"KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ" VE "MİHRİ MÜŞFİK HANIM'IN İZİNDE" ADLI ROMANLARDA KÜLTÜR VE BİLİM TARİHİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 5, 168 - 205, 30.06.2015

Derya Kılıçkaya

Öz

“Kaplumbağa
Terbiyecisi”, Emre Caner’in, Türk müzeciliğinin kurucusu, arkeolog ve ressam
Osman Hamdi Bey’in hayatını anlattığı biyografik bir romandır. Bilindiği gibi, “Kaplumbağa
Terbiyecisi” adlı eser, esasen oryantalist ressam Osman Hamdi Bey’in bir
tablosudur. Emre Caner, bu çok ünlü tabloyu, romanının da adı yapar ve Osman
Hamdi Bey ekseninde Türk sanatını anlatır. Özellikle romanda, ressamımızın
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde sanat için yaptıkları, Arkeoloji
Müzesi’nin kuruluşu, Lagina Kazısı, İskender Lahdi’nin İstanbul’a getirilişi
gibi yaptığı önemli çalışmalar anlatılır. Emre Caner, romanın sonuna yazdığı
teşekkür bölümünde ise eseri yazarken hangi kaynaklardan yararlandığını
belirtir. Böylelikle eserin tamamen kurgu olmadığını da kanıtlamış olur. Caner,
ayrıca bu kaynakları romanının dokusuna da yerleştirmiştir. Romanda sadece
Osman Hamdi Bey değil, onun etrafında kültür faaliyetlerinde bulunan Ahmet Midhat
Efendi, Şeker Ahmet Paşa gibi isimlere de yer verilmiştir.

Yazarın bir başka eseri olan
“Mihri Müşfik Hanım’ın İzinde” ise ilk kadın ressamımız olan Mihri Hanım’ı
anlatır. 1886 yılında bir paşanın kızı olarak dünyaya gelen ressam, 1954’ten
beri New York’ta kimsesizler mezarlığında yatmaktadır. Mustafa Kemal’in,
papanın, Edison’un ve Başkan Roosevelt’in resimlerini çizen, bohem bir hayat
yaşayan Mihri Müşfik’in bize bıraktığı kültürel miras yazar tarafından
okuyuculara verilmeye çalışılır. Ancak yazar, bu eserinde Mihri Müşfik’in
sanatsal faaliyetlerinden çok özel hayatına yer vermiştir.

 Bu yazımızda, Emre Caner’in adı geçen
eserlerindeki kültür ve bilim tarihini ele almaya çalışacağız. Makalenin esas
amacı, roman kişileri çerçevesinde, eserlere yansıyan kültür\bilim unsurlarını
incelemektir. Ancak makalenin ilk bölümünde, eserler biyografik roman etrafında
değerlendirilecektir. İkinci ve üçüncü bölümlerde ise romanlara yansıyan kültür
ve bilim tarihi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Biyografik Roman, Osman Hamdi Bey, Mihri Müşfik Hanım, Kültür, Bilim

Kaynakça

• AKI, Niyazi (1989), Türk Tiyatro Edebiyatı tarihi I, Dergâh Yay., İstanbul.
• APAYDIN, Mustafa (2001), “Biyografik Romanlar ve Türk Edebiyatında Biyografik Romanın Gelişimi Üzerine Bazı Gözlemler”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 7, s. 165-176.
• BALOĞLU, Hüseyin Avni (2006), Şeker Ahmet Paşa'nın Sanatı ve Sanatçı Kişiliği, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Dan. Mehmet Üstünipek, Çanakkale.
• BAŞBUĞ, Fatih (2010): "1914 Çallı Kuşağı'nın Türk Resim Sanatına Etkisi", Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 29, s. 371-392.
• CANER, Emre (2009): Kaplumbağa Terbiyecisi -Osman Hamdi Bey'in Romanı-, Kapı Yayınları, İstanbul.
• CANER, Emre (2011): Mihri Müşfik Hanım'ın İzinde, Kapı Yayınları, İstanbul.
• CEZAR, Mustafa (1987), Müzeci ve Ressam Osman Hamdi Bey, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yay., İstanbul.
• CEZAR, Mustafa (1995), Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi, II. Cilt, Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayını, İstanbul.
• ÇAL, Halit (1997), "Osmanlı Devleti'nde Âsâr-ı Atîka Nizamnâmeleri", Vakıflar Dergisi, S. 26, s.391-400.
• ÇELİK, Sabriye (2008), Türkiye'nin Toplumsal ve Ekonomik Dönüşümünde sanat Piyasasının Oluşumu Plastik Sanatların Rolü ve Osman Hamdi Bey Örneği, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• ÇOKER, Adnan (2006): d Grubu 1933-1951'in İçinde "Zeynep Yasa Yaman Adnan Çoker'le Söyleşi", YKY, İstanbul.
• ÇORUK, Ali Şükrü, (2007), "Oryantalizm'in Sergüzeşt'i", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 36.
• ELDEM, Edhem, GERMANER, Semra, RONA, Zeynep (1993), Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu Bildiri Kitabı Önsözü, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul.
• ELDEM, Edhem (1993), "Batılılaşma, Modernleşme ve Kozmopolitizm: 19. Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başında İstanbul", Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu Bildiri Kitabı, Tarih Vakfı Yurt Yay, , İstanbul.
• ELDEM, Edhem (2010), Osman Hamdi Bey Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul.
• GÜREL, Haşim Nur (tarihsiz), "Osman Hamdi Bey ve 'İkonografi'si", http://www.sanalmuze.org/arastirarakogrenmek/osmanhamdi.htm.
• HOLOD Renata, OUSTERHOUT Robert (2011), Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar Arkeoloji Diplomasi Sanat, Pera Müzesi Yay., İstanbul.
• İNALCIK, Halil (2002), "Hermenötik, Oryantalizm, Türkoloji", Doğu Batı Düşünce Dergisi, Yıl:5, sayı: 20, Ağustos, Eylül, Ekim-1.
• İSLAM, Ayşenur, “Biyografiyle Roman Arasında: Adı Aylin”, Türkbilig 2001\2, s. 65-75.
• KARABULUT, Necmettin (1995), "Sanatta Batılılaşma Hareketleri ve Mihri Hanım", Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 2.
• KARACA, Gonca, (2014), David Lodge’un Biyografik Romanlarının Karşılaştırmalı İncelemesi: Author, Author ve A Man of Parts, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Dan. Kamil Aydın, Erzurum, 2014.
• KARADUMAN, Hüseyin (2004), "Halil Ethem ve Eski Eserlerimizin Korunmasına Yönelik Bir Yaklaşım", vakıflar Dergisi, S. 28, s. 291-306.
• KASALI KATRANCI, Başak (2014), "Tanzimat Fermanı'ndan Cumhuriyet'e Kültür ve Sanat Hareketleri", Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı: 1.
• KURULOĞLU, Fehim, (2010), "Osmanlı Devleti'nde Müzecilik", Tarih Okulu, Ocak-Nisan , Sayı VI, s. 45-61.
• MAKDİSİ, Ussama (2007), "Osmanlı Oryantalizmi", Oryantalizm Tartışma Metinleri, Doğu Batı Yay., Ankara.
• NACİ, Elif, (1981): Anılardan Damlalar, Karacan Yayınları, (basım yeri yok.)
• OSMA, Kıvanç (2007), "Doğulu Bir Ressamın, Osman Hamdi Bey'in Gözüyle Doğu", 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Ankara, 10-15 Eylül 2007.
• Osman Hamdi Bey, Marie de Launay (1999), 1873 Yılında Türkiye'de Halk Giysileri Elbise-i Osmaniyye, Çev. Erol Üyepazarcı, Sabancı Üniversitesi Yay., İstanbul.
• ÖZSEZGİN, Kaya (1993): İbrahim Çallı, YKY, İstanbul.
• REYHANOĞULLARI, Gökhan, “Elbet Sabah Olacaktır: Fikret’in Romanını Yaz(ama)mak”, Turkish Studies, Volume 8\9 Summer 2013, s. 2157-2173.
• TORAMAN, İbrahim (2011), İstanbul'un 100 Mimarı, İBB Kültür A.Ş. Yay., İstanbul.