“QİYMƏTLƏNDİRMƏ” KONSEPTİNƏ SOSİAL-LİNQİVİSTİK BAXIŞ

Yıl 2020, , 375 - 382, 20.12.2020

Sanam Farajova

https://doi.org/10.30563/turklad.771217

Öz

Konsept koqnitiv dilçiliyin əsas sahələrindən, dilçiliyin isə müasir, yeni istiqamətlərindən biridir. Konsept nə qədər dildə milli səciyyə daşıyırsa, o qədər də universaldır. Konsept mədəniyyətin mərkəzi, bədii yaradıcılığın əsası, dilin ifadəliliyi, şüurun güzgüsüdür. Qiymətləndirici sözlər konsept daxilində ideyanı təcəssüm etdirən ifadəli, məcazi və mücərrəd mənalı anlamlardır. Qiymətləndirici mənalar, sözlər, leksemalar "Qiymətləndirmə" konseptinin daxilində cəmlənmişdir. “Qiymətləndirmə” konsepti qiymətləndirici xüsusiyyətə malikdir. Bu konseptə vahid istiqamət kimi baxmaq olmaz. Bu bir konseptin əhatə dairəsi deyil, ümumilikdə konseptlərin dil səviyyəsində məcmusudur ."Qiymətləndirmə" konseptinin quruluşu, strukturu barədə fərqli fikirlər mövcuddur. Ancaq onun təyin edilməsi üçün vahid bir forma yoxdur. Biz bu məqalədə müxtəlif konseptlər daxilində qiymətləndirici anlamları fərqli səviyyələrdə və istiqamətlərdə araşdırma aparmaqla aşkar edirik. Bu tədqiqatda alimlərin fikirləri böyük rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, bütün qiymətləndirici anlamlar, leksemlər "Qiymətləndirmə" konseptinə daxildir və digər konseptlər üçün baza rolunu oynayır. Qiymətləndirici anlamların strukturu tədqiq olunan zaman nəzərə alınan başlıca amil həmin sözlərin məxsus olduğu və istifadə olunduğu ərazidə yaşayan insanların, etnosların, millətlərin stereotipləri , milli, mədəni gerçəklikləri və duyğularıdır. Hər bir cəmiyyətin xarakteri və hadisələrə yanaşma tərzi “Qiymətləndirmə” konseptinin quruluşunu, strukturunu formalaşdıran vacib bir elementdir. Hər bir xalqın dünyagörüşü onun mədəni və əxlaqi dəyərlərin cəmidir. Məqalədə məqsəd dünyagörüşün şüurda yaratdığı mənzərə zamanı ortaya çıxan dil qaydalarını tədqiq etmək, səviyyələr üzrə qruplaşdırmaqdır və sosial mühitə təsirini araşdırmaqdır.

Anahtar Kelimeler

konsept, qiymətləndirmə konsepti, dil, şüur

THE SOCIAL-LINGUISTIC VIEW TO THE EVALUATION CONSEPT

Öz

The concept is one of the main areas of the cognitive linguistics and one of the modern, new directions of the linguistics. How the consept has a national characteristic in the language, it is so universal. The concept is the center of the culture, the basis of artistic creativity, the expressiveness of the language, the mirror of the consciousness. Evaluative words are expressive, figurative and abstract meanings words that embody the idea in the concept. Evaluative meanings, words, lexemes are concentrated within "Evaluation" concept. "Evaluation" concept has an evaluative character. This concept should not be seen as a single direction. This is not the scope of one concept, in general it is the sum of the concepts at the language level. There are different views about the structure and system of the "Evaluation" concept. But there is not single form for its appointment. In this article we explore evaluative meanings in different concepts by researching them at different levels and in different directions. The views of scientists play a major role in this researches. Researches show that all evaluative meanings and lexemes are included in the "Evaluation" concept, and play a basis role for other concepts. The main factor to be considered when studying the structure of evaluative meanings is the stereotypes, national and cultural realities and feelings of the people, ethnic groups and nations living in the area where these words belong and are used. The character of the each society and its approach to events is an important element that forms the structure, the system of "Evaluation" concept. The outlook of the each nation is the sum of its cultural and moral values. The aim of the article is to study the rules of language during when outlook is creating wiev in the mind and to group by levels, to investigate the impact on the social environment.

Anahtar Kelimeler

Concept, Evaluation Concept, Language, Consciousness

Kaynakça

• Dilçilikdə yeni istiqamətlər (2019). Bakı: Elm və Təhsil.
• Şükürlü, S. (2019). “Konsept” məfhumu və müxtəlif yanaşmalar. Bakı: İpək yolu №4, səh. 126-131.
• Veysəlli F.Y. (2015). Koqnitiv dilçilik: əsas anlayışları və prespektivləri. Bakı: Müntərcim.
• Ангелова, М.М. (2004). "Концепт" в современной лингвокультурологии // Сборник научных трудов. Выпуск 3, c. 3 - 10.
• Аскольдов С.А. (1997). Концепт и слово. Русская словесность. От теории словесности к структуре текста. Антология, Москва: c.267-279
• Солодилова И.А. (2013). Концепт оценка: проблемы моделирования. Москва: Вопросы когнитивной лингвистики № 4 (037), c. 25-32.
• Сурина В.Н. (2010). Понятие концепта и концептосферы. Москва: "Молодой учëный" №5(16), Том II, "Издательство Молодой учëный" , с .42- 67
• Степанов Ю.С. (1997). Константы. Словарь русской культуры. Москва: Опыт исследования, c. 40-43.
• https://www.gramota.net/articles/issn_1993-5552_2007_3-1_103.pdf