ŞEMSEDDİN SÂMÎ VE VITAL CUINET’İN ÇALIŞMALARINDA ERZİNCAN

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 22 - 37, 30.06.2020

Yalçın Çakmak

Öz

Arnavut asıllı Şemseddin Sâmî [Frashëri] (1850-1904), gazetecilik ve yazarlığının yanı sıra son dönem Osmanlı tarihinin en önde gelen sözlükçüsü ve ansiklopedistidir. Kâmûsu'l-A'lâm başlıklı ansiklopedisinde, birçok yer gibi Erzincan’dan da bahseder. Bu bakımdan, mezkûr çalışmasını kaleme aldığı 1889-1898 tarihleri arasında Erzurum Vilayeti’ne bağlı bir sancak olan Erzincan ile ilgili coğrafik, ekonomik, idari, mimari ve demografik olmak üzere çeşitli bilgiler sunmuştur.
Düyûn-ı Umûmiyye memuru hüviyetiyle gerçekleştirdiği çalışmalar sonucu kaleme aldığı La Turquie d'Asie başlıklı eseriyle Osmanlı topraklarındaki idari yapılanmanın (vilayet, sancak, kaza, vb.) ekonomik, coğrafik, sosyal, etnik, dini ve nüfus gibi alanlarına dair spesifik bilgi ve istatistiki veri sunan bir diğer kişi de Fransız coğrafyacı ve oryantalist Vital-Casimir Cuinet'tir (1833-1896). Cuinet de söz konusu çalışmasında Şemseddin Sâmî ile benzer temalar etrafında Erzurum Vilayeti başlığı altında ele aldığı Erzincan Sancağı ile ilgili önemli birtakım bilgiler verir.
Bu makalede, her iki yazarın da çalışmalarında Erzincan’a dair sundukları bilgilerin analitik bir yöntemle ele alınıp, karşılaştırılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Şemseddin Sâmî, Vital Cuinet, Kâmûsu'l-A'lâm, La Turquie d'Asie

Teşekkür

Fransızca tercümelerde profesyonel desteklerini esirgemeyen Şahin Polat'a çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Altı, A. (2019). “Seyyahların ve Coğrafyacıların Kaleminden XVI-XVII. Yüzyıllarda Erzincan.” Uluslararası Erzincan Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 1104-1113.
• Cuinet, V. (1892). La Turquie d’Asie, Géographie Administrative: Statistique, Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de l’Asie-Mineur, Cilt: 1, Paris.
• Çakmak, Y. (2019). Sultanın Kızılbaşları: II. Abdülhamid Dönemi Alevi Algısı ve Siyaseti, İstanbul.
• Çiçek, F. (2017). “Erzurum Valisi Vezir Süleyman Paşa'nın 1784 Erzincan Depremi Sonrası Yağmalanan Muhallefatı.” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 60, 415-440.
• Hasluck, F.W. (2012). Sultanlar Zamanında Hıristiyanlık ve İslam, Cilt: 1, İstanbul.
• Küçük, C., Ertüzün, T. (1994). Düyûn-ı Umûmiye, TDV İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 10, ss. 58-62).
• Miroğlu, İ. (1995). Erzincan. TDV İslâm Ansiklopedisi, (Cilt: 11, ss. 318-321).
• Murray, H. (1855). The Travels of Marco Polo, New York.
• Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Hicrî. 1299/m.1882). 9. Defa, Erzurum.
• Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Hicrî. 1304/m.1887). 10. Defa, Erzurum.
• Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Hicrî. 1310/m.1892). 11. Defa, Erzurum.
• Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Hicrî. 1312/m.1894) 12. Defa, Erzurum.
• Şemseddin Sâmî (Rûmî.1306/Mîlâdî.1890). Kâmûsu'l - A'lâm, Cilt: 2, İstanbul.
• Şemseddin Sâmî (Rûmî 1308/Mîlâdî 1892). Kâmûsu'l - A'lâm, Cilt: 3, İstanbul.
• Şemseddin Sâmî (Rûmî 1311/Mîlâdî 1895). Kâmûsu'l - A'lâm, Cilt: 4, İstanbul.
• Şemseddin Sâmî (Rûmî 1314/Mîlâdî 1898). Kâmûsu'l - A'lâm, Cilt: 5, İstanbul.
• Şemseddin Sâmî (Rûmî 1316/Mîlâdî 1900). Kâmûsu'l - A'lâm, Cilt: 6, İstanbul.
• Uçman, A. (2010). Şemseddin Sâmi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Cilt: 38, ss. 519-523).
• İnternet Kaynakları
• Vital Cuinet, Wikipedia. Link:https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRmlsZTpHb3JhX1ZpdGFsX0N1aW5ldC5qcGc, [Erişim Tarihi: 10.01.2020].