ҚАЗАҚ АҢЫЗДАРЫНДАҒЫ ҚОРҚЫТТЫҢ ТҰЛҒАСЫ/KAZAK EFSANELERİNDEKİ KORKUT TİPİ

Yıl 2018, , 423 - 427, 20.06.2018

руслан алимбеков

https://doi.org/10.30563/turklad.420575

Öz

Bu makalede eskiden Kazak
topraklarında yaşayan, ismi efsaneye dönüşen, Oğuz devletinin tanınmış ozanı,
tüm Türk Dünyasına ortak şahsiyet Dede Korkut’un Kazaklar arasında muhafaza
edilen efsanelerdeki tipi ele alınmaktadır. 

Bu araştırmada bir kısım bilim
adamlarının çalışmaları ve Korkut’la ilgili efsaneler tahlil edilerek,
Korkut’un bazen kopuzuyla nağme çalan kam-hekim, bazen de bir evliya olarak
karşımıza çıktığı belirtilmektedir. Bununla birlikte, Korkut’un bir “kam-hekim”
olduğunu kabul ederek ve bu bakımdan tek yönlü bir fikir oluşturmadan, onun
kendi çağının bilgesi, saygın büyüğü, geleceği görebilen kahini olduğu
yönündeki görüşe de ağırlık verilir.  

Anahtar Kelimeler

Korkut Ata, efsane, Türk, folklor, tarih, Şamanizm

ҚАЗАҚ АҢЫЗДАРЫНДАҒЫ ҚОРҚЫТТЫҢ ТҰЛҒАСЫ

Öz

Бұл
мақалада қазақ топырағында өмір сүрген, аты аңызға айналған, оғыз мемлекетінің
көрнекті ұзаны, барша түркі дүниесіне ортақ тұлға Қорқыт Атаның қазақ жерінде
сақталып қалған аңыздарда сипатталған тұлғасы жайында болмақ.

Зерттеу барысында бірқатар ғалымдардың еңбектерін және
Қорқыт туралы аңыздарды саралай отырып, Қорқыттың тұлғасы қобызда сарын
тартатын бақсы-емше, кейде әулие болып келетіні анық көрсетіледі. Сонымен
қатар, Қорқыттың «бақсы-емші» екендігіне күмән келтірмей және ол жөнінен бір
жақты пікір қалыптастырмастан, оны өз заманының ақылшысы, батагөйі, алдағыны
болжайтын сәуегейі екендігіне басымдық беріледі.

Anahtar Kelimeler

Қорқыт Ата, Аңыз, Түрк, Фольклор, Тарих, Бақсылық, Ислам

Kaynakça

• Әдебиеттер тізімі:
• Аничков, И. В. (1897). О некоторых местностях Казалинского уезда, интересных в археологическом отношении. ПТКЛА, год III, Ташкент, 1897–1898. Протокол № 1 Вельяминов-3ернов, (1859). В. Памятник с арабско-татарской надписью в Башкирии. Тр. ВО РАО, т. IV, СПб. Джембысбаев, И. (1999). «Хорхут Аулиэ». Қорқыт Ата энциклопедиялық жинақ. Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». Жирмунский, В.М. (1974). Тюркский героический эпос. Л.: 1974-558 с.Жолдасбеков, М. (1986), Асыл арналар (зерттеулер, мақалалар). Алматы: Жазуш». Спиридонов, П. С. (1909). Один из вариантов легенды о Хор-Хуте. Записано в 1899 г. со слов киргиза Тулюса Айишувакова. ПТКЛА, XIII, Ташкент.Сүлейменов, О. (2016) «Қорқыт ата туралы мақала жазудамын» <http://www.dalanews.kz/15807>Уәлиханов, Ш. (2007). Қазақтың этнографиялық мұрасы. 2-ші бас. толық .– Астана: «Алтын кітап», 2007, - (Қазақ этнографиясының кітапханасы), 1-ші том., 1835-1865 г. Ыбыраев, Ш. (2014). «Қорқыт Ата туралы деректердің тарихи шындығы». «Қорқыт Ата мұралары – Түркі халықтарының рухани қазынасы» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференциясының материалдар жинағы. – Алматы: «Арна-В». Ыбраев, Ш. (1999). «Қорқыт және шаманизм». Қорқыт Ата энциклопедиялық жинақ. Алматы. Gökyay, O.Ş (2006). Dedem Korkudun Kitabı. Kabalcı Yayınevi, İstanbul, S. 817-830, 1107-1108. İnan, А. (1968). Dede Korkut Hakkında. Makaleler, İncelemeler. Ankara. Özdemir, H. (2003). «Dede Korkutun kişiligi ile ilgili efsaneler» /Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, Ankara, 18 Aralık. S. 23-33.