The questıon of Nogai language and translation from Nogai

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 101 - 108, 20.06.2024

Gumru Şehriyar

https://doi.org/10.30563/turklad.1477184

Öz

The Nogais are a Turkic people who have experienced the largest number of exiles and genocides in history. Therefore, their language, cultural heritage, history and ethnography have not been widely studied. The frequent change of writing graphics led to serious errors in transliteration and translation. Learning the Nogai language does not necessarily mean a correct understanding of oral texts written in this language. If we consider that these texts are closely connected with history or were spoken during historical events, expressing the concerns of the people, then these linguistic events represent a serious problem that can alienate a nation from its roots.
Thus, we discussed here the general language problems that arise when translating texts from Nogai, as well as the laws of the Nogai language and mutual words with the Azerbaijani language. At the end, we tried to give general information about the language by providing some Nogai words with their translation in the form of a dictionary.

Anahtar Kelimeler

Nogai Horde, Nogai language, translation problem, transliteration problems

NOGAY DİLİ SORUNU VE NOGAYCADAN ÇEVİRİ

Öz

Nogaylar tarihte en çok sürgün ve soykırım yaşayan Türk halkıdır. Bu nedenle dilleri, kültürel mirasları, tarihleri ve etnografyası geniş çapta incelenmemiştir. Yazım grafiklerinin sık sık değişmesi, harf çevirisi (transliterasyon) ve çeviri sırasında ciddi hatalara yol açmıştır. Nogay dilini öğrenmek, o dilde yazılan sözlü metinlerin mutlaka doğru anlaşılması anlamına gelmez. Bu metinlerin tarihle yakından ilgili olduğunu veya tarihi olaylar sırasında halkın kaygılarını dile getirerek söylendiğini dikkate alırsak, o zaman bu dil olayları bir milleti köklerine yabancılaştırabilecek ciddi bir meseledir.
Böylece burada Nogayca metinlerin tercümesi sırasında ortaya çıkan ortak dil sorunlarını, Nogay dilinin kanunlarını, Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan dili ile ortak kelimeleri ele aldık. Son olarak bazı Nogayca kelimeleri sözlük halinde tercümeleriyle birlikte sunarak dil hakkında genel bilgi vermeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Nogay Ordası, Nogay Dili, Çeviri Sorunu, Harf Çevirisi Sorunları

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Folklor Enstitüsü

Teşekkür

Değerli zamanınızı ayırarak yazımı okuyub yayına önerdiğiniz için önceden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Atakayeva, F. (1999). O yazıke noqayskogo geroiçeskogo eposa “Edige” (na variante A.M.Sikaliyeva). Literatura narodov Sebernogo Kavkaza: xudojestvennıye i metodologiçeskiye problemı izuçeniya: tezisı dokladov. Karaçayevsk, s. 23-25. (Атакаева Ф. (1999). О языке ногайского героического эпоса «Эдиге» (на варианте А.М.Сикалиева). Литература народов Северного Кавказа: худож. и методоло-гические проблемы изучения: тезисы докладов. Карачаевск, с. 23-25).
• Baskakov N. (1940). Nogayskiy yazık i ego dialektı: Grammatika, tekstı i slovar. Moskva-Leningrad, İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR. (Баскаков Н. (1940). Ногайский язык и его диалекты: Грамматика, тексты и словарь. Москва-Ленинград, Издательство Академии Наук СССР).
• Cemakulov, T. (2016). Ob osobennostyax orfografii pervıx publikasiy eposa. “Edige” na yazıke originala. Edige: Nogayskaya epiçeskaya poema. Moskva, Nauka. (Джемакулов Т. (2016). Об особенностях орфографии первых публикаций эпоса. «Эдиге» на языке оригинала. Эдиге: Ногайская эпическая поэма. Москва, Наука).
• Edege B. (1988). Bozcĭgĭt. Dobruca Tatar Masalları. Bĭrĭnĭşĭ kitap. Bucureşti: Kriterion Kitap üyĭ, 15-67 p.
• Johanson, L. (1998). The history of Turkic. London & New York, Routledge
• Karakayev, Y. (1993). Yazıkovıye osobennosti nogayskogo geroiçeskogo eposa “Edige” ili “Predaniya o Toktamış-xane”. (Na materiale M.Osmanova). İstoriko-grafiçeskiye aspektı razvitiya Nogayskoy Ordı. Mahaçkala. (Каракаев Ю. (1993). Языковые особенности ногайского героического эпоса «Эдиге» или «Предания о Тохтамыш-хане». (На материале М.Османова). Историко-геогра¬фические аспекты развития Ногайской Орды. Махачкала).
• Karakayev, Y. (2011, 14 yanvarya). Yazıkovıye osobennosti nogayskogo geroiçeskogo eposa “Edige”. (Na materiale “Predaniya o Toktamış-xane” M.Osmanova). Elektronnıye resursı. (Каракаев Ю. (2011, 14 января). Языковые особенности ногайского героического эпоса «Эдиге» (на материале «Предание о Тохтамыш-хане» М.Османова). Электрон¬ные ресурсы. Erişim adresi: http://nogaici.ucoz.ru/publ/1/1/2-1-0-175
• Raglan, L. (1998). Geleneksel Kahraman. Millî Folklor, №37. s. 126-138
• Raglan, L. (2003). The Hero. A Study in Tradition, Myht and Drama. London: Methuen & Co. Ltd.
• Safargaliyev, M. (1949). Nogayskaya Orda vo vtoroy polovine 16. v. Sbornik nauçnıx rabot Mordovskogo Gosudarstvennogo Pedinstituta. Saransk. S. 32-56. (Сафаргалиев М. (1949). Ногайская орда во второй половине XVI в. // Сборник научных работ Мордовского Госураственного Пединститута. Саранск, с. 32-56).
• Samoyloviç, A. (1918). Neskolko popravok k yarlıku Timura-Kutluga. İzvestiya Rossiyskoy Akademii Nauk. Seriya 4, №11. S. 1109-1124. (Самойлович А. (1918). Несколько поправок к ярлыку Тимур-Кутлуга // Известия Российской академии наук. Серия 4, №11, с. 1109-1124.
• Şehriyar, G. (2022). Gızıl Orda haqqında “Edige” dastanı. Bakı: Elm və təhsil.