Öz
Çalışmamız, İdil ve Ural Tatarlarının etnokonfessional
(Etnik mezhep) grubunu teşkil eden Kreşin (Hristiyan) Tatarlarının
ağızlarındaki Türçe asıllı ve alıntı kelimelerin incelenmesinden oluşmaktadır.
Kreşin Tatarlarının çoğunluğu Tataristan Özerk
Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır, aynı şekilde Kreşin Tatarlarının farklı grupları
komşu Başkurdistan, Udmurtiya Cumhuriyetleri, Çilebi, Kirov ve Samara
bölgelerinde de yer almaktadır. Bu şekilde çeşitli bölgelere dağılarak yaşayan
Kreşin Tatarları dil özellikleri bakımından da, örf-adetleri bakımından da
birbirlerinden oldukça farklıdırlar. Kreşin Tatarlarının büyük bir kısmı İslam
dininden Hristiyanlığa geçen Tatarlardan oluşurken geriye kalan kısmı ise
Tatarlaşmış Fin-Ugor halklarından ve yine Türk kökenli halklar arasına giren
Çuvaşlardan oluşmaktadır ya da bu hakların güçlü etkisi altında kalmışlardır.
Bu fikir, Kreşin Tatar ağızlarının dil özellikleri ile de ispatlanmaktadır.
Kreşin Tatarlarının her ağzında Türkçe asıllı kelimeler çoğunluğu
oluşturmaktadır. Şunu da belirtmek gerekir ki; belirli ölçülerde Müslüman
Tatarlardan farklılık gösteren ve yaşamlarından kaynaklı olarak Kreşin
(Hristiyan) Tatarlarının ağızlarında Tatar edebî dili ile ortak olan kelimeler
dışında yazılı eserlerde yer alan ve günümüz Türk lehçelerinin bazılarında
kullanılmakta olan kelimeler de korunmuştur. Çalışmamızda bu kelimeler üzerine
de incelemeler yapılmıştır.
Kreşin Tatar ağızlarında diğer dillerden giren
kelimelerden Arapça, Farsça ve Rusça alıntılar büyük çoğunluğu teşkil
etmektedir. Bu alıntıların, alıcı dille karşılaştırıldığında ne gibi ses
değişimleri geçirdiği, Tatar Türkçesinin diğer ağızlarıyla farklılaşan kullanım
özellikleri de incelenmiştir.
Kreşin Tatarlarının farklı grupları, yaşadıkları yerlere
göre komşu Çuvaş, Udmurt ve Mari dillerinden de alıntılar kabul etmiştir.
Çalışmamızda bunlara da yer verilmiştir.
İncelemeler sonuçlanana kadar
Tatar halkının kendine has özellikleri olan bir grubu olarak kabul edilen
Kreşin Tatarlarının ağızlarının temelini Türkçe sözler teşkil etmektedir. Tüm
ağızlarda da ses değişimlerine uğrayan Rusça, Arapça ve Farsça alıntılar kullanılır, farklı yerleşim birimlerinde ise
komşu halklarla ilişkiler temelinde, Çuvaça ve Udmurtça kelimeler de yer alır.
Anahtar Kelimeler
Kreşin (Hristiyan) Tatarları ağızlar Türkçe asıllı kelimeler alıntılar
Kaynakça
- Әхмәтьянов, Рифгать 2015. Татар теленең этимологик сүзлеге, I том (А-Л). Казан: Мәгариф – Вакыт.
- Баязитова, Флера 1997. Керәшеннәр. Тел үзенчәлекләре һәм йола иҗаты. Казан: Матбугат йорты.
- Белицер, Вера 1951. Народная одежда удмуртов. Москва: Издательство Академии наук СССР.
- Kirillova, Zoya 2015. Kreşin Tatarlarının etnik kökenleri // 7. Uluslararasi Dünya Dili Türkçe Sempozyumu bildirileri /Fırat Üniversitesi (Elazığ, 16-18 Ekim, 2014). I. Cilt. Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.
- Мөхәмәдова, Рәмзия 2005. Керәшен татарлары киеме. Казан: Сүз.
- Татар теленең аңлатмалы сүзлеге 2005. Казан: Матбугат йорты.
- Татар теленең зур диалектологик сүзлеге 2009. Казан: Татарстан китап нәшрияты.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 1 Sayı: 6 |
