Absolute Commitment to Islamic Epistemology And The West İn Ahmet Mithat Efendi's Novel Felâtun Bey With Râkım Efendi

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 1, 43 - 56, 12.06.2021

Bilginç Eyan

https://doi.org/10.53372/turkoloji.874043

Öz

AHMET MİTHAT EFENDİ'NİN FELÂTUN BEY İLE RÂKIM EFENDİ ROMANINDA İSLAM EPİSTEMOLOJİSİNE MUTLAK BAĞLILIK VE BATI ALGISI

Öz

Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanı, Ahmet Mithat Efendi’nin kendi döneminde Türk romanının temel problemlerinden biri olan Doğu-Batı sorunsalı doğrultusunda fikirlerini yansıtmak adına yazdığı eserlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ahmet Mithat Efendi, bu eserinde ideal olanı yansıtırken temel zemine İslam epistemolojisinin mutlaklığını ve geleneğe bağlılığı oturtmuştur. Bir terkip arayışından ziyade var olan epistemolojik değerlerin kesin biçimde muhafaza edilmesiyle ideal olana kavuşulacağını göstermeye çalışan yazar, bu durumun Batı karşısında da olumlu bir sonuç doğuracağı fikrini okuyucusuna sunar. Bu doğrultuda Ahmet Mithat Efendi’nin, Batı’yı temsilen romana Ziklas ailesi ile Josephino’yu ve hatta Batı’nın madde çukuruna saplanmış yönünü temsilen de Polini’yi yerleştirdiğini söylemek mümkündür. Yazar, bu kurgu neticesinde geleneğe ve İslâm epistemolojisine bağlılık ile yanlış Batılılaşmanın doğurduğu sonuçları Batılı kişilerce de değerlendirir ve bu durum romanda farklı perspektif üzerinden şekillenen bir Batı algısı da oluşturur. Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin, ideal tip Râkım Efendi ve Ötekileşen tip Felâtun Bey’i İslam epistemolojisine bağlılık üzerinden kullanım şekli ve bu bağlılığın Batılılarca değerlendiriliş biçimi gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm, Epistemoloji, Doğu Batı, Ahmet Mithat Efendi

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi (2019), Felâtun Bey ile Râkım Efendi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• AKTAŞ, Şerif (2010). “Ahmet Mithat Efendi’nin Romanlarında Yerli Gayrimüslimlerin Alafrangalığı Meselesi”. Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, 1: 59 - 67.
• BAYRAK, Özcan (2016), Sorularla Yeni Türk Edebiyatı, İstanbul: Kesit Yayınları.
• CEVİZCİ, Ahmet (2017). Felsefeye Giriş. İstanbul: Say Yayınları. ENGİNÜN, İnci (2014), Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839 – 1923), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• GARİPER, Cafer (2015), Yenileşmenin Başlangıcı ve Öncüleri, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839 – 2000 (Ed. Ramazan Korkmaz), Ankara: Grafiker Yayınları.
• GÜRBİLEK, Nurdan (2020), Kör Ayna Kayıp Şark, İstanbul: Metis Yayınları.
• MORAN, Berna (2015), Türk Romanına Eleştire Bir Bakış 1, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• NACİ, Fethi (2017), Yüz Yılın Türk Romanı, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• NARLI, Mehmet (2019), Roman Ne Anlatır, İstanbul: İz Yayıncılık.
• NASR, Seyyid Hüseyin (1984). İslam Ve Modern İnsanın Çıkmazı (Çev. Ali Ünal). İstanbul: İnsan Yayınları.
• OKAY, Orhan (2015), Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• PARLA, Jale (2018), Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• TAĞMAN, S. Ertan (2014). “İslam Epistemolojisi Üzerine Bir İnceleme”. Dört Öge Dergisi, 6: 71 – 86.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2017), On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.