TURKISH ARCAIC WORDS IN RİSALE-İ ELFAZ-I KÜFÜR

Yıl 2020, , 100 - 107, 20.06.2020

İrfan Alan

https://doi.org/10.30563/turklad.647309

Öz

The archaic words of a language enable us to learn about the cultural and linguistic richness of the communities that speak that language. As a grammatical term, archaic is explained in the Turkish Dictionary as follows: "old word or idiom that has fallen out of use in the spoken and written language". In this study, when we compare it to the present day in the vocabulary of Risale-i Elfaz-ı Küfür A55, which is registered in the Turkish Language Institution Manuscripts Archive, the words that become archaic, are examined. İn order to determine a word that used in Risaale-i Elfaz-ı Küfür as archaic, based on the following criteria; the word should not be used in today Turkey Turkish written language and should not take place in Turkish dictionary. For example, in this sentence: "ol daḫı bu ġarāmeti kime vireyin dise kāfir olur" the using of I. singular personal imperative -eyin can be seen in Old Turkish but today it has fell from use and it replaced by -eyim. The archaic elements identified in Risale-i Elfaz-ı Küfür are examined under two main headings; as archaic elements seen in suffixes and words.

Anahtar Kelimeler

Archaic, Old Turkish, Risale-i Elfaz-ı Küfür

RİSALE-İ ELFAZ-I KÜFÜR'DEKİ TÜRKÇE ARKAİK UNSURLAR

Öz

Bir dilin arkaik unsurları, o dili konuşan toplumların kültür ve dil zenginliği hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Bir gramer terimi olarak arkaik, Türkçe Sözlük'te “Konuşulan ve yazılan dilde, kullanımdan düşmüş olan (eski söz veya deyim)" şeklinde açıklanmıştır. Yapılan bu çalışmada, Türk Dil Kurumu Yazma Eserler Arşivine kayıtlı A55 nolu Risale-i Elfaz-ı Küfür adlı eserin söz varlığında görülen arkaik unsurlar inceleme konusu edilmiştir. Eserde geçen bir sözü arkaik unsur olarak belirlemek için, o sözün bugünkü Türkiye Türkçesi standart yazı dilinde kullanımdan düşmüş ve Türkçe Sözlükte yer almamış olması, ölçüt olarak kullanılmıştır. Örneğin "ol daḫı bu ġarāmeti kime vireyin dise kāfir olur" ifadesindeki 1. teklik şahıs emir/istek eki -eyin ekinin kullanımı Eski Türkçeye kadar götürülebilirken, günümüz Türkiye Türkçesi yazı dilinde kullanımdan düşüp, yerini -eyim ekine bırakmıştır.
Bu çalışmada Risale-i Elfaz-ı Küfür'de tespit edilen arkaik unsurlar, eklerde ve kelimelerde görülen arkaik unsurlar şeklinde iki ana başlık altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arkaik, Eski Türkçe, Risale-i Elfaz-ı Küfür

Kaynakça

• Alan, İ., (2018), "Risale-i Elfaz-ı Küfür (İnceleme-Metin-Sözlük)", Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• Arat, R.A., (2006), "Atabetü'l-Hakkayık", TDK Yay., Ankara.
• Ata, A., (2002), "Harezm-Altınordu Türkçesi", Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:36, İstanbul.
• Ata, A., (2014), "Nehcü'l-Feradis, Dizin-Sözlük", TDK Yay., Ankara.
• Atalay, B., (1985), "Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi I", TDK Yay., Ankara.
• Berbercan, M.T., (2011), "Çağatayca Gülistan Tercümesi (Gramer-Metin-Dizin)", İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Buran, A. ve Alkaya, E., (2015), "Çağdaş Türk Lehçeleri", Akçağ Yay., Ankara.
• Büyük Türkçe Sözlük http://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi: 06.08.2019).
• Demirci, K., (2015) "Türkoloji İçin Dilbilim-Konular Kavramlar Teoriler", Anı Yay., Ankara.
• Gaddar, Z., (2012), "Süheyl ü Nevbahār'ın Dilbilgisel Özellikleri ve Dizini", (Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
• Güzeldir, M., (2002), "Abuşḳa Lüġatı (Giriş-Metin-İndeks)", Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi , Erzurum.
• Hacıeminoğlu, E., (2013), "Karahanlı Türkçesi Grameri", TDK Yay., Ankara.
• János, E., (1988), "Çağatayca El Kitabı", (Günay Karaağaç, Haz.), Edebiyat Fakültesi Basım Evi, İstanbul.
• János, E., (2014), "Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar", (Osman Fikri Sertkaya, Haz.), TDK Yay., Ankara.
• Kaya, F., (2016), "Kanunnâme-i Âl-i Osman'da Geçen Arkaik (Eskicil) Kelimeler Üzerine Bir İnceleme", Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 9, Sayı XXV, s. 155-176.
• Korkmaz, Z., (2013), "Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi", TDK Yay., Ankara.
• Korkmaz, Z., (2003), "Gramer Terimleri Sözlüğü", TDK Yay., Ankara.
• Küçük, S., (2014), "Şeyyad Hamza'nın Yusuf u Züleyha'sındaki Arkaik Unsurlar", Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Sayı 50, s.1-25.
• Özkan, E., (2014), "Dede Korkut Kitabı'nın Vatikan Nüshasının Tarihî ve Etimolojik Sözlüğü", Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Öztürk, R., (2015), "Köktürkçe El Kitabı", Palet Yay., Konya.
• Öztürk, E., (2017), "Eski Anadolu Türkçesi El Kitabı", TDK Yay., Ankara.
• Sağol, G., (1993), "Harezm Türkçesi Satırarası Kuran Tercümesi (Giriş-Metin-Sözlük)", Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Salan, E., (2012), " Eski Anadolu Türkçesinde dUK ve UK Eklerinin İşlevsel Denkliği", International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7/4, Ankara, s. 2697-2708.
• Tekin, T., (2003), "Orhon Türkçesi Grameri", (Mehmet Ölmez, Yay.) Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul.
• Toparlı, R., Vural, V., Karaatlı, R., (2014), "Kıpçak Türkçesi Sözlüğü", TDK Yay., Ankara.
• Yüce, N., (1993), "Mukaddimetü'l-Edeb", TDK Yay., Ankara.
• Üşenmez, E., (2006), "Karahanlı Türkçesi Sözlüğü", Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.