ÖZBEK EDEBİYATINDA TOPLUMCU GERÇEKÇİLİK

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 249 - 260, 20.12.2023

Bayram Bilir , Arif Yılmaz

https://doi.org/10.30563/turklad.1365957

Öz

Toplumcu gerçekçilik, insanı toplumsal ilişkilerinde ele alarak, toplumsal gerçekleri devrimci bir biçimde ve Marksist bir yaklaşımla yansıtmayı amaçlayan bir edebiyat akımı olarak tanımlanabilir. Sosyalist gerçekçilik terimi ilk kez Gronsky tarafından 23 Mayıs 1932'de Sovyetler Birliği'nde yayınlanan Literaturnaya Gazyetta’da (Edebiyat Gazetesi) kullanılmıştır.
Büyük Ekim Sosyalist Devrimi, insanlık tarihinde yeni bir dönem olan sosyalizm çağını başlatmış, 1924 yılında ise Sovyet devleti içindeki halklara özerk cumhuriyetler kurma hakkı verilmiş, bununla Sovyet devleti içindeki halklara sözde siyasi, ekonomik ve kültürel kalkınma yolunun açılması amaçlanmıştır. Büyük Ekim Devrimi sonucunda Sosyalist Devrim ve Leninist ulusal politikanın ardından Özbek Sovyet edebiyatı da dahil olmak üzere Sovyet halk edebiyatları yeni bir edebiyat türü olarak şekillenmiştir.
Bu çalışmada Özbek Sovyet Edebiyatının toplumsal ve siyasal etkenlere bağlı olarak ortaya çıkışı ve oluşumu ele alınacak, dönemin ihtiyaçlarına göre Özbek yazarların ortaya koyduğu eserler hakkında detaylı bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

20. Yüzyıl Özbek Edebiyatı, toplumcu gerçekçilik, ÖSSC, SBKP.

Socialist realism in uzbek literature

Öz

Socialist realism can be described as a literary movement that aims to reflect the social realities in a revolutionary way and with a Marxist approach, by considering the human in their social relations. The term socialist realism was first used by Gronsky in Literaturnaya Gazyetta (Literary Newspaper) published in the Soviet Union on May 23, 1932.
The Great October Socialist Revolution ushered in a new era in human history, the epoch of socialism. The peoples within the Soviet state were given the right to establish autonomous republics in 1924, and it was aimed to open a wide and smooth political, economic and cultural development path for the peoples within the Soviet state. As a result of the Great October Revolution and after the Socialist Revolution and Leninist national policy, Soviet peoples' literatures, including Uzbek Soviet literature, was shaped as a new type of literature.
In this study, the emergence and formation of Uzbek Soviet Literature depending on social and political factors will be discussed. According to the needs of the period, detailed information will be given about the works written by Uzbek authors.

Anahtar Kelimeler

20th century Uzbek Literature, socialist realism, USSR, CPSU.

Kaynakça

• Bunarcıoğlu, D.S. (2008). 1966-1967 Yılları Arasında Yayımlanan Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cömert, S. (2013). 1946–1954 Dönemi Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinçer, F. (2008). 1968-1969 Yılları Arasında Yayımlanan Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karatuğ, T. (2016). Sosyalist Realizm İlkesi Bağlamında Oybek’in “Quyosh Qoraymas” Adlı Eserinin İncelenmesi (İnceleme-Aktarım-Tıpkıbasım). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kocaoğlu, T. (1996). Çağdaş Özbek Şiiri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 1, TDK, Ankara, 3-53.
• Lenin, V. (1953). Sochineniya, 29.
• Mirzayev, S. (2005). XX. Asr Uzbek Adabiyoti. Toshkent: Yangi Asr Avlodi Nashriyoti.
• Mirzayev, S. ve Daniyarov, H. (1978). Uzbek Sovet Adabiyoti. Toshkent: Ukutuvchi Nashriyoti.
• Oktay, A. (2000). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: B/F/S Yayınları.
• Oybek, M. (2021). Qutlug Qon. Toshkent: Zukko Nashriyoti.
• Sodik, S. (1976). History of Uzbek Soviet Literature. Toshkent: Ukutuvchi Nashriyoti.
• Sulton, İ. (1977). İnkilob va Adabiyot. Toshkent: Gofur Gulom Adabiyot va Sanat Uyi.
• Tunalı, İ. (1993). Marksist Estetik, İstanbul: Altın Kitaplar Basımevi.
• Yashin, K. (1976). Partiya va Xalq Xizmatida. Ozbek Tili va Adabiyoti Jurnali 4.
• Yokubov, H. İ. ve Mamajonov S. (1971). Uzbek Sovet Adabiyoti Tarihi, II. Cilt. Toshkent: Uzbekiston SSR Fan Nashriyoti.
• Yokubov, O. (1994). Ulugbeg Hozinasi. Toshkent: Adabiyot va Sanat Nashriyoti.
• Yuldoshev, K. (2006). Yonik Suz. Toshkent: Yangi Asr Avlodi Nashriyoti.
• Yuldoshev, M. (2013). Çağdaş Özbek Edebiyatı II. (Ed. Akpınar, Y., Ağca, F.) Türk Edebiyatları II. 1. Baskı. Eskişehir: AÖF Yayınları.