ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ «СӨЙЛЕУ» ЕТІСТІГІНІҢ СЕМАНТИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 7, 20.06.2020

Balkiya Kasım , Gülbanu Suvambekova

https://doi.org/10.30563/turklad.645767

Öz

     Зерттеу жұмысында дыбыс және айтылу тұрғысынан сипатталған «сөйлеу»
етістіктерінің тілдік және мәдени әлеуеті талданып, тиісті семантикалық топтың
пайда болуы жөнінде жаңа көзқарас білдірілген. Мақалада қазақ тіліне қатысты
талдаудың нәтижесінде дыбыстық тұрғыдан түсініктемесі берілген «сөйлеу»
етістіктерінің әртүрлі контексте пайда болған мағыналары бір жүйеге келтірілген.
Қазақ тілінде анықталған «сөйлеу» етістіктерінің семантикалық тобына кіретін
сөздердің семантикалық айырмашылықтарын сипаттау моделі ұсынылған. «Сөйлеу»
етістіктерінің мағыналық даму процестерінің жалпы және жеке қағидалары анықталып,
өнімділік сипатына сәйкес тілдің процестерге есім беру ізденістерінің
нәтижелері көрсетілген. Қазақ тіліндегі «сөйлеу» етістіктерінің сипатталуы әлемнің
оқиға-процесс көрінісін толықтыра түседі.

Anahtar Kelimeler

Семантика, тілдік және лингвомәдени «сөйлеу» етістіктері

THE SEMANTIC STRUCTURE OF THE VERB OF SPEAKING KAZAKH LANGUAGE

Öz

This article analyzes the potential lingvokulturologicheskij verbs speech, characterized by sound and utterance; The author's approach to the formation of the appropriate lexical and semantic group. In the article the values of context due to the verbs of speech, characterized by the value identified based on an analysis of the Kazakh language. A model describing the semantic differences of words lexical-semantic group of verbs of speech (speaking), mentioned in the Kazakh language. The general laws of development and private values of verbs of speech. It reflects the results of the search language nomination processes in line with productivity trends. Description of verbs of speech in the Kazakh language will complement the procedural and event-driven picture of the world.

Anahtar Kelimeler

Semantics, Lingvokulturological Verbs Of Speech, Lexical And Semantic Group

Kaynakça

• БЕССОНОВА, Ю.А. Семантика диалектных глаголов речи в орловских говорах и отражение в ней мировосприятия их носителей: дис. … канд. филол. наук. – Орел, 2001. – 269 с.
• БОРОВКОВ, А.К. Лексика среднеазиатского тефсира XII-XIII вв. – М., 1963. –139 с.
• ДМИТРИЕВ, Н.К. Строй тюркских языков. – М., 1962. – 570-599.
• КУЛИЕВ, Г.К. Семантика глаголов в тюркских языках. Автореферат дисс. ...доктора филологических наук. – Баку, 1992.
• Қазақ тілінің грамматикасы. Морфология. – Алматы: Ғылым, 1967. – 235 б.
• ҚАШҚАРИ, М. Түбі бір түркі тілі (Диуани луғат ит-турк). – Алматы: Ана тілі, 1993. – 192 б.
• КОШҒАРИ, М. Девону луғотит турк. – Тошкент, 1960. – 265 б.
• СЕВОРТЯН, Э.В. Этимологический словарь тюркских языков. – М.: Наука, 1974. – 767 с.
• ХАСЕНОВА, А. Етістіктің лексика-грамматикалық сипаты. – Алматы: Ғылым, 1971. – 307 б.