Examination of some verbs that are used continuously in bekilli disrict of denizli province

Yıl 2023, , 137 - 144, 20.06.2023

Olcay Güntülü Özakaydın

https://doi.org/10.30563/turklad.1225440

Öz

Bekilli district of Denizli province is located in the northern part of the city. Bekilli, which was a part of Çal district until 1987, gained district status after this date. In the 13th century, among the Oghuz tribes, the Kayı tribe, the Avşar tribe, the Yazır tribe, the Bayat tribe, the Beydilli tribe, the Çavuldur tribe and the Eymir tribe were settled in the Bekilli, Çal, Çivril region. As a result, Oghuz Turkish is dominant in this region. As a result of the researches, Denizli province and its districts are located within the borders of the Western Group Dialects. The phonetic and morphological features of the Western Group Dialects are largely observed in the daily spoken language of the Bekilli people. It is seen that some of the verbs that are used frequently in daily life are said and written in the form specific to this region. In fact, it has been determined that these verbs are either not included in the Derleme Sözlüğü and Tarama Sözlüğü or they take place in different ways. When we examine the root and suffix parts of these verbs, it has been determined that they have existed in our language for a long time, but their usage areas are limited to rural areas such as Bekilli. For example; The verb "hamaşmak" is a verb that is frequently used in this district in the sense of "hug, embrace". However, this verb does not appear in the Derleme Sözlüğü.

Anahtar Kelimeler

Bekilli district, Oghuz tribes, Western Group Dialects, Verbs, Compilation Dictionary.

DENİZLİ İLİ BEKİLLİ İLÇESİNDE İŞLEK OLARAK KULLANILAN BAZI FİİLLERİN İNCELENMESİ

Öz

Denizli ilinin Bekilli ilçesi şehrin kuzey kısmında yer almaktadır. 1987 yılına kadar Çal ilçesine bağlı olan Bekilli bu tarihten sonra ilçe statüsüne kavuşmuştur. Bekilli, Çal, Çivril bölgesine 13.yüzyılda Oğuz Boylarından başta Kayı Boyu olmak üzere Avşar Boyu, Yazır Boyu, Bayat Boyu, Beydilli Boyu, Çavuldur Boyu, Eymir Boyu yerleştirilmiştir. Bunun sonucunda bu bölgeye Oğuz Türkçesi hâkimdir. Yapılan araştırmalar sonucunda Denizli ili ve ilçeleri Batı Grubu Ağızları sınırları içerisinde yer alır. Batı Grubu Ağızlarının ses ve şekil bilgisi özellikleri Bekilli halkının günlük konuşma dilinde büyük oranda gözlemlenir. Özellikle günlük hayatta sıklıkla kullanılan bazı fiillerin bu yöreye özgü şekliyle söylendiği ve yazıldığı görülmektedir. Hatta bu fiillerin, Derleme Sözlüğü ve Tarama Sözlüğü’nde ya yer almadığı ya da farklı şekillerde yer aldığı tespit edilmiştir. Bu eylemlerin kök ve ek kısımlarını incelediğimizde dilimizde uzun süreden beri var oldukları ama kullanım alanlarının Bekilli gibi kırsal alanlarla sınırlı kaldığı belirlenmiştir. Örneğin; “hamaşmak” fiili “sarılmak, kucaklaşmak” anlamında bu ilçede sıklıkla kullanılan bir fiildir. Fakat bu fiil Derleme Sözlüğü’nde geçmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Bekilli ilçesi, Oğuz Boyları, Batı Grubu Ağızları, Fiiller, Derleme Sözlüğü

Kaynakça

• Atalay, B. (1986). Divan-ü Lûgat-it- Türk Dizini IV. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Baykara, T. (1969). Denizli Tarihi II. Kısım. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Caferoğlu, A. (1946). Anadolu Dialektolojisine Dair Bir Deneme. Türk Dili- Belleten, Sayı 67, s.565.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken.
• Dilaçar, A. (2003). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ergin, M. (1991). Dede Korkut Kitabı II İndeks-Gramer. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eyuboğlu, İ.(1995). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi A-M, N-Z. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• İlçemiz Bekilli, (1998). Denizli İli Bekilli İlçesi Tanıtım Kitabı. Denizli: Bekilli Kalkınma ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Gülsevin, G.(2002). Uşak ili Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Korkmaz, Z. (1956). Güney-Batı Anadolu Ağızları. Ankara: DTCF Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Koçberber, İ. (2007). 21.Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi Baklan Çal Bekilli. 01-03 Eylül 2006. Çal Sempozyumu Bildirileri, Denizli: Çal Yöresi Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği.
• Övgün, A. (2020). Ural Altay Asya Türkçesi Köken ve Karşılıklar Sözlüğü. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Sümer, F. (1980). Oğuzlar Türkmenler Tarihi-Boy Teşkilatı Destanlar. İstanbul: Ana.
• Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I. (1991) Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tarama Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI-VII-VII Ciltleri (2019), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. İstanbul: Simurg Yayınları
• Türkçe Sözlük, A-J K-Z (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, I-II-III-IV-V-VI. Ciltleri (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uygur, C. (2007). Denizli İli Ağız Sözlüğü Yapı- Köken. Denizli: Denizli Belediyesi Kültür Yayınları.