Oppositions in Kazakh proverbs

Yıl 2022, , 413 - 427, 20.12.2022

Esra Yavuz Acar

https://doi.org/10.30563/turklad.1196857

Öz

The article’s essence consists of opposition, one of the universe’s fundamental laws. Oppositions have been the subject of research in many disciplines such as philosophy, linguistics, and psychology in the past. These contrasts have continued from the past to the present, and have also taken their place in Kazakh proverbs.
Although the opposites differ markedly from each other, they share a piece of meaning. In linguistics, the concept of opposition has been discussed in terms of collocational, semantic and syntactic, etc. aspects. In this study, the contrasts in Kazakh proverbs were examined in terms of semantics.
Oppositions have been divided into various groups by researchers in the linguistics. During this study, the subject of oppositions, which can be graded based on John Lyons’s grouping and divided into four groups as integrative, relational and directional opposition, was examined in Kazakh proverbs.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, Opposition, Semantics, Kazakh Turkic, Proverb

KAZAK ATASÖZLERİNDE KARŞITLIKLAR

Öz

Makalenin özünü evrenin temel yasalarından biri olan karşıtlıklar oluşturmaktadır. Karşıtlıklar geçmişten beri felsefe, dilbilim, psikoloji gibi birçok bilim dalına araştırma konusu olmuştur. Geçmişten günümüze devam eden bu karşıtlıklar Kazak atasözlerinde de yerini almıştır.
Karşıtlıklar birbirleriyle belirgin farklılık göstermelerine rağmen bir anlam parçasını paylaşmaktadır. Dilbilimde, karşıtlık kavramı eş dizimsel, anlam bilimsel, söz dizimsel vb. yönlerden ele alınmıştır. Çalışmada Kazak atasözlerindeki karşıtlıklar, anlam bilimsel yönden incelenmeye çalışıldı.
Araştırmacılar tarafından karşıtlıklar, dilbilimde çeşitli gruplara ayrılmıştır. Çalışma sırasında John Lyons’un gruplandırması esas alınarak derecelendirilebilen, bütünleyici, ilişkisel ve yönsel karşıtlık şeklinde dört gruba ayırarak Kazak atasözlerinde karşıtlıklar konusu incelenmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, Dilbilim, Karşıtlık, Anlam Bilimi, Atasözü

Kaynakça

• Acar, S. (2015). Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Ataerkillik. ІІ. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 20-22 Mamır 2015, C. 1, Almatı, 324-328.
• Axmetov, Z. ve Berdibayev, R. (1996). Maqal-Mätelder. Almatı: Ğılım Baspası.
• Akçalı, B. (2013). Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Atasözlerindeki İyi, Kötü Kavramlarının Karşılaştırmalı Biçimde İncelenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), s. 403-428.
• Alpısbayeva, Q. - Älibekov, T. ve Qosan, S. (2010). Tarihıy Jıldar: Qazaq Maqal-Mätelderi. Astana: Foliant Baspası.
• Aqmuqanova, B. (1950). Qazaqtıñ Maqal-Mätelderi. Almatı.
• Aqqozin, A. (1990). Qazaq Maqal-Mätelderi. Almatı: Qazaqstan Baspası.
• Atmaca, E. (2013). Kazak Türkçesinde Makal- Meteller ve Dil Organ Adıyla Kurulmuş Makallar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), s. 20-48.
• Äkimova, T., Oralbek, A., Orınğaliy, Q. (2011). Qazaq Maqal-Mätelderi (Qıtay Qazaqtarınıñ Maqal-Mätelderi). Astana: Foliant Baspası.
• Başarkanoğlu, L. (2014). Türk Atasözlerinde Gönül Kavrayışı. Akademik Kaynak, 2(3), 25-36.
• Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Australia: Blackwell Publishing.
• Divayev, Ä. (1927). Qazaq Maqaldarı. Taşkent.
• Emeç, G. (2021). Kazak Türklerinin Atasözlerinde Stereotipler. Doğan Kaya Armağanı 70.Yaş Hatırası. (Yılmaz, S. S., Çelikten, H., Çelikten, E.D. Ed.). Sivas: Vilayet Kitabevi, 649-665.
• Gürsu, U. (2017). Kazak Atasözleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hakim, M. (1980). Kazak Atasözleri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (9), s. 237-242.
• Isqaqov, M. (1914). Qazaq maqal-mätelderi. Kazan.
• Jamıqayeva, Ş. (Red.) (2011). Qazaq Ädebiy Tiliniñ Sözdigi. Tom 11 Almatı: JSŞ RPBK “Däwir” Baspası.
• Karataş, T. (2007). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmûd (2005). Divânü Lugâti’t-Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Keneşulı, D. (2008). Şıñjan qazaqtarınıñ maqal-mätelderi. Almatı: Atamura Baspası.
• Keykin, J. (2002). Qazaqtıñ 7777 Maqalı men Mäteli. Almatı: Ölke Baspası.
• Keykin, J. (2012). Qаzаq mаqаl-mätelderiniñ аltın kitаbı. Аlmаtı: Аruwnа Baspası.
• Küderinova, Q. (Red.) (2011). Qazaq Ädebiy Tiliniñ Sözdigi. Tom 12, Almatı: JSŞ RPBK “Däwir” Baspası.
• Qasqabasov, S. A. (Red.) (2010/1). Babalar Sözi: Qazaq Maqal-Mätelderi. Tom 65. Astana: Foliant Baspası.
• Qasqabasov, S. A. (Red.) (2010/2). Babalar Sözi: Qazaq Maqal-Mätelderi. Tom 66. Astana: Foliant Baspası.
• Qasqabasov, S. A. (Red.) (2011/1). Babalar Sözi: Qazaq Maqal-Mätelderi (Qıtay Qazaqtarınıñ Maqal-Mätelderi). Tom 67. Astana: Foliant Baspası.
• Qasqabasov, S. A. (Red.) (2011/2). Babalar Sözi: Qazaq Maqal-Mätelderi. Tom 68. Astana: Foliant Baspası.
• Qasqabasov, S. A. (Red.) (2011/3). Babalar Sözi: Qazaq Maqal-Mätelderi. Tom 69. Astana: Foliant Baspası.
• Lehrer, A., Lehrer, K. (1982). “Antonymy”, Linguistics and Philosophy, (5), pp. 483–501. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00355584
• Lyons, J. (1963). Structural Semantics: An Analysis of Part of the Vocabulary of Plato. Oxford: Basil Blackwell.
• Lyons, J. (1977). Semantics: 1. Cambridge: Cambridge University Press.
• Mert, O. (2007). Kazak Türkçesi’nde Hayvan Adlarıyla Kurulan Atasözleri. Kazakistan ve Türkiye’nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslar Arası Sempozyumu 21-23 Mayıs 2007 Bildiriler, (Ed. Şimşir, S., Aydoğan, B.) Almatı, s. 297-312.
• Murphy, M. L., Paradis, C., Willners, C. (2009). “Introduction: Lexical Contrast in Discourse”. Journal of Pragmatics. 41(11). p. 2137-2139.
• Nısanalin, A. (2004). Qazaqtıñ Maqal-Mätelderi. Almatı: QAZaqparat Baspası.
• Nurğaziyn, A. (1996). Maqal-Mätel: Mäñgi Mura. Şımkent.
• Ogden, C. K., Richards, A. I. (1923). The Meaning of Meaning: A Study of the Influence of Language upon Thought and of the Science of Symbolism. New York: A Harvest Book. Harcourt, Brace & World, Inc.
• Ondasınov, N. (1998). Şığıs Xalıqtarınıñ Maqal-Mätelderi. Almatı: Qazaqstan Baspası.
• Ospan, M. (2004). Mirdiñ Oğı: Qazaqtıñ Tañdamalı Maqal-Mätelderi. Almatı: Mektep Baspası.
• Palmer, F. R. (1976). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Paradise, C. (2011). A Dynamic Construal Approach to Antonymy. Proceedings of the 19th symposium for theoretical and applied linguistics Greece: Aristotle University of Thessaloniki Monoxromia. p. 33-42.
• Petek, E., Adillov, M. (2017). Kazak Atasözleri ve Deyimleri ile ilgili Edebiyat Ürünlerinde Ortaklaşan Oğuzca Unsurlar. Materialı II Gumanitarnıh Velikaya Step, C. 1, Astana, s. 672-680.
• Piraliyev, S., Severjan Ş. (2004). Qazaq Maqal-Mätelderi. Türkistan: Turan Baspası.
• Rsayev, T. (2007). Söz Mäyegi: Qazaq Maqal-Mätelderi. Almatı: Qazaq entsiklopediyası.
• Saadet, P. (1983). Kazak Folklorunda Atasözleri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 22, s. 235-142.
• Sadırbayulı, S. (2012). Qazaq Xalqınıñ Maqaldarı men Mätelderi. Almatı: Qazaq Universiteti Baspası.
• Sattarov, Q. (2011). Ortalıq Aziya Qazaqtarınıñ Maqal-Mätelderi. Almatı: Tañbalı Baspası.
• Sazak, Ş. (2021). Karşıtlık ve Dildeki Görünümü. Türk Dili, (829), s. 84-91.
• Smaylova, A. T. (2002). Qazaqtıñ Maqal-Mätelderi. Almatı: Köşpendiler Baspası.
• Şahin, H. (1999). Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Atasözleri Üzerine Bir Karşılaştırma Denemesi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (7), s. 60-68.
• Şäripxanulı, M. (2011). Qazaqtıñ maqal-mätelderi. Astana: Master Po- JŞS Baspası.
• Turmanjanov, Ö. (1935). Qazaqtıñ Maqaldarı men Mätelderi. Almatı: Qazaqtıñ Memlekettik Körkem Ädebiyet Baspası.
• Uçar, İ., Doğruer, N. (2016). Kazak Türkçesinde Aile Bireyleri ile İlgili Atasözleri Üzerine Bir Çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), s. 94-107.
• Vardar, B. (1980). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, G. (2015). Kazan-Tatar Türklerinde Düğün ile ilgili Atasözleri. Siberian Studies (SAD), 7(3), s. 1-11.
• Yılmaz, G. (2020). Tatar Atasözlerinde Giyim Kuşam Kültürü Unsurlarından Hareketle Verilen Mesajlar. Atasözleri ve Deyimler Üzerine İncelemeler (Ed. Akkuş, M.), Ankara: Akçağ Yayınları, s. 251-274.