ABDULHALIK UYGUR’UN “UYAN” ŞİİRİ İLE MİRCEVAT AHISKALI’NIN “AHISKA MARŞI” ŞİİRİNİN ONTOLOJİK YÖNDEN İNCELENİP KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 279 - 295, 20.06.2022

Semiha Burhanlı

https://doi.org/10.30563/turklad.935341

Öz

Edebî eserler farklı bakış açısı ve çözümleme metotlarıyla incelenerek eserin ifade ettiği derin yapı ortaya çıkartılmaya çalışılır. Bu metotlardan biri de ontolojik tahlil metodudur. 1930’lardan itibaren Batı’da görülmeye başlayan bu metot Türkiye’de İsmail Tunalı tarafından tanıtılmıştır.
Sanat ontolojisi, varlık tabakalarını Roman İngarden ve Nicolai Hartmann’ın görüşleri ile ayırarak tabakalara böler. Bu tabakalar; resim, müzik, şiir, roman, tiyatro gibi alanlara uygulanarak sanat yapıtları ontik bir süreçle incelenebilir. İncelemede kullanılacak olan ontolojik tahlil yöntemi özü itibariyle yapısalcı bir yaklaşım olmakla birlikte, eserin anlam dünyasına da eğilen bir yöntemdir. Tunalı, Ingarden ve Hartman’ın görüşlerine kendi fikirleriyle de katkıda bulunarak dört varlık tabakası ileriye sürer. Bunlar anlam tabakası, obje tabakası, karakter tabakası ve alınyazısı tabakasıdır.
Çalışmada ilk olarak ontolojik çözümleme yöntemi ana hatlarıyla tanıtılmış, sonra şairler hakkında bilgiler verilmiştir. Abdulhalık Uygur’un “Uyan” şiiri ile Mircevat Ahıskalı’nın “Ahıska Marşı” şiiri ontolojik çözümleme yöntemi ile çözümlenmiştir. Çözümleme, “Uyan” metaforu çerçevesinde incelenmiştir. Son bölümde de bu iki şiir karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanat Ontolojisi, İsmail Tunalı, Ontolojik Çözümleme Yöntemi, Reel Yapı, İrreel Yapı

Analysis and Comparison of Abdulhalık Uygur's "Wake Up" Poem And Mircevat Ahıskalı's "Ahıska Anthem" with the Ontological Method

Öz

Literary works are examined with different perspectives and analysis methods and the deep structure expressed by the work is tried to be revealed. One of these methods is the ontological analysis method. This method, which started to be seen in the west since the 1930s, was identified with İsmail Tunalı in our country.
Art ontology, entity strata with the views of Roman Ingarden and Nicolai Hartmann partingly divides into layers. By applying these layers to fields such as painting, music, poetry, novels and theater, works of art can be examined through an ontic process. The ontological analysis method to be used in the analysis is a structuralist approach in essence, but it is also a method that focuses on the meaning world of the work. By contributing to the views of Tunalı, Ingarden and Hartman with his own ideas, he proposes four layers of existence. These are meaning layer, object layer, character layer and destiny layer.
In the study, firstly, ontological analysis method was introduced with its main lines; then, information was given about poets. Abdulhalık Uygur's poem "Uyan" and Mircevat Ahıskalı's "Ahıska Anthem" were analyzed by ontological analysis method. The analysis has been examined within the framework of the "Awake" metaphor. In the last part, these two poems are compared.

Anahtar Kelimeler

Art Ontology, İsmail Tunalı, ontological qnalysis method, reel structure, irreel structure

Kaynakça

• Akın, H. (2016). Tanpınar’ın “Selâm Olsun” Şiirini Ontolojik Çözümleme Yöntemi ile Tahlil Denemesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE), ÖS-III. s.161-168.
• Akıncı, A. G. (2019). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Bu Eller Miydi” Şiirinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle Yorumlanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), C. 9, S. 2. s.433-448.
• Aldırmaz, V. (2016). Bâkî’nin “Gösterür” Redifli Gazelinin Ontolojik İnceleme Yöntemi ile Çözümlenmesi, SUTAD, S. 40. s.273-286.
• Aliyeva, M. (2002). Abdulhaluk Uygur’un Çağdaş Uygur Edebiyatındaki Yeri ve Önemi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.13. s. 185-197.
• Altunkaya, H. (2013). Necip Fazıl Kısakürek’in “Ben” Şiirinin Ontolojik Tahlil Yöntemi ile Çözümlenmesi. Birey ve Toplum Dergisi, C. 3, S. 5. s. 137-154.
• Ayup, A. (2017). Abdulhaluk Uygur Hakkındaki Çalışmalarda Sorunlar. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S. 9. s.17-21.
• Azap, S. (2013). Ontolojik Çözümleme Yöntemi ve “Kanla Kirlenmiş Evrak” Şiiri Üzerine Bir Çözümleme Denemesi. Turkish Studies Dergisi, S.8. s. 843-853.
• Bayram, Y. (2003). Ontolojik Analiz Metodu ve Bir Uygulama. Yom Sanat, S.12, s.12-15.
• Ergin, M. (2015). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• İçli, A. (2009). Necati’nin Bir Şiirinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi. New World Sciences Academy Dergisi, C. 1, S.4. s. 100-112.
• Keskin, S., Gürsoy, H.E. (2017). Sovyet ve Sovyet Sonrası Dönemde Ahıska Türklerinin Karşılaştıkları İnsan Hakları İhlalleri Ve Ayrımcılıklar. Uluslararası Suçlar ve Tarih Dergisi, S.18, s.13-46.
• Kolektif. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öztürk, F. (2007). Osmanlı Şiirine Sanat Ontolojisiyle Yaklaşmak Üzerine. Turkish Studies Dergisi, S. 2. s. 680-684.
• Sakallı, E. (2016). Ahiska Edebiyatının Çınarı Mircevat Ahiskalı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Saramago, J. (2019). Körlük. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Şimşek, İ. K., Sakallı, E. (2019). Edebiyat Ad Bilimi Bağlamında Mircevat Ahıskalı’nın Romanlarında Geçen Kişi Adları. İstanbul Medeniyet Üniversitesi “Sürgünün 75. Yılında Ahıskalı Türkler” Sempozyumu, s.552-563.
• Tanpınar, A.H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul.
• Tunalı, İ. (2002). Sanat Ontolojisi. Ankara: İnkılap Yayınevi.
• Yılmaz, S. S. (2016). Âşık Veysel’in “Çarık-Mes Konuşması” Adlı Şiirinin Ontolojik Tahlili. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.40, S.1. s. 389-404.
• Yılmaz, T. (2017). Hilmi Yavuz’un “Ney” Şiiri Üzerine Ontolojik Analiz Metoduyla Çözümleme Denemesi. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C.6, S. 12. s. 151-162.ARCH
• Türklerin Türküsü Şiiri. (2021,5 Mayıs). Erişim adresi:https://www.antoloji.com/turklerin-turkusu-siiri/
• Abdulhalık Uygur Biyografya. (2022, 17 Mart). Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Abdulhal%C3%BBk_Uygur
• Abdulhalık Uygur Biyografya. (2020, 29 Kasım). Erişim adresi: https://www.biyografya.com/biyografi/930
• Kömen Şiiri. (2020, 29 Kasım). Erişim adresi:https://www.antoloji.com/komen-siiri/
• Uyan Şiiri. (2020, 29 Kasım). Erişim adresi: https://www.huseyinarasli.com/2016/07/oygan-uyan-abduhalik-uygur-siiri.html
• Vur Şiiri. (2020, 01 Aralık). Erişim adresi: https://www.antoloji.com/vur-3-siiri/