Arıcılık İşletmelerinin Sürdürülebilirliğinin Sosyal Boyutunun Ölçülmesi: Iğdır İli Örneği

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 299 - 310, 25.04.2023

Özal Kaya Bakiye Kılıç Topuz

https://doi.org/10.30910/turkjans.1233834

Öz

Araştırmanın amacı Iğdır ilinde arıcılık işletmelerinin sosyal sürdürülebilirlik düzeylerinin ölçülmesidir. Araştırmanın materyalini, Iğdır ilinde arıcılık yapan işletmelerden basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre seçilen 87 işletme yöneticisi ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Arıcılık işletmelerinin sosyal sürdürülebilirliğini belirlemek için sürdürülebilirlik endeksi geliştirilmiştir. Sosyal sürdürülebilirliği tespit etmek amacıyla 45 maddeye faktör analizi uygulanmıştır ve işletmeler K-Means Kümeleme analizine göre düşük ve yüksek sürdürülebilir olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Araştırmada arıcılık işletmelerinin sosyal sürdürülebilirlik endeksi 0.649 olarak tespit edilmiştir. Faktör analizine göre arıcılık işletmelerinde memnuniyet, örgütlenme ve iş birliği, teknik bilgi, sosyo-kültürel faktörler, arı besleme, yatırım ve kadının rolü ve sosyal refah sosyal sürdürülebilirliği belirleyen faktörler olarak belirlenmiştir. K-Means Kümeleme analizine göre arıcılık işletmelerinin %34.5’i düşük sürdürülebilir ve %65.5’i ise yüksek sürdürülebilir grubunda yer almaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, işletmelerin sosyal sürdürülebilirlik faktörleri içerisinde arı besleme (0.966) ve örgütlenme ve iş birliği (0.948) konusunda iyi durumda olmalarına rağmen, yatırım ve kadının rolü (0.195) ve sosyo-kültürel faktörler (0.283) açısından oldukça zayıf durumda oldukları belirlenmiştir. Ayrıca, arıcılık işletmelerinin sosyal sürdürülebilirliklerinde düşük ve yüksek sürdürülebilir işletmeler açısından en önemli faktör memnuniyet olarak belirlenmiştir. İşletmelerin sosyal sürdürülebilirliklerinin sağlanabilmesi için arıcılık yapan işletmelere verilen kovan destek miktarının artırılması gibi memnuniyetlerini artıracak politika araçlarının hayata geçirilmesi gerekli görülmektedir. Ayrıca, bölgede sağlık ve eğitim gibi sosyo-kültürel imkânların artırılması ve üretimde kadının rolünün artırılması sürdürülebilirliğe pozitif etki yapacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arıcılık, Sosyal Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilirlik Endeksi, Faktör Analizi, K-Means Kümeleme Analizi, Iğdır.

Kaynakça

• Aldenderfer, M.S., Blashfield, R.K. 1984. Cluster Analysis. Beverly Hills: Sage Publications.
• Aydın, B. Aktürk, D. Arsoy, D. 2020. Economic and efficiency analysis of beekeeping activity in Turkey: Case of Çanakkale province. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 67: 23-32.
• Barrera, R.A. and Saldivar, V. 2002. Proposal and application of a sustainable development index. Ecological Indicators, 2(3):251-256.
• Bartlett, M.S. 1950. Tests of significance in factor analysis. British Journal of Psychology, Statistical Section, (3): 77-85.
• Başer, U. Bozoğlu, M. ve Kılıç Topuz, B. 2017. Tarım işletmelerinde çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliğin ölçülmesi. Akademia Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 2 (3):1-13.
• Başer, U. 2021. Sığır eti arz zinciri ve besi işletmelerinin ekonomik sosyal ve çevresel sürdürülebilirliği: Samsun ili örneği. Doktora Tezi, Ondokuzmayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, s. 205.
• Bixby, M. Hoover, S.E. McCallum, R. Ibrahim, A. Ovinge, L. Olmstead, S. and Guarna, M.M. 2020. Honey bee queen production: Canadian costing case study and profitability analysis. Journal of EconomicEntomology, 113 (4): 1618-1627.
• Black, A.W. 2004. The quest for sustainable, healthy communities. Australian Journal of Environmental Education, 20 (1): 33-44.
• Cochran, W.G. 1963. Sampling Techniques. John Wiley & Sons.
• Emir, M. 2015. Türkiye‘de arıcıların sosyo-ekonomik yapısı ve üretim etkinliği. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, s. 167.
• Eryılmaz, G.A. Kılıç, O. Boz, İ. 2019. Türkiye’de organik tarım ve iyi tarım uygulamalarının ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29 (2): 352-361.
• FAO, 2021. Food and Agriculture Organization of the United Nations, http://www.fao.org/faostat/en/#data, Erişim tarihi: 11.01.2023
• Field, A. 2000. Discovering Statistics Using SPSS For Windows. London-Thousand Oaks New Delhi: Sage publications.
• Folayan, J. and Bifarin, J. 2013. Profitability analysis of honey production in Edo North local government area of Edo state, Nigeria. Journal of Agricultural Economics and Development, 2 (2): 60-64.
• Johnson RA, Wichern D.W. 1992. Applied Multivariate Statistical Analysis. New Jersey, Prentice-Hall Inc, 396-397.
• İnci, H. , Karakaya, E. & Topluk, O. 2022. Bingöl İli Arıcılık İşletmelerinin Yapısal Özellikleri . Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi , 9 (4) , 996-1013 .
• Kadirhanoğulları, İ. H. Karadaş, K. Külekçi, M. 2016. Iğdır ilinde bal üretim maliyetinin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4): 115-120.
• Kalaycı, Ş. 2010. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikler. Asıl Yayın, 426s., Beşinci Baskı, Ankara.
• Kaufman, L. Rousseeuw, P.J. 1990. Finding Groups in Data: An Introduction to Cluster Analysis. New York: John Wiley and Sons.
• Kılıç Topuz, B. ve Bozoğlu, M. 2016. Tarımsal üretici birliklerinde performans ölçümü. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31 (3): 360-369.
• Korkmaz, A. ve Öztürk, C. 2003. Mersin ili arıcılığının yapısı, sorunları ve çözüm önerileri. Alatarım Dergisi, 2 (2): 53-58.
• Korkmaz, A. 2014. Yaşanabilir bir dünya ve sürdürülebilir bir çevre için bal arıları. Arıcılık Araştırma Dergisi, Haziran Sayısı, s. 5-7.
• Kösoğlu, M. İvgin Tunca, R. Topal, E. Yücel, B. Balkanska, R. Tavlı Yıldırır, Z. 2021. Arıcılıkta sürdürülebilirlik mümkün mü? MAS Journal of Applied Sciences, 6(3): 610-623.
• Kutlu, M. A. ve Kılıç, Ö. 2020. Elazığ ili Türkiye arıcılığının sürdürülebilirliği üzerine bir çalışma. Adyutayam Dergisi, 8(1), 38-49.
• Lebacq, T. Baret, P.V. Stilmant, D. 2013. Sustainability indicators for livestock farming. A review. Agronomy for Sustainable Development, 33: 311-327.
• Lewis BMS, 1994. Factor Analysis And Related Techniques. London: Sage Publications Inc.
• Leite, A.E. De Castro, R. Jabbour, C.J.C. Batalha, M.O. Govindan, K. 2014. Agricultural production and sustainable development in a Brazilian region (Southwest, S˜ao Paulo State): motivations and barriers to adopting sustainable and ecologically friendly practices. International Journal of Sustainable Development and World Ecology, 21 (5): 422–429.
• Mollavelioğlu, M.Ş. 2009. Sürdürülebilir tarımın ölçümü ve Türkiye açısından değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, İktisat Anabilim Dalı, s.215.
• Morrissey, J. Bernadette, O.R. Moles, R. 2005. Indicators and indices development: the appraisal of sustainability at settlement level in Ireland. In Esai Colloquium Proceedings
• Nsekanabanzi, S. and Nsengiyumva, J.N. 2021. Analysis of the profitability of honey production in Nyamagabe District in Rwanda. Available at SSRN 3956624.
• Onyekuru, A.N. Okorji, E.C. and Machebe. N.S. 2010. Profitability analysis of honey production in Nsukka local government area of EnuguState, Nigeria. Asian J. Exp. Biol. Sci 1.1: 166-169.
• Ören, N. Alemdar, T. Parlakay, O. Yılmaz, H. Seçer, A. Güngör, C. Yaşar, B. Gürer, B. 2010. Adana ilinde arıcılık faaliyetinin ekonomik analizi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara. Yayın No:178.
• Özsayın, D. Karaman, S. 2018. Arıcılık işletmelerinde bal üretim maliyetlerinin belirlenmesi. II. Uluslararası Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar Kongresi, s. 592-598.
• Öztürk, F.G. 2013. Ordu ili arıcılık sektörünün ekonomik yapısı üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, s.49.
• Pocol, C.B. Marghitas, L.A. Popa, A.A. 2012. Evaluation of sustainability of the beekeeping sector in the North West Region of Romania. Journal of Food Agriculture & Environment, 10 (3-4): 132-138.
• Reganold, J.P. Papendick, R.I. Parr, J.F. 1990. Sustainable agriculture. Scientific American, 262 (6): 112-121.
• Sert, D. 2017. Arıcılık faaliyetinin ekonomik analizi: Isparta ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, s.121.
• Saner, G. Yücel, B. Yercan, M. Karaturhan, B. Engindeniz, S. Çukur, F. ve Köseoğlu, M. 2011. Organik ve konvansiyonel bal üretiminin teknik ve ekonomik yönden geliştirilmesi ve alternatif pazar olanaklarının saptanması üzerine bir araştırma: İzmir ili Kemalpaşa ilçesi örneği. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Yayın No:195, Ankara.
• Söğüt B, Şeviş HE, Karakaya E, İnci H. 2019. Arıcılık işletmelerinde mevcut durum, temel sorunlar ve çözüm önerileri üzerine bir araştırma (Bingöl İli örneği). U Arı Drg 2019; 19(1): 50-60.
• Söğüt, B. , Şeviş, H. E. , Karakaya, E. , İnci, H. & Yılmaz, H. Ş. (2019). Bingöl İlinde Arıcılık Faaliyetinin Mevcut Yapısı Üzerine Bir Araştırma . Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi , 6 (2) , 168-177.
• Şengül, Z. 2020. Ege Bölgesinde arıcılık yapan işletmelerin sürdürülebilirlik yönünden değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı İzmir, s. 270.
• Şengül, Z. Saner, G., Bayraktar, Ö.V. 2022. Hayvancılık işletmelerinde sürdürülebilirlik düzeyinin ölçümü. Sürdürülebilir Gıda Sistemleri Üzerine Araştırmalar, Sidas Medya, ISBN: 978-605-5267-96-4, s. 10-20.
• Tatlıdil, H. 2002. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Ziraat Matbaacılık.
• Tey, Y.S. Li, E. Bruwer, J. Abdullah, A.M. Brindal, M. Radam, A. Darham, S. 2014. The relative importance of factors influencing the adoption of sustainable agricultural practices: a factor approach for Malaysian vegetable farmers. Sustainability Science, 9 (1): 17–29.
• Turhan, F. 2019. Sivas ilinde arıcılık faaliyetinde bulunan işletmelerin mevcut yapısı ve sorunları. Yüksek Lisans, Tezi Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. s. 71
• Türkoğlu, M. 2017. Iğdır’ın Biyoçeşitliliği ve Doğadaki Besin Zinciri. Ajans-Türk Gazetecilik Matbaacılık.
• Uzundumlu, A.S. Aksoy, A. Işık, H.B. 2011. Arıcılık İşletmelerinde mevcut yapı ve temel sorunlar; Bingöl ili örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. s:49-55.
• Üçeş, E. 2015. Erzincan arıcılığının genel yapısı ve arıcılık faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, s. 69.
• Zeweld, W. Van Huylenbroeck, G. Tesfay, G. Speelman, S. 2017. Smallholder farmers’ behavioural intentions towards sustainable agricultural practices. J. Environ. Manag. 187: 71–81.