NİĞDE DÜĞÜNLERİNDE SEĞMEN ALAYI VE BU ALAYA EŞLİK EDEN ÇALGILAR

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 9, 85 - 99, 16.04.2017

Feyzan Göher Vural , Timur Vural

Öz

Düğün
gelenekleri, Türk kültürünün en önemli parçalarındandır. Ancak pek çok
değerimiz gibi geleneksel düğünler ve bu düğünlerde gerçekleştirilen pek çok
âdet, yok olmaya yüz tutmuştur. Bu âdetlerden birisi, geleneksel Niğde
düğünlerinin vazgeçilmez unsurlarından olan “seğmen alayı”dır. Anadolu tarihine
baktığımızda seğmen alaylarının, milli felaket günlerinde ülkeyi savunma
amacıyla kurulduğunu görürüz. Kahramanlık ve yiğitlik temalarının hâkim olduğu
bu oluşum, daha sonra düğünlerde gelin alınması esnasında sürdürülmüştür. Köyün
önde gelen kişilerinden seçilen seğmen başı önderliğinde kurulan seğmen alayı,
genellikle at üzerinde ve silahlı kişilerden oluşur. Zaman içinde gelin kızı
almaya giden tüm ahali de bu olaya dahil olmuştur. Müzik, Türk kültüründe her
türlü eğlence ve törenlerde son derece önemli bir yere sahip olmuştur. Seğmen
alaylarının da vazgeçilmez özelliklerinden birisi müzik ve çalgılardır.

Alan
araştırması, görüşme tekniği ve literatür taramasına dayalı olan bu çalışmada,
seğmen, seğmen alayı kavramlarına değinildikten sonra, kaynak kişilerin
görüşleri ışığında Niğde düğünlerinde seğmenlik geleneği ile bu gelenekte yer
alan çalgılara ilişkin bilgiler sunulmuştur. Köy sakinleri ve müzisyenlerle
yapılan görüşmelerde, seğmen alayının geleneksel Niğde düğünlerinin en önemli
parçalarından olduğu, başta davul-zurna olmak üzere, cümbüş, klarnet, darbuka,
keman ve bağlamanın seğmen alayı ile birlikte kutlama, oyun, ritüel ve
eğlencelere renk kattığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Niğde Kültürü, Niğde Müziği, Seğmen Alayı, Çalgılar, Müzikoloji

Kaynakça

• Akman Eyüp, “Kastamonu Düğünlerinde Seğmenlik Geleneği ve Seğmen Kelimesinin Etimolojisi”, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 20-25 Ekim 2008, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara 2013.
• Aydoğdu Betül, “Hakkı Kemal Beşe’nin Eserlerinde Folklorik Unsurlar”, 38. ICANAS 38 – (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), 10-15.09.2007, C.I. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 2008, s.267-288.
• Başçetinçelik Ayşe, Adana Halk Kültüründe Doğum-Evlenme-Ölüm/Adana Düğünlerinde Gelin Alma, Altın Koza Yay., Adana 2009.
• Beyhan Ali İhsan, Yöremizden Çevremizden Deyimler ve Atasözleri, Niğde Vakfı Eğitim ve Kültür Yay. Ankara 1997.
• Ceylan Mustafa, Seğmen Ruhu, Mavi Kitap Yay. Antalya, 2016.
• Çetinkaya Selma, “Geçmişten Günümüze Sarayönü Düğünleri “, Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu, 24-26 Ekim 2014, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 8, Aralık 2015, s.297-319.
• Doğan Muammer, “Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar – 1”, Turkish Studies, Vol. 4., Yaz 2009, s.236-249.
• 99 Başlıkta Denizli Kültür Turizm Değerleri, Denizli Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Erendil Muzaffer, Dünden Bugüne Mehter, Genelkurmay Basımevi, 1992.
• Eren Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi. Ankara 1999
• Gazimihal Mahmut Ragıp, Türk Halk Oyunları Kataloğu II, Haz. Nail Tan ve Ahmet Çakır, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 1997.
• Kalafat Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 1999.
• Ögel Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş VI. - Türklerde Tuğ ve Bayrak, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1984.
• Özdemir Sinem, “Cümbüş: Kimliğine Ulaşmamış Bir Çalgı”, Halk Çalgıları Sempozyumu, Kocaeli 2007.
• Öztuna Yılmaz, “Mehter” mad., Türk Musikisi Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, s.153, İstanbul 1969.
• Parvana Bayram, “Nevşehir’in Avanos İlçesi, Uçhisar ve Göreme Beldelerinde Evlilik Merasimleri”, NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (2013) 17-37
• Sertkaya Osman F., Eski Türkçede Mûsikî Terimleri ve Mûsikî Alet İsimleri, Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, , İstanbul 1982.
• Uzun Oğuzhan, Mehmet Temiz, Halil İbrahim Özdemir, Kahramanmaraş Yöresi Ağıtları CII – Andırın-Göksun Ağıtları, Kahramanmaraş 2012.
• Türkiye Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C.X – C.XII, Türk Dil Kurumu, Ankara 1975. http://www.tdk.gov.tr Yönetken Halil Bedi, Derleme Notları – I. Kitap, Sun Yay. Ankara 2006.