LANGUAGE AND CONTENT FEATURES OF NURMAHAMMAD ANDALIB'S GHAZALS

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 91 - 99, 20.06.2020

Aynur Seferli

https://doi.org/10.30563/turklad.715009

Öz

Nurmuhamed Anedib is a cultural scholar of the time, who knows Arabic and Persian very well and shows it in his poems. In terms of picture, ghazs from 5 to 11 inches have helped to create a harmony with the full and rich rhymes. The poet's ghazals, who successfully used five different eros, have a lot of Turkmen words, but more are given in Arabic and Persian. A poet who has mastered romance relationships, especially describes his lover with very specific expressions, usually has a kind of beloved type in his eyes. The gazelle, which deals with the nature and the arrival of the spring, is an exception, except for a ghazal that deals with the other.

There is also information that Andalib, who was well versed in the literature and folklore of the peoples of the East, wrote works in these languages and translated from them. He created immortal works of art with high artistic and poetic value in the lyrical genre, which occupies an important place in his work, such as mukhammas, mustazad, murabbe, musaddas, varsagi, qoshma, ghazal. In these examples of poetry, Andalib expressed his fair attitude to the events of life, opposing the injustice and arbitrariness of his time, the moral slavery of the ruling feudal-spiritual morality, ignorance, social rules, humiliation of the human person. The poet is free in other forms of poetry that allow for the diversity and multiplicity of rhyme. As a result, Andalib is regarded as a talented ghazal poet who reflects the features of the ghazal in terms of both picture and content.

Anahtar Kelimeler

Turkmen Literature, Anedlib, Ghazal, Aruz Mold, Rhymed, Rage

NURMƏHƏMMƏD ƏNDƏLİBİN QƏZƏLLƏRİNİN DİL VƏ MƏZMUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Öz

Qəzəllərini incələdiyimiz Nurməhəmməd Əndəlib ərəb və fars dillərini çox yaxşı bilən və bunu şeirlərində göstərən, dövrünün mədəni səviyyəli alim bir şairidir. Şəkil baxımından 5-11 beytdən yaranan qəzəllərində tam və zəngin qafiyə ilə rədiflər ahəngi yaratmağa kömək etmişdir. Beş fərqli əruz vəznini uğurla istifadə edən şairin qəzəllərində Türkməncə kəlimələr çoxluq təşkil etsə də, ərəb və fars sözlərinə daha çox yer verilmişdir. Aşiq məşuq münasibətlərini ustaca ələ alan şair xüsusilə sevgilini çok konkret ifadələrlə təsvir etmiş, adətən gözlər önünə mükəmməl bir sevgili tipi sərmişdir. Qürbəti ələ alan bir qəzəli istisna olmaqla təbiəti və baharın gəlişindən bəhs edən qəzəli də diqqət çəkməkdədir. 

Şərq xalqlarının ədəbiyyat və folklorunu mükəmməl bilən Əndəlibin bu dillərdə də əsər yazdığı və həmin dillərdən tərcümələr etdiyi haqda da məlumatlar var.Yaradıcılığında mühüm yer tutan lirik janrın müxəmməs, müstəzad, mürəbbe, müsəddəs, varsağı, qoşma, qəzəl kimi növlərində yüksək bədii poetik dəyərə malik ölməz sənət əsərləri yaratmışdır. Əndəlib həmin şeir nümunələrində dövrünün ədalətsizlik və özbaşınalığına, hakim feodal-ruhani əxlaqının mənəvi əsarətinə, nadanlığa, ictimai qayda-qanunlara, insan şəxsiyyətinin alçaldılmasına qarşı çıxaraq həyat hadisələrinə öz ədalətli münasibətini bildirmişdir. Qafiyənin çoxmüxtəlifliyinə və çoxsaylılığına imkan verən digər şeir formalarında şair daha rahat davranmışdır. Nəticə olaraq istər şəkil, istərsə məzmun baxımından qəzəl növünün xüsusiyyətlərini tamamilə əks etdirən Əndəlib bacarıqlı bir qəzəl şairi olaraq qəbul edilməkdədir.

Anahtar Kelimeler

Türkmən Ədəbiyyatı, Əndəlib, Qəzəl, Əruz Qəlibi, , Qafiyə, Rədif

Kaynakça

• AYAN, G. (2007). Nur Muhammed Andelip ve Yusuf Kıssası. Kazakistan ve Türkiye’nin Ortak Kültürel Değerleri Sempozyumu. 21-23 Mayıs, Bildirileri Kitabı, Almatı.
• DEMİRCİ, M. (2017). Büyük Türkmen şairi Molla Nefes. Uluslararası Türkçe Edebiyyat Kültür Dergisi, S. 6, s. 312-330.
• İPEKTEN, H. (1999). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. 3. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• İSEN, M. (1994). Aruzun Anadolu’daki Gelişme Çizgisi. TDAY-Belleten, Ankara, s. 119-125.
• MEREDOV, A. (1970). Görkəzilən iş. Aşgabad.
• SELÇUK, E. (2007). Hasmi Divanı (İnceleme-Metin), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Konya.
• SELÇUK, E. (2010). XVIII. Asır Türkmen Şairi Nurmuhammet Andelip’in Şiirlerinde Aruz. Türkmen İlmi Galkınış ve Halkara Gatnaşıklar Yolunda, Türkmenistanın Ilımlar Akademiyasının İlim Neşiryatı-Halkara Türkmen-Türk Universiteti, Aşgabad, s. 485-497.
• SƏFƏRLI, A. (2018). Türkmən ədəbiyyatı nümayəndəsi Nurməhəmməd Əndəlibin lirika yaradıcılığı. Ankara 3rd İnternational Conference of science. Ankara / Turkey. 31st of July. №1, 30-34 səh.
• http://www.kardeskalemler.com/haziran2011/kitap_gordum_andelipten.htm