Sayachi words in southern Azerbaijan folklore

Yıl 2024, , 35 - 45, 20.06.2024

Leman Süleymanova

https://doi.org/10.30563/turklad.1480976

Öz

Sayachi words (these poems are songs related to sheep farming) is one of the important texts of Azerbaijan folklore. Although it is widespread both on this side of Araz and on the other side, it has been less collected and less studied compared to other examples of folklore. At the beginning of the 20th century, some research was conducted with these folklore texts, especially the meaning of the sayachi words, but in later times, these examples were neglected. It should also be noted that sayachi words have been little studied and little collected. Perhaps this is one of the reasons why this field is left out of research. For a detailed study of any folklore genre, folklore texts are first needed to provide material for analysis.
Sayachi words are folklore texts related to the nomadic life. The failure of the nomadic life over time these texts to go out of circulation. Unfortunately, because it was not well recorded in time, we do not have enough material now.
It is gratifying that in recent times, we also find examples of sayachi words in folklore collections collected and published from Southern Azerbaijan. Sayachi poems have not been forgotten, as the nomadic life has not yet completely disappeared in South Azerbaijan. The inclusion of new examples in Azerbaijan folklore is highly commendable, and this creates the need to study those texts. We think that this article will help to fill the gap that has arisen regarding sayachi examples.
Sayachi ceremonies, like our other ceremonies, are one of the ceremonies in which the bayati poetic mold is activated. Therefore, when we look at the form of sayachi words, we see that some of them are in the bayati form. An in-depth study of this ceremony will help to explore the context and function of bayati. The study of the sayachi ceremony and the sayachi words also creates the need to clarify the form of the songs sung in this ceremony.

Anahtar Kelimeler

sayachi words, South Azerbaijan, bayati, folklor, nomadic

Proje Numarası

yok

GÜNEY AZƏRBAYCAN FOLKLORUNDA SAYAÇI SÖZLƏRİ

Öz

Sayaçı sözlər Azərbaycan folklorunun önəmli mətnlərindəndir. İstər Azərbaycanda, istərsə də İranda yaşayan Azərbaycan türklərində geniş yayılan sayaçı sözləri digər folklor nümunələri ilə müqayisədə az toplanılmış, eləcə də az tədqiq olunmuşdur. XX əsrin əvvəllərində bu folklor mətnləri ilə, xüsusilə də saya sözünün anlamı ilə bağlı müəyyən qədər araşdırmalar aparılsa da, sonrakı dövrlərdə bu örnəklər diqqətdən kənarda qalmışdır. Hər hansı folklor janrının ətraflı şəkildə tədqiqi üçün ilk növbədə folklor mətnlərini toplamaq lazımdır ki, təhlil etməyə material olsun.
Onu qeyd edək ki, sayaçı sözləri tərəkəmə həyatı ilə bağlı yaranmış folklor mətnləridir. Tərəkəmə həyatının zamanla sıradan çıxması bu mətnlərin də dövriyyədən çıxmasına səbəb olmuşdur. Bu mətnlər öncə tərəkəmə həyatı ilə bağlı yaransa da, sonradan oturaq həyata da nüfuz etmişdir. Təəssüf ki, zamanında yaxşı qeydə alınmadığı üçün indi əlimizdə kifayət qədər materialımız yoxdur.
Sevindirici haldır ki, son dövrlərdə Güney Azərbaycandan toplanıb nəşr olunmuş folklor kitablarında sayalarla bağlı örnəklərə də rast gəlirik. Güney Azərbaycanda tərəkəmə həyatı hələ tam sıradan çıxmadığı üçün sayaçı sözləri də unudulmamışdır. Sayalarla bağlı Azərbaycan folkloruna yeni nümunələrin daxil olması olduqca təqdirəlayiq haldır və bu həmin mətnlərin tədqiq olunması zərurətini yaradır. Düşünürük ki, bu yazı sayalarla bağlı yaranmış boşluğu az da olsa, doldurmağa kömək edəcəkdir.
Sayaçı mərasimləri digər mərasimlərimiz kimi bayatı poetik qəlibinin aktivləşdiyi mərasimlərdən biridir. Ona görə də sayaçı sözlərinin formasına baxdığımızda onların da bir qisminin bayatı formasında olduğunu görürük. Bayatının kontekst və funksiyasının araşdırılmasında bu mərasimin də dərindən öyrənilməsinə ehtiyac vardır. Saya mərasiminin və sayaçı sözlərinin öyrənilməsi bu mərasimdə oxunan nəğmələrin formasını da aydınlaşdırmaq zərurətini yaradır.

Anahtar Kelimeler

sayaçı sözlər, Güney Azərbaycan, bayatı, folklor, tərəkəmə

Etik Beyan

Makalamemin başka bir dergide yayımlanmadığını ve her hanki bir sempozyumda bildiri olarak sunmadığımı beyan ederim.

Destekleyen Kurum

AMEA Folklor Enstitüsü

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Kaynakça

• Azərbaycan bayatıları. (2022). Topl. tərt. ed. Vaqifqızı (Süleymanova) L. Bakı: Elm və təhsil.
• Azərbaycan folkloru antologiyası. (1968). I kitab. Topl. tərt. ed. Axundov Ə. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Nəşriyyatı.
• Balalara hədiyyə. (2017). Topl. tərt. ed. Köçərli F. Translit., nəşrə hazırl. Mikayılqızı P. Bakı: Elm və təhsil.
• Güney Azərbaycan folkloru. (2013), I cild. Topl. Fərzanə M., tərt. ed. Abbaslı S. Bakı: Elm və təhsil.
• Güney Azərbaycan folkloru. (2015), IV cild. Tərt. ed. Maşallahqızı (Abbasova) M., Şərqdərəcək (Söytürk) H. Bakı: Elm və təhsil.
• Güney Azərbaycan folkloru. (2015), V cild. Tərt. ed. Maşallahqızı (Abbasova) M., Şərqdərəcək (Söytürk) H. Bakı: Elm və təhsil.
• Güney Azərbaycan folkloru. (2020), IX cild. Tərt. ed. Maşallahqızı (Abbasova) M. Bakı: Elm və təhsil.
• Vaqifqızı (Süleymanova), L. (2020). Dambur ifaçılığı və hayla yaradıcılığı. Bakı: Elm və təhsil.
• Seyidov, M. (1989). Azərbaycan xalqının soykökünü düşünərkən. Bakı: Yazıçı.