Diplomat Nikolay Valeryeviç Çarıkov’un Gözünden Merv’in İşgali

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 194 - 214, 18.06.2020

Hatice Karımov

Öz

10 Ekim 1883 tarihinde Türkistan Genel Valiliği diplomasi şubesi memuru tayin edilen Nikolay Valeryeviç Çarıkov, Türkistan’daki ilk hizmet döneminde Merv sorununa dahil oldu. Görev yerine Hazar Ötesi Oblastı üzerinden giden diplomat, Oblastın yöneticisi General A. V. Komarov’un arzusu üzerine şehrin işgali için yola çıkan müfrezeyle birlikte Merv’e hareket etti. 1884 yılının Mart ayında Rus müfrezesinin Merv’e girişinden sonra Rus birliklerine karşı cihat ilan eden Rus karşıtı hareketin liderleri Siyah Puş ve Kaçar Hanı sorguladı ve işgalin ardından General Komarov’la birlikte Merv vahasını ziyaret etti. Tüm bu hususları sebebiyle Çarıkov’un bu önemli görev sonrası kaleme aldığı Merv’in barış yoluyla işgali isimli anılarında, Rus kaynaklarında dahi değinilmeyen ya da çok az bilgi verilen konular ve kişilere rastlanmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma Türkistan işgalinin son safhasını oluşturan Merv’in işgal sürecine ışık tutması bakımından önemli bir boşluğu dolduracaktır.

Anahtar Kelimeler

Nikolay Valeryeviç Çarıkov, Merv, Hazar Ötesi Oblastı, Kaçar Han, Türkistan

Kaynakça

• Aminov, İ. İ., “Organizatsionno-pravovıye osobennosti upravleniye v Zakaspiyskoy oblasti Rossiyskoy İmperii, Lex Russıca, No: 11 (132), 2017. Aminov, İ. İ., Zakaspiyskoy kray v sostave Rossiyskoy imperii (istoriko-pravovoye issledovaniye), Prospekt, Moskva 2018. Avarskiy-Alihanov, M., “Zakaspiyskiye Vospaminamiya 1881-1885”, Vestnik Yevropı, No: 9, 1904. Batunskiy, M. A., Rossiya i İslam, T. 2, Progress-Traditsiya, Moskva 2012. Çarıkov, N. V., “Mirnoye zavoyevaniye Merva (İz vospominaniy o pohode generala A. V. Komarova v 1886 g.)”, İstoriçesnik vestnik, No: 11, 1914. Çernov, O. A., “Deyatelnost Rosskiyskogo politiçeskogo agenta N. V. Çarıkov v Buharskom Emirate”, İzvestiya Saratovskogo universiteta, Ser. İstoriya, Mejdunarodnıye otnoşeniya, T. 1, Vıp. 8, 2008. Çernov, O. A., Diplomatiçeskiy korpus Rossiyskoy imperii kontsa XIX-naçala XX vv.: Opıt analitiçeskoy biografii (Po materialam N. V. Çarıkova), Dissertatsiya na soiskaniye uçenoy stepeni doktora istoriçeskih nauk, Samarskiy Gosudarstvennıy Sotsialno-pedagogiçeskiy universitet, Samara 2019. Çernov, O. A., “İz istorii prisoyedineniya Merva k Rossii”, SGPU İstoriçeskiye issledovaniya, Sbornik nauçnıh trudov Vıp. 5, Samara 2004. Çernov, O. A., “N. V. Çarıkov o vliyanii islama na razvitiye Sredney Azii vo vtoroy polovine XIX veka”, Vestnik Tomskogo universiteta, İstoriya, No: 4(20), 2012. Çernov, O. A., “Rannıye godı Rossiyskogo diplomata i uçenogo N. V. Çarıkova, Po dokumentam tsentralnogo gosudarstvennogo arhiva Samarskoy Oblasti”, Povoljskaya gosudarstvennaya sotsialno-gumanitarnaya akademiya, Vestnik Arhivista, No: 4, 2012. İstoriya SSSR s drevneyşih vremen do naşih dney, T. 5, İzd. Nauka,1968 Moskva. Kondratenko, Y., “Kratkiy istoriçeskiy oçerk Mervskogo oazica”, Turkestanskiy sbornik: sbornik soçineniy i statey otnosyaşihsya do Sredney Azii voobşe i Turkstanskogo kraya v osobennosti, T. 411, Peterburg 1883. Krayevoye upravleniye, Otçet po revizii Turkestanskogo kraya proizvedennoy po vısoçayşemu poveleniyu Senatorom Gofmeysterom grafom K. K. Palenom, SPB 1910. Lessar, P. M., Yugo-zapadnaya Turkmeniya (Zemli Sarıkov i Salorov), Tip. A. S. Suvorina, Peterburg 1885. O’Donovan, E., The Merv Oasis, C. II, London: Smith, Elder, & Co., WaterlooPlace 1882. Özkan, M., Türkistan’ın İşgal Çağı Beyaz General Skobelev (1843-1882), Kronik Kitap, İstanbul 2020. PSZRİ, T. 1 (1881), No: 142, “O prisoyedinenii k İmperii zanyatoy naşimi voyskami territorii Turkmenov Tekinskogo roda i obrazovanii iz neya i zemel Zakaspiyskogo voennogo otdela oblasti Zakaskiyskoy, so vklyuçeniyem onoy v sostav Kavkazskogo voennogo okruga.” Soroka, M. Y., Portret “Rossiyskogo diplomata: Pavel Mihayloviç Lessar (1851-1905)”, Novaya i noveyşaya istoriya, No: 4, 2012. Terentyev, M. A., İstoriya zavoyevaniya Sredney Azii, Tip. V. V. Komarova, T. 3, SPB 1906.