PLOT FEATURES OF AZERBAIJAN LEGENDS

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 120 - 127, 20.06.2020

Elnara Amirli

https://doi.org/10.30563/turklad.721833

Öz

Legends, a small genre of epic folklore, have a unique plot structure. Legends usually consist of episodic events. Because legends have an etiological character, this episodic event also results in the realization of creation. In order to study the plot of a legend, it is necessary to study the underlying event of creation: the causes of the miracle that took place, the methods of the miracle, and the concept that emerged.

We have identified 163 plots specific to Azerbaijani legends from many sources. During the division and classification of plots, the reasons for their emergence were taken into account. These reasons are also closely related to the character of the protagonist.

The classification of legend plot types is based on the character of the heroes. To be more precise, the actions of the heroes of the legend are the main factor in the creation. Given that the hero's actions stem from his character, the study of the character of the hero is an important issue in the study and classification of the plot of the legend.

Anahtar Kelimeler

Legend Plot, Legend Hero, Episodic Event, Classification Of Plots, Plot Types

AZƏRBAYCAN ƏFSANƏLƏRİNİN SÜJET XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Öz

Epik folklorun kiçik həcmli janrı olan əfsanələr özünəməxsus süjet quruluşuna malikdir. Əfsanələr bir qayda olaraq epizodik hadisədən ibarət olur. Əfsanələr etioloji xüsusiyyətə malik olduğu üçün həmin epizodik hadisə də yaranışın gerçəkləşməsi ilə nəticələnir. Əfsanə süjetini öyrənmək üçün yaranışın əsasında dayanan hadisəni: baş vermiş möcüzənin səbəblərini, möcüzənin şəkillərini və yaranmış məfhumu öyrənmək lazımdır.

İstinad etdiyimiz bir çox mənbədən Azərbaycan əfsanələrinə xas 163 süjet müəyyən etmişik. Süjetlərin bölgüsü və təsnifi zamanı yaranışı şərtləndirən səbəblər əsas götürülmüşdür. Bu səbəblər, həmçinin qəhrəmanın xarakteri ilə sıx bağlıdır.

Əfsanə süjet tiplərinin təsnifi qəhrəmanların xarakterinə görə aparılmışdır. Daha dəqiq desək, əfsanə qəhrəmanlarının əməlləri yaranışı gerçəkləşdirən başlıca amildir. Qəhrəmanın əməlinin xarakterindən qaynaqlandığını nəzərə alsaq, əfsanə qəhrə¬manının xarakterinə görə dəyərləndirilməsi əfsanə süjetinin tədqiqində və təsnifində vacib məsələdir.

Anahtar Kelimeler

Əfsanə Süjeti, Əfsanə Qəhrəmanı, Epizodik Hadisə, Süjetlərin Təsnifi, Süjet Tipləri

Kaynakça

• AFA Şəki folkloru. 23 cilddə, c .4. (2000). Bakı: Səda. AFA Borçalı-Qarapapaq folkloru. 23 cilddə, c. 22 (2011). Bakı: Nurlan. AFA Gəncəbasar folkloru. 23 cilddə, c. 9. (2004). Bakı: Səda. AFA Naxçıvan nümunələri. 23 cilddə, c. 23. (2011). Bakı: Nurlan. Azərbaycan mifoloji mətnləri. (1988). Bakı: Elm. Gədəbəy folklor örnəkləri, c. 1. (2016). Bakı: Elm və təhsil. Qarabağ: folklor da bir tarixdir, III kitab. (2012). Bakı: Elm və təhsil. Qarabağ: folklor da bir tarixdir, IV kitab. (2013). Bakı: Elm və təhsil. Qarabağ: folklor da bir tarixdir, V kitab. (2013). Bakı: Zərdabi LTD. Qarabağ: folklor da bir tarixdir, VI kitab. (2013). Bakı: Zərdabi LTD RÜSTƏMZADƏ, İ. (2013). Azərbaycan nağıllarının süjet göstəricisi. Bakı: Elm və təhsil. XƏLİLOV, R. Şamaxı bölgəsindən toplanmış folklor örnəkləri. (2006). Bakı: AMEA Folklor İnstitutunun Arxivi. Şəki Folklor örnəkləri, II cild. (2014). Bakı: Elm və təhsil. ВЕДЕРНИКОВА, Н.М. (1972). Контаминация как творческий прием в вольшебной сказке. Русская народная проза. т. XIII. c. 148-159.