IN TURKEY TURKISH DIALECTS THE HA, HA HA HA, HĀ, ḤĀ, HÂ, ḪĂ, HAA, XA INTERJECTION

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 12, 49 - 60, 25.04.2018

Turgut Baydar

Öz

It is a lyric with a high level of abilities and self-expression in Turkish. It is possible to see the traces of it in every work that will be done in depth on every subject, and to discover the features hidden in it. In terms of how many different functions are used in a given case, it carries different functions to all kinds of meaningful or assigned members in Turkish. Sometimes in Turkish the same function fulfills different task or meaningful elements. Interjections are also one of the many types of words used in various functions. Because interjections are structures that can express emotions and thoughts in the shortest and most effective way. It is necessary to consider interjections not only as official words, but also as meaningful words. Because interjections can sometimes be expressed more effectively with a single word that can be expressed with one sentence or even with multiple sentences. Turkey Turkish dialects are extremely rich in interjections. Turkey Turkish many interjection in the mouth, are used in a variety of functions. The present study in Turkey Turkish dialects used in the HA, HA HA HA, HĀ, ḤĀ, HÂ, ḪĂ, HAA, XA interjection presented to the attention of the witness, which functions as used in the examples; even just an interjection in Turkey Turkish dialects in many different ways and it now has been demonstrated that fulfill many different functions.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish dialects, interjection, HĀ, ḤĀ, HAA, the functions of HA

HA, HA HA HA, HĀ, ḤĀ, HÂ, ḪĂ, HAA, XA ÜNLEMİNİN TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDAKİ İŞLEVLERİ

Öz

Türkçe
ifade kabiliyeti ve kıvraklığı çok üst seviyede olan bir dildir. Onun her
konusu üzerinde derinlemesine yapılacak her çalışmada bunun izlerini görmek,
onda saklı olan özellikleri keşfetmek mümkündür. Kelime türleri arasındaki
geçişlerden tutun da bir hâl ekinin kaç değişik işlevde kullanıldığına kadar
Türkçe her türlü anlamlı ya da görevli elemanına çok değişik sayıda işlev
yüklemiştir. Türkçede bazen de farklı görevli ya da anlamlı elemanlar aynı
işlevi yerine getirmektedir. Ünlemler de çok değişik işlevlerde kullanılan
kelime türlerinden biridir. Çünkü ünlemler duygu ve düşünceleri en kısa ve en
etkili şekilde ifade edebilen yapılardır. Ünlemleri sadece görevli kelimeler
olarak değil, aynı zamanda anlamlı kelimeler olarak değerlendirmek
gerekmektedir. Çünkü ünlemler bazen bir cümle ile hatta birden çok cümle ile
ifade edilebilecekleri tek kelime ile hem de daha etkili bir biçimde anlatabilmektedir.
Türkiye Türkçesi ağızları da ünlemler bakımından son derece zengindir. Türkiye
Türkçesi ağızlarında çok sayıda ünlem, çok değişik işlevlerde kullanılmaktadır. Eldeki
yazıda da Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan HA, HA HA HA, HĀ, ḤĀ, HÂ, ḪĂ, HAA, XA ünleminin hangi işlevlerde
kullanıldığı tanıklı örneklerle dikkatlere sunulmuş; böylece sadece bir ünlemin
dahi Türkiye Türkçesi ağızlarında kaç değişik şekilde geçtiği ve çok değişik
işlevi yerine getirdiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi ağızları, ünlem, HA, HA HA HA, HĀ, ḤĀ, HÂ, ḪĂ, HAA, XA ünlemi, XA ünleminin işlevleri

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk (1999), “Türkiye Türkçesinde Ünlem”, Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara: TDK Yay., s.476-491
• Atabay, Neşe-Kutluk, İbrahim-Özel, Sevgi (1983), Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yay., s.181-201
• Ay, Özgür (2009), Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekimi, Ankara: TDK Yay.
• Banguoğlu, Tahsin (1995), Türkçenin Grameri, 4.bs., Ankara: TDK Yay., s.396-399
• Başkan, Özcan (1989), “İnsan Dilinin Doğuşu”, TDAY-Belleten 1968, 2.bs., Ankara: TDK Yay., s.143-156
• Başkan, Özcan (2006), Dilde Yaratıcılık, İstanbul: Multılıngual
• Baydar, Turgut (2013), Ünlemlerin Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kullanılışları ve İşlevleri, Ankara: Hakan Basın Yayın Dağıtım
• Baydar, Turgut (2016), “Ünlem Üzerine”, Türük Dergisi, S.: 7, s.127-151
• Bilgegil, M. Kaya (1963), Türkçe Dilbilgisi, Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, s.229-239
• Buran, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri, Ankara: TDK Yay.
• Deny, Jean (1941), Türk Dili Grameri, Çev. Ali Ulvi Elöve, İstanbul: Maarif Matbaası, s.676-705
• Ediskun, Haydar (1992), Türk Dilbilgisi, 4.bs., İstanbul: Remzi Kitabevi, s.322
• Emre, Ahmet Cevat (1931), Yeni Bir Gramer Metodu Hakkında Layiha, İstanbul: Devlet Matbaası, s.77-78
• Ergin, Muharrem (1989), Türk Dil Bilgisi, 18.bs., İstanbul: Bayrak Yay., s.329-332
• Gencan, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi, Ankara: TDK Yay., s.479-492
• Hacıeminoğlu, Necmettin (1984), Türk Dilinde Edatlar, 3.bs., İstanbul: MEB Yay., s.269-283; 284-289; 290-292; 293-305; 306-308
• Karahan, Leylâ (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz, Zeynep (2003b), Türkiye Türkçesi Grameri -Şekil Bilgisi-, Ankara: TDK Yay., s.1140-1193
• Kornfilt, Jaklin (1997), Turkish, London, s.517-518
• Kurtoğlu, Fatma Süreyya (1995), Türkiye Türkçesinde Ünlemler ve Fonksiyonları, Ankara: (Gazi Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Lewis, Geoffry L. (1967), Turkish Grammar, Oxford, s.137-138
• Redhouse, Sir James W. (1884), A Simplifted Grammar of The Ottoman-Turkish Language, London: Trübner & Co., Ludgate Hill, s.157
• Tâhir Ken-ân (2004), Kavâid-i Lisân-ı Türkî, Hzl. Leylâ Karahan-Ülkü Gürsoy, Ankara: TDK Yay., s.65-191
• Türk Gramerinin Sorunları II (1999), “Türkiye Türkçesinde Ünlem Tartışmaları”, Ankara: TDK Yay., s.496-533
• Underhill; Robert (1980), Turkish Grammar, London, s.421-423
• Üstüner, Ahad (2000), Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri, Ankara: TDK Yay.
• Zülfikar, Hamza (1999), “Ünlemler ve Ses Yansımalı Kelimeler”, Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara: TDK Yay., s.492-495