KİMLİK KAZANDIRMA SÜRECİNDE KURGU KAHRAMANLARI (“TURFANDA MI YOKSA TURFA MI?” ÖRNEĞİ)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 10, 38 - 57, 23.08.2017

Selami Alan

Öz

Tanzimat
dönemi, Türk toplumunun yoğun bir kimlik arayışı içine girdiği zaman
dilimlerinden biridir. Zira dünya devletlerine uzun yıllar liderlik yapan Osmanlı
Devleti; Rönesans, coğrafi keşifler ve reformlar gibi gelişmeler neticesinde ilerleyen Batı’nın takipçisi konumuna düşmüştür. Çağın
tekniğini yakalama arzusuyla özellikle askerî ve teknolojik hususlarda Batı
örnek alınmaya başlanmıştır. Fakat bu örnek alma sadece askerî alanlar veya
teknolojik gelişmelerle sınırlı kalmamış, kültürel boyutlara da ulaşmıştır.
Tanzimat Fermanı'yla resmiyet kazanan bu Batılılaşma hareketinin bir yansıması
ise kimlik konusunda gerçekleşmiştir. Batılı devletlerin, Fransız İhtilali’nden
itibaren millîleşme hareketini gerçekleştirmelerine karşılık; bünyesinde farklı
din ve ırklara mensup birçok topluluğu barındıran Osmanlı Devleti tebaası
üzerindeki hâkimiyetini kaybetmeye başlaması ve neticede halkın kimlik
arayışlarına girmesi, devlet adamlarını ve aydınları harekete geçirmiştir.

Edebiyatı
halka ulaşmada bir vasıta gören dönem aydınları, devletin içinde bulunduğu
durumla ilgili tespitlerini ve çözüm önerilerini roman ve tiyatro gibi birçok
edebî eserle dile getirmişlerdir. Aydınlar, kendilerince devleti içinde
bulunduğu zor durumdan çıkaracak insan modellerini, kurmaca eserlerdeki hayalî
âlemlerde canlandırmış ve bu şahısları okuyucularına rol-model olarak
sunmuşlardır. Bu aydınlardan biri de Mizan M. Murat Bey’dir. Bu çalışma da,
Murat Bey’in Turfanda mı Yoksa Turfa mı?
romanı üzerinden topluma sunulan bu hayalî kahramanların nasıl bir kimliğe
sahip olduklarını ve Osmanlı kimliğinden Türk kimliğine geçiş sürecinde nasıl
bir görev üstlendiklerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Edebiyatı, Kurmaca, Kimlik İnşası, Mizancı M. Murat, Turfanda mı Yoksa Turfa mı?

Kaynakça

• Baki, Hayati (1993). Tanzimat Edebiyatında Roman ve İnsan, Promete Yayınları, Ankara.
• Canbaz Yumuşak, Firdevs (2012). “Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği”, Bilig, Sayı 61, s. 47-70.
• Çıkla, Selçuk (2002). “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik”, Hece Türk Romanı Özel Sayısı, Yıl 6, Sayı 65/66/67, s. 111-129.
• Demir, Ayşe (2011). Mekânın Hikâyesi Hikâyenin Mekânı, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Emil, Birol (1980). “Mizancı Murad Bey ve Romanına Dair”, Turfanda mı, Turfa mı?, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Emil, Birol (2009). Son Dönem Osmanlı Aydını Mizancı Murad Bey, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Ergişi, Ayşegül (2007). Mizan Gazetesi İnceleme, Tahlili Fihrist, Seçme Yazılar (Kahire Dönemi 159-184; Paris-Cenevre Dönemi 1-29; II. İstanbul Dönemi 1-135 Sayılar), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Jusdanis, Gregory (1998). Gecikmiş Modernlik, Metis Yayınları, İstanbul.
• Karakuş, Gülbeyaz (2007). Osmanlı Siyasî Düşüncesinde Yeni Üslûp Arayışları Mîzan Gazetesi Örneği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mizancı Mehmed Murad (2005). Meskenet Mazeret Teşkil Eder mi?, (hzl. Alâattin Fidancı), Şehir Yayınları, İstanbul.
• Mizancı Mehmet Murat (2008). Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı, (hzl. Sabahattin Çağın), Özgür yayınları, İstanbul.
• Moran, Berna (1997). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, Mehmet - Kantaş, Zekeriyya (2014). “Mizancı Murad ve Turfanda mı, Turfa mı? Romanında Eğitim”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 3/2, s. 247-273.
• Smith, Anthony (2010). Millî Kimlik, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Şirin, Zuhal (2007). Mizan Gazetesi İnceleme, Tahlili Fihrist, Seçme Yazılar (Birinci İstanbul Dönemi 1-159 Sayılar), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türk, Hatem (2015). “Türk Edebiyatında Anadolu’ya Geri Dönüş: Anadolu’ya Eğitim Götürmek...”, Fikir Sanat ve Edebiyatta TÖRE, Yıl: 3, Sayı: 29, s. 38-42.
• Türkçe Sözlük (2011). TDK Yayınları, Ankara.
• Uçman, Abdullah (2005). “Mizancı Murad”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 30, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 214-216.
• YTEA III / Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi III (1979). (Yay. hzl. Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil, Zeynep Kerman), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.