Evaluation of the effects of the spoken language on kazakh written language with the examples of the muhtar ӓvezov’s novel “qıylı zaman”

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 119 - 127, 20.06.2024

Fatma Yeloğlu

https://doi.org/10.30563/turklad.1445010

Öz

Every written language arises from spoken language. Written language, which is formed in a regular manner, provides common communication in the sphere where the language is utilized. This does not mean the destruction of dialect. For the reason that, the written language and the spoken language are interactive within each other. However, if the written language does not adapt the material to its own rules which received from the spoken language, the existence of standard language is in distress. In line with this dimension, the Kazakh written language has not yet become a standard language. The Kazakh dialect which used in a wide geographical area is an artificial dialect created by Soviet administration. For this reason, it could not break the influence of Russian and reach its standards for a long time.

Anahtar Kelimeler

Written language, spoken language, dialect

MUHTAR ӒVEZOV’UN ‘QIYLI ZAMAN’ ROMANI ÖRNEĞİNDE KAZAK YAZI DİLİNE YANSIYAN KONUŞMA DİLİ UNSURLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Her yazı dili bir konuşma dilinden doğar. Kurallı bir şekilde oluşan yazı dili, dilin kullanıldığı sahada ortak iletişimi sağlamaktadır. Bu durum ağızların yok edilmesi anlamına gelmemektedir. Çünkü yazı dili ile ağızlarda kullanılan dil birbiriyle alışveriş içindedir. Ancak yazı dili, ağızlardan aldığı malzemeyi kendi kurallarına uydurmazsa standart dilin varlığı tehlikeye düşmektedir. Bu ölçüler doğrultusunda Kazak yazı dilinin standart bir dil olması tam olarak gerçekleşmemiştir. Çok geniş coğrafi alanda kullanılan Kazak Türkçesi, Sovyet yönetimi tarafından oluşturulan yapay bir lehçedir. Bu yüzden yıllarca Rusçanın etkisini kıramamış ve standardını yakalayamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Yazı dili, Konuşma dili, Ağız

Kaynakça

• Aksan, D. (1995). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Ӓvezov, M. (1928). Qıylı Zaman. (2021, 30 Kasım). Erişim Adresi: https://kazneb.kz. Qızıl Orda: Qazağıstan Basbası.
• Koç, K., vd. (2019). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Baytursunov, A. (1927). Til Qural. Birinci Kitap 7.Baskı. Qızıl Orda: Qazizdat.
• Buran, A. (2002). Konuşma Dili Yazı Dili İlişkileri ve Derleme Faaliyetleri. Türkbilig, 2002/4, s. 97-104.
• Demirci, K. (2015). En Az Çaba Yasası ve Kazak Türkçesindeki Yaygın Örnekleri. Bilig, 2015/72, s. 25-42.
• Dursunoğlu, H. (2006). Türkiye Türkçesinde Konuşma Dili ile Yazı Dili Arasındaki İlişki. Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 30, s. 1-21.
• Ercilasun, A. B. (2007). Makaleler-Dil-Destan-Tarih. (Yay. Haz. Ekrem Arıkoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Еrğaliyev, Q.S. (2016). Qazak Tiliniñ Orfografiyalısı men Puvnktuvatsıyası. Okuv Quralı. 3-Basılımı, -Pavlodar: PMPI Baspası. -209 Bet.
• Isqaqov, A. (1991). Qazirgi Kazak Tili. Almatı: Ana Tili.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2006). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 1.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 10.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 11.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 13.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 2.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 3.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 5.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 6.cilt. Almatı: Arıs.
• Isqaqov, A., Väli, N. vd. (2011). Qazaq Ȁdebi Tiliniŋ Sözdigi. 7.cilt. Almatı: Arıs.
• Janpeyisov, E., vd. (2002). Qazaq Grammatikası Fonetika, Sözjasam. Morfologiya, Sintaksis. Astana: A.Baytursınulı Atındağı Til Bilimi İnstitutı.
• Karaağaç, G. (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Koraş, H., Shaikenova, G. (2021). Nurjekeulı’nın “Ey Dünye Ey” Romanı Örneğinde Kazak Yazı Diline Yansıyan Konuşma Dili Unsurları Üzerine Bir Değerlendirme. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 27, Sayfa: 272-286.
• Kuderinova, Q. (2005). Birge jane Bölek Jazılatın Sözderdiŋ Orfografiyası. Almatı: A.Baytursınulı Adındaki Til Bilimi Enstitüsü.
• Malbaqov, M. ve Onğarbaeva, H. (2011). Qazaq Ёdebi Tiliniñ Sözdigi. On Beş Tomdıq. Almatı: 10-Tom./Qurast.
• Mamanov, I. (2014). Qazaq Til Biliminiŋ Mȁseleleri. Almatı: Abzal-ay.
• Mırzabekov, S. (1999). Qazaq Tiliniŋ Dıbıs Jüyesi. Almatı: Sözdik-Slovar Yayınevi.
• Lessing, F. (2017). Moğolca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (çev. Günay Karaağaç).
• Mustafayev, E. ve Şerbinin, V. (1995). Büyük Rusça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Engin Yayıncılık.
• Özkan, N. (2013). Ağız Alanından Yazı Diline Geçiş: Gagavuz Türkçesi Örneği. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer 2013, p. 85-94.
• Porzig, W. (1986). Dil Denen Mucize. (Çev. Prof. Dr. Vural Ülkü). II. Cilt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sağol Yüksekkaya, G. (2008). Standart Dil ile Halk Dili Arasındaki Anlam ve Kullanım Farklılıkları Üzerine. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, 25-30 Mart 2008, ss.599-610, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi-Türk Dil Kurumu.
• Sarıca, B. (2005). Ağız çalışmalarının Dil Öğretimine Katkıları. Yeni Dilbilim Kuramları Işığında Sözlü Dil Yapısı (Yayına Hazırlayan Mustafa Sarıca). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Shaikenova, G. (2020). Beksultan Nurjekeulı’nın “Ey, Dünye ey!” Romanı Üzerine Dil ve Üslup Çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tamir, F. (1998). Kazak Türkleri Edebiyatı. Türk Dünyası El Kitabı Dördüncü Cilt Edebiyat (Türkiye Dışı Türk Edebiyatları). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Trabant, J. (2020). Dil Söz ve Yazının Gelişimi. İstanbul: Runik Kitap.
• Urakova, L. (2014). Geçmişten Günümüze Kazakistan’daki Dille İlgili Yasa Koyuculuğa Genel Bir Bakış. Türkbilig, 2014/28, s. 97-104.