Genre of tarikat-nâme and a tarikat-nâme written in chagati turkic

Yıl 2023, , 389 - 409, 20.12.2023

Hüseyin Kaba , Sinan Kazancı

https://doi.org/10.30563/turklad.1379306

Öz

In this article, two tarikatname texts, " Tarįkat-nāme-i įn-est " (GJ), which was purchased from Kashgar by Gunnar Jarring in 1930 and donated to the Lund University Library in Sweden, and " Ṭarįkat-nāme bu turur" (HK), which is in a mecmu in Hüseyin Kaba's personal library, are analysed.
Firstly, based on the HK copy, the text was written in transcription alphabet and compared with the copy in the Gunnar Jarring Collection and the edition-critical text was created. The orthography, phonology and morphology features of the text, which has the characteristics of Chagatai Turkic and was copied in the 19th century, were determined. In the conclusion section, the data obtained from the study were presented and a facsimile edition of the manuscript was added at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Tarîkat-nâme, Tarikat, Risale, Chagatai Turkish, Sufism.

TARÎKAT-NÂME TÜRÜ VE ÇAĞATAY TÜRKÇESİ İLE YAZILMIŞ BİR TARÎKAT-NÂME

Öz

Bu makalede; 1930 yılında Gunnar Jarring tarafından Kaşgar’dan satın alınarak İsveç Lund Üniversitesi Kütüphanesine bağışlanan “Gunnar Jarring Koleksiyonu” Prov 403 numarada kayıtlı “Tarįkat-nāme-i įn-est” (GJ) ve Hüseyin Kaba’nın şahsi kütüphanesinde bulunan bir mecmuada yer alan “Ṭarįkat-nāme bu turur” (HK) isimli iki tarikat-nâme metni incelenmiştir.
Öncelikle HK nüshası esas alınarak metin transkripsiyon alfabesiyle yazılıp Jarring Koleksiyonu’ndaki nüsha ile karşılaştırılıp edisyon kritikli metin oluşturulmuştur. 19. yüzyılda istinsah edilen ve Çağatay Türkçesi özellikleri taşıyan metnin yazım, ses bilgisi ve şekil bilgisi özellikleri tespit edilmiştir. Sonuç bölümünde, çalışmadan elde edilen veriler ortaya konularak çalışmanın sonuna yazmanın tıpkıbasımı eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarîkat-nâme, Tarikat, Risale, Çağatay Türkçesi, Tasavvuf

Kaynakça

• Argunşah, M. (2013). Çağatay Türkçesi. Ankara: Kesit Yayınları.
• Bangi, İ. (1972). Farsça Dil Bilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyyat Fakültesi Yayınları.
• Bankır, M. M. (2017). Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Bir Tarikatname. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (10), 29-41.
• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Eckmann, J. (2003). “Küçük Çağatay Grameri”, Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Haz. O. F. Sertkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eraslan, K. (1976). “Yesevi'nin Fakrnâmesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 22, 45-120.
• Karaağaç, G. (1997). Lutfî Divanı (Giriş-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: TDK Yayınları.
• Öger A. (2017). Çağatayca Yazılmış Bir Tarikatname Üzerine, IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C. 3, Ankara.
• Öngören, R. (2011). Tarikat, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, 95-105.
• Türkçe Sözlük (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1997). Osmanlı Türkçesine Giriş I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yücel B. (1995). Bâbür Divanı (Gramer-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.