dupuis, B., Taylor, D. ve Nam, S. 2018. Kernel vitreousness and protein content: Relationship, interaction and synergistic effects on durum wheat quality. Journal of Cereal Science, 79: 210-217.
• Groth, S., Wittmann, R., Longin, C.F.H. ve Böhm, V. 2020. Influence of variety and growing location on carotenoid and vitamin E contents of 184 different durum wheat varieties (Triticum turgidum ssp. durum) in Germany. European Food Research and Technology, 246 (10): 2079-2092.
• Güngör, H. ve Akgöl, B. 2015. Kırklareli ekolojik koşullarında makarnalık buğday genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 2 (3): 256-267.
• Hidalgo, A. ve Brandolini, A. 2008. Kinetics of carotenoids degradation during the storage of einkorn (Triticum monococcum L. ssp. monococcum) and bread wheat (Triticum aestivum L. ssp. aestivum) flours. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 56 (23): 11300-11305.
• Hidalgo, A. ve Brandolini, A. 2012. Lipoxygenase activity in wholemeal flours from Triticum monococcum, Triticum turgidum and Triticum aestivum. Food Chemistry, 131 (4): 1499-1503.
• Hidalgo, A., Fongaro, L. ve Brandolini, A. 2014. Wheat flour granulometry determines colour perception. Food Research International, 64: 363-370.
• Hidalgo, A., Fongaro, L. ve Brandolini, A. 2017. Colour screening of whole meal flours and discrimination of seven Triticum subspecies. Journal of Cereal Science, 77: 9-16.
• Joubert, M., Morel, M.-H. ve Lullien‐Pellerin, V. 2018. Pasta color and viscoelasticity: Revisiting the role of particle size, ash, and protein content. Cereal Chemistry, 95 (3): 386-398.
• Kaplan Evlice, A. 2016. Bulgurun fonksiyonel özellikleri ve teknolojik kalitesine buğday çeşidi ve üretim yönteminin etkisi. Ankara Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 216 s. K aplan Evlice, A. ve Özkaya, H. 2011. Makarnalık buğdayda farklı cihazlarla saptanan renk değerinin kalite yönünden değerlendirilmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20 (2): 33-40.
• Kaplan Evlice, A., Pehlivan, A., Sanal, T., Salantur, A., Kilic, G., Dugan, G., Boyaci, I.H. ve Koksel, H. 2020. Utilization potential of Glutograph in wheat breeding programs and the influence of genotype and environment on bread wheat quality. Cereal Chemistry, 97 (3): 634-641.
• Kaya, Y. ve Akcura, M. 2014. Effects of genotype and environment on grain yield and quality traits in bread wheat (T. aestivum L.). Food Science and Technology, 34 (2): 386-393.
• Kılıç, H., Tekdal, S., Kendal, E. ve Aktaş, H. 2012. Augmented deneme desenine dayalı ileri kademe makarnalık buğday (Triticum turgidum ssp durum) hatlarının biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. KSU Doğa Bilimleri Dergisi, 15 (4): 18-25.
• Konopka, I., Czaplicki, S. ve Rotkiewicz, D. 2006. Differences in content and composition of free lipids and carotenoids in flour of spring and winter wheat cultivated in Poland. Food Chemistry, 95 (2): 290-300.
• Lachman, J., Hejtmánková, K., ve Kotíková, Z. 2013. Tocols and carotenoids of einkorn, emmer and spring wheat varieties: Selection for breeding and production. Journal of Cereal Science, 57 (2): 207-214.
• Mohammed, A., Geremev, B. ve Amsalu, A. 2012. Variation and associations of quality parameters in Ethiopian durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum) genotypes. International Journal of Plant Breeding and Genetics, 6 (1): 17-31.
• Mutwali, N.I.A., Mustafa, A.I., Gorafi, Y.S.A. ve Mohamed Ahmed, I.A. 2016. Effect of environment and genotypes on the physicochemical quality of the grains of newly developed wheat inbred lines. Food Science & Nutrition, 4 (4): 508-520.
• Pehlivan, A., Kaplan Evlice, A., Şanal, T., Çinkaya, N., Özderen, T. ve Keçeli, A. 2008. Makarnalık buğdaylarda (Triticum durum Desf) irmik rengi ile tane rengi arasındaki ilişkinin incelemesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran, Konya, s. 819-823.
• Posner, E.S. 2009. Wheat flour milling. “Alınmıştır: Wheat Chemistry and Technology. (eds) Khan, K. and Shewry, P.R., AACC International, St Paul, MN, ABD, 119-152.
• Sacchetti, G., Cocco, G., Cocco, D., Neri, L. ve Mastrocola, D. 2011. Effect of semolina particle size on the cooking kinetics and quality of spaghetti. Procedia Food Science, 11th International Congress on Engineering and Food (ICEF11), 1: 1740-1745.
• Sakin, M.A., Sayaslan, A., Duzdemir, O. ve Yuksel, F. 2011. Quality characteristics of registered cultivars and advanced lines of durum wheats grown in different ecological regions of Turkey. Canadian Journal of Plant Science, 91: 261-271.
• Schulthess, A., Matus, I. ve Schwember, A.R. 2013. Genotypic and environmental factors and their interactions determine semolina color of elite genotypes of durum wheat (Triticum turgidum L. var. durum) grown in different environments of Chile. Field Crops Research, 149: 234-244.
• Şahin M., M. Akçura, A.G. Akçacık ve Doğan, S. 2006. Makarnalık buğday ıslahında renk spektrofotometresi ile ölçülen parametrelerin değerlendirilmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi, 2: 17-21.
• Şener, O., Kılınç, M. ve Yağbasanlar, T. 2000. Ekmeklik buğdayda diallel melez analizi ile bazı tarımsal karakterlerin kalıtımının belirlenmesi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 121-127.
• TMO. 2022. Toprak Masulleri Ofisi, 2020 Yılı Hububat Sektör Raporu. https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/hububat2020.pdf
• TRADEMAP. 2022. Trade Statistics for International Business Development. https://www.trademap.org/.
• TÜİK. 2022. Türkiye İstatistik Kurumu, Yıllık Sanayi Ürün İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=210&locale=tr.
• Yan, W. ve Holland, J.B. 2010. A heritability-adjusted GGE biplot for test environment evaluation. Euphytica, 171: 355-369.
• Ziegler, J.U., Wahl, S., Würschum, T., Longin, C.F.H., Carle, R. ve Schweiggert, R.M. 2015. Lutein and lutein esters in whole grain flours made from 75 genotypes of 5 triticum species grown at multiple sites. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 63 (20): 5061-5071.