Kyrgyz Turks’ Proverbs in The Context of Language and Word

Yıl 2022, , 255 - 278, 20.06.2022

Tuğba Gökbayır

https://doi.org/10.30563/turklad.1094074

Cited By: 1

Öz

One of the common language and cultural elements among Turkic communities is our adages. Adages are stereotypes words that give advice in short and concise. Proverbs in a language are words that can maintain the society's worldview, experiences, culture and traditions, and expressive power for centuries. Proverbs can be transmitted for centuries without changing; sometimes it changes or disappears completely. Like idioms, proverbs can survive in dialects of the same language. Adages in the whole Turkic World spread over a wide area and reflect the common history and culture of the Turks. In this study, the proverbs of the Kyrgyz Turks, one of the important tribes of the Turkic world, about language and speech are discussed. The proverbs are taken from the book named “Kırgız Makal Lakaptarı” published in Kyrgyzstan in 1982. The role and importance of language in society will be evaluated. In the examined proverbs, the purposes for which language and speech are taken will be shown in the form of sub-headings.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz, Turk, Adages, Language, Word

DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ

Öz

Türk toplulukları arasında ortak dil ve kültür unsurlarından biri atasözlerimizdir. Atasözleri, kısa ve özlü sözlerle öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir. Bir dilin içerisinde yer alan atasözleri, toplumun dünya görüşünü, deneyimlerini, kültür ve geleneklerini, anlatım gücünü yüzyıllar boyunca devam ettirebilen sözlerdir. Atasözleri, kimi zaman değişime uğramadan yüzyıllar boyu aktarılabilir; kimi zaman da değişikliğe uğrar ya da tamamen kaybolur. Deyimler gibi atasözleri de, aynı dilin lehçelerinde varlığını sürdürebilir. Bütün Türk Dünyasındaki atasözleri, geniş bir alana yayılarak Türklerin ortak tarihini, kültürünü ve dilini yansıtır. Bu çalışmada, Türk dünyasının önemli boylarından Kırgız Türklerinin dil ve söz ile ilgili atasözleri ele alındı. Atasözleri, 1982 yılında Kırgızistan’da basılan “Kırgız Makal Lakaptarı” adlı kitaptan alındı. Dilin toplum içindeki rolü ve önemi değerlendirilecektir. İncelenen atasözlerinde, dil ve sözün hangi amaçlar için ele alındığı alt başlıklar şeklinde gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kırgız, Türk, Atasözü, Dil, Söz

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı. Engin Yayınları. Ankara.
• Aksan, D. (2020). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II Deyimler Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I Atasözleri Sözlüğü. İnkılap Kitabevi. İstanbul.
• Alkaya, E. (2001). Tatar Türkçesindeki Dil ve Söz İle İlgili Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.11, S. 2, s. 55 - 76.
• Alkaya, E. (2006). Dil ve Söz Bağlamında Kırım Karay Türklerinin Atasözleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, s. 89 - 99.
• Alkaya, E. (2021). Editör: Azılı, K., Kekevi İ., Gökçe H., Oğuz Bitig. Modern ve Tarihsel Oğuzca Üzerine Araştırmalar: Yunus Emre’den Türk Dünyasına Atasözlerimizde Dilin ve İletişimin Önemi. Bilge Kültür Sanat Yayınları. İstanbul.
• Alkaya, E., Akman, K. (2020). Kazak Türkçesinde Dil ve Söz İle İlgili Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme. Kazak Devlet Pedagoji Üniversitesi, s. 384-390. Almatı.
• Arslan, D., Arslan, M. S. (2019). Kazak Türkçesindeki "Jürek" ile Kurulan Deyimlerin Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, V. 43, s. 67-77.
• Asıqova, J. (2013). KMM: Qazaq Maqal-Mätelderi. Balaysa Baspası, Almatı.
• Aydın, Ö. (2020). Sözcükbilim ve Sözlükçülük Açık Ders Malzemeleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Aydoğan, R. (2008). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Evrensel İletişim Yayınları. Ankara.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. (Çev. Rıfat, M.-Rıfat, S.). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• Böler, T. (2020). Osmanische Sprichwörter (1865) Adlı Eserdeki Türk Atasözleri Ve Bu Atasözlerinin Telaffuzu -V-. Uluslararası Türk Lehçeleri ve Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), C. 4, S. 2, s. 288-314.
• Buran, A. (2015). Türklük Bilimi Terimleri Sözlüğü. Akçağ Yayınları. Ankara.
• Çam, A. (2018). Türkiye Türkçesi Manzum Atasözlerinde İç İçe Yinelemeler. Uluslararası Türk Lehçeleri ve Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), C. 2, S. 2, s. 119-128.
• Çelik Şavk, Ü. (2002). Kırgız Atasözleri. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.
• Erdem, E. (2012). Bizimki Türkçe Sevdası. Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Yayınları. İstanbul.
• Gökbayır, M. (2021). Bekir Sıtkı Çobanzade’nin Şiirlerinde Ana Dili Kavramı Üzerine. Yunus Emre-Mehmet Akif Armağanı Türk Dili Araştırmaları-II, Akçağ Yayınları. s. 199-205. Ankara.
• İsenbet, N. (1967). TXM: Tatar Xalık Mekallerĭ. C. 3, Tatarstan Kitap Neşriyatı. Kazan.
• Maqsetov, Q. (Haz.) (1978). KKF: Qaraqalpak Folkloru. Tom 4, Nökis: Qaraqalpaqstan Baspası.
• Mexmutov, X. Ş. (1987). TMHE: Tatar Xalık İcatı. Mekaller hem Eytĭmner. Kazan.
• Nadrşina, F. (1980). MHE: Başqort Хalıq İjadı. Meqelder hem Eytĭmder. Öfö: Başqortostan Kitap Neşriyetĭ.
• Özeren, M. (2019). Çağdaş Türk Lehçelerinde Rusçadan Yapılan Kavram ve Gramer Çevirileri. Akçağ Yayınları. Ankara.
• Özeren, M. (2019). Kırgız Türkçesi Ağızlarında İkilemeler. Akçağ Yayınları. Ankara.
• Özeren, M., Alan, İ. (2018). Kırgız Türkçesinde Mental Fiiller. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute, TAED-61, Ocak-January 2018 Erzurum, s. 203-224.
• Polkanov, Y. A. (1995). KAS: Kırımkaykaylarıŋ Atalar-Sozı. Baxçisaray.
• Sarsek, N. (2018). Kuzeybatı Grubu Türk Lehçelerindeki (Başkurt, Kazak, Kırgız, Nogay, Tatar) Tabiat Konulu Atasözleri ve Türkiye Türkçesi Atasözleri ile Karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı Doktora Tezi. İstanbul.
• Sinan, A. T. (2001). Türkçenin Deyim Varlığı. Kubbealtı Yayınları. Malatya.
• Tatçı, M. (1990). YED: Yunus Emre Divânı-II. Tenkitli Metin. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.
• Tatçı, M. (1991). RN: Yunus Emre Divânı-III. Risâletü’n-Nushiyye. Tenkitli Metin. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.
• Usupbekov, Ş. (1982). KML: Kırgız Makal Lakaptarı. Kırgızstan Basması. Frunze.
• Yalçın S.K.-Şengül M. (2007). Dilin İletişim Süreci İçerisindeki Rolü ve İşlevleri. Turkish Studies, V. 2/2, s. 749-769.
• Yudahin, K. K. (1994). Kırgız Sözlüğü I-II. (Çev. Taymas, A.). Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara.