BİTKİ VE HAYVAN İSİMLERİ SÖZLÜKLERİNİN HAZIRLANMASINDA ÇOK ŞEKİLLİLİK VE EŞ SESLİLİK

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 14, 167 - 183, 27.09.2018

Kürşat Efe

Öz

Tarihî
eserlerin transkripsiyon metinleriyle günümüzdeki yerel ihtivalı çalışmalarda
çok şekilli seslendirme örnekleri epey yer tutmaktadır. Aynı bitki ya da hayvan
türü farklı metinlerde ya da farklı yörelerde farklı isimlerle anılabildiği
gibi farklı şekillerle de karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca alıntı kelimelerin
Türkçe söyleyişe uydurularak kullanılması da çok şekilliliği etkilemiştir.
Bitki ve hayvan isimlerinin sözlük hazırlama aşamasındaki bir diğer sorun da eş
sesliliktir. Aynı şekil iki ya da üç farklı bitkiyi veya hayvan ismini
karşılayabilmektedir. Bitki isminin hayvan ismi yerine, hayvan isminin bitki
ismi yerine kullanıldığı durumlar da söz konusudur. Farklı bölgelerdeki farklı
telaffuz şekillerinin yazıya geçirilmesi ve yazım şeklinin korunmak istenmesi
şekil ve anlam çeşitliliğini ortaya çıkarmıştır. Türkçe sözlükleri oluşturma
aşamasında sözlük birimlerin sıralanması bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Eş seslilik, eşadlılık, eşyazımlılık ve çok şekillilik gibi adlarla sayılan bu
sorunlar bitki ve hayvan isimlerinin sözlüklerinin hazırlanmasında da kendini
göstermektedir. Bu çalışmada daha önce derlenip bir araya getirilen tarihî Türk
lehçelerindeki bitki ve hayvan isimlerinin dizimi sırasında karşılaşılan çok
şekillilik ve eş seslilik (eş adlılık) sorununa çözüm sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bitki İsmi, Hayvan İsmi, Çok Seslilik, Eş Seslilik, Eş ve Art Zaman, Sözlük

Kaynakça

• Aksan, Doğan. (2003b ). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilimi I-II-III, 3. baskı, TDK Yay. Ankara.
• Bayrak, Özlem. (2005). Tarihî Türk Lehçelerinde Bitki İsimleri, Yayımlanmamış Master Tezi, (Danışman: Doç. Dr. Çetin Pekacar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Efe, Kürşat. (2004). Tarihî Türk Lehçelerinde Hayvan İsimleri, Yayımlanmamış Master Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hartmann, R. R. K. and Gregory James. (1998). Dictionary of Lexicography. Psychology Press. London.
• Korkmaz, Zeynep. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 575, (Genişletilmiş 2. baskı).
• Sakaoğlu, Saim. (2001). Türk Ad Bilimi-I, TDK Yay., Ankara.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara.
• Vardar, Berke. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi Yayınları.