Doğuyla Batı Arasında Anadolu Mecmuası’nın Dünya Görüşü: Derginin Tarih, Siyaset ve Uygarlık Algısı

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 16 - 38, 30.06.2022

Necip Yıldız

Öz

Bu makalede, Anadolu Mecmuası’nın dünya görüşü, siyaset ve uygarlık algısı ele alınmıştır. Selçukluların Anadolu’yu fethiyle başlatılan bir Anadoluculuk anlayışını savunan Anadolu Mecmuası, Türkçü ve modernist bir dergidir. Marksizme hararetle karşı olan dergi, Türk-İslam uygarlığının değerleriyle Batı uygarlığı arasında bir sentez yapmak istemektedir. Bilim, sanayi ve demokrasiye değer veren dergi, ilerlemeci ve kalkınmacıdır. Anadolu Mecmuası, bilimci olmakla birlikte pozitivist değildir. Cumhuriyetçi, halkçı, Anadolucu, köycü olan dergi; eğitim anlayışında John Dewey’in pragmatist görüşlerine yakın durmaktadır. Dergide, dine sosyal ve kültürel bir değer atfedilmekle birlikte, tamamıyla dine dayalı bir toplum ya da siyaset görüşü reddedilmektedir. Din ile bilime iki ayrı, özerk alan olarak yaklaşan Kant’ın görüşleri dergide savunulmakta ve Türk inkılabı için en uygun yaklaşım olarak önerilmektedir. Ahmet Yesevi ve Yunus Emre çizgisinde, tasavvufa ve vahdet-i vücut anlayışına genel olarak pozitif yaklaşılan dergide, yer yer bâtınîliğe yaklaşan dinsel görüşlere rastlanılmaktadır. Dünya görüşü düzeyinde genel bir değerlendirme yapıldığında, dergide ulusun vatan ve hars birliği temelinde tanımlanması, ayrıca Türklük, İslam ve modernite arasında bir sentez yapılmak istenmesi noktasında derginin genel olarak Ziya Gökalp çizgisinde olduğu ve bugünkü ölçülerde yer yer sağ-Kemalizme yaklaştığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar kelimeler: Anadolu Mecmuası, Milliyetçilik, Kemalizm, Anti-Marksizm, Anadoluculuk

Abstract

In this article, the Journal of Anatolia’s world view, perception of politics and civilization are discussed. The Journal of Anatolia is a Turkist and modernist journal that advocates an understanding of Anatolianism that started with the Seljuk conquest of Anatolia. The journal, which is fiercely opposed to Marxism, wants to make a synthesis between the values of Turkish-Islamic civilization and Western civilization. Valuing science, industry and democracy, the journal is progressive and developmentalist. The Journal of Anatolia is pro-science but not positivist. The journal being republican, populist, Anatolianist, and pro-peasant, stands close to John Dewey's pragmatist views in terms of understanding of education. Although a social and cultural value is attributed to religion in the journal, a view of society or politics based entirely on religion is rejected. The views of Kant, who approached religion and science as two separate and autonomous fields are defended in the journal and recommended as the most appropriate approach for the Turkish revolution. In the journal where sufism and the understanding of unity of body are generally viewed positively along the lines of Ahmet Yesevi and Yunus Emre, religious views approaching esotericism are encountered from time to time. Making a general evaluation at the level of worldview, it has been concluded that the journal is generally in the line of Ziya Gökalp and is in parts close to right-wing Kemalism in today’s standards in terms of defining the nation on the basis of homeland and moral unity, and also wanting to make a synthesis between Turkishness, Islam and modernity.

Keywords: Journal of Anatolia, Nationalism, Kemalism, Anti-Marxism, Anatolianism

Anahtar Kelimeler

Anadolu Mecmuası, Milliyetçilik, Kemalizm, Anti-Marksizm, Anadoluculuk

Teşekkür

Teşekkürler

Kaynakça

• A. M. (2011). Aydınlıkta Bir Zulmet. Anadolu Mecmuası, 1(8), 355-356.
• Anadolu Mecmuası. (2011). (Haz. Arslan Tekin, Ahmet Zeki İzgöer). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atabay, M. (2009). “Anadoluculuk”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik içinde (Cilt 4, s. 515-532), Tanıl Bora (Editör). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çalen, M. K. (2017). Anadolucu Tarih Tasavvuru: Yeni Vatan, Yeni Tarih, Yeni Millet. Turkish History Education Journal, 6(1), 75-99.
• Deren, S. (2009). “Türk Siyasal Düşüncesinde Anadolu İmgesi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik içinde (Cilt 4, s. 533-540), Tanıl Bora (Editör). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dewey, J. (1938), Experience and Education. New York: Macmillan Company.
• Dirican, R. (2014). Anadolu Mecmuası’nın Türk Düşünce Hayatı Açısından Değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 8(25-I), 387-398.
• Efendioğlu, A., Berkant, H.G., Arslantaş, Ö. (2010). John Dewey’in Türk Maarifi Hakkındaki Raporu ve Türk Eğitim Sistemi. 1. Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi Tam Metinler, 13-15 Mayıs 2010 (Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi ve Epöder işbirliğiyle), s. 54-60.
• Hâmid Sadî (2011). Menâzirü’l-Avâlim. Anadolu Mecmuası, 1(1), 19-23.
• Hasan Cemil (2011). Rabindranath Tagore. Anadolu Mecmuası, 1(7), 305-307.
• Haydar Necib (2011). Anadolu Kadını. Anadolu Mecmuası, 1(3), 129-130.
• Hilmi Ziya (2011a). İznik. Anadolu Mecmuası, 1(1), 10-13.
• ------- (2011b). Anadolu Örfü ve Destanlar. Anadolu Mecmuası, 1(2), 64-67.
• ------- (2011c). Türkler ve Moğollar. Anadolu Mecmuası, 1(5), 186-192.
• İrfan Nâbî (2011). Anadolu Cumhuriyetinin Maarif Mefkûresi. Anadolu Mecmuası, 1(6), 250-252.
• Kant, I. (2014). Pratik Aklın Eleştirisi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• ------- (2015). Arı Usun Eleştirisi, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Mehmed Emin (2011a). Anadolu’da Maarif Nasıl Taammüm Edebilir?. Anadolu Mecmuası, 1(2), 55-57.
• ------- (2011b). İrtica Karşısında Gençlik. Anadolu Mecmuası, 1(9-10-11), 403-404.
• Mehmed Halid (2011a). Tasavvufî Halk Edebiyatımıza Dair Notlar Mukaddime. Anadolu Mecmuası, 1(4), 167-172; yazının devamı şu sayıdadır, 1(5), 207-209.
• ------- (2011b). Maraş Tarihi (Muharriri Besim Atalay Bey). Anadolu Mecmuası, 1(7), 283-285.
• ------- (2011c). Milliyetperverliğin Manası. Anadolu Mecmuası, 1(9-10-11), 361-364.
• ------- (2011d). Türk Şiirinin Şekli ve Adları. Anadolu Mecmuası, 1(9-10-11), 420-422.
• ------- (2011e). Hasbihâl. Anadolu Mecmuası, 1(12), 443-444.
• Meriç, C. (2004). Bu Ülke. İstanbul: İletişim.
• Mükrimin Halil (2011a). Milli Tarihimizin Mevzuu. Anadolu Mecmuası, 1(2), 58-63; yazının devamı şu sayıdadır, 1(3), 95-101.
• ------- (2011b). Anadolu’nun Fethi. Anadolu Mecmuası, 1(4), 159-163; yazının devamı şu sayılardadır, 1(5), 218-225, 1(6), 234-236, 1(7), 301-304, 1(8), 344-346.
• Necib Âsım (2011a). Harflerimiz. Anadolu Mecmuası, 1(2), 68-69.
• ------- (2011b). Millî Bayramımız. Anadolu Mecmuası, 1(5), 179-181.
• Necmeddin Halil (2011). Put. Anadolu Mecmuası, 1(1), 18.
• Öztürk, E. (2018). Köy Enstitüleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Rauf Yekta (2011). Anadolu Musikişinasları Hakkında Tarihî Tetebbular: 1 Ladikli Mehmed Efendi. Anadolu Mecmuası, 1(1), 14-18.
• Reşad Şemseddin (2011a). Fauste Medeniyetinin Gurûbu. Anadolu Mecmuası, 1(5), 213-217.
• ------- (2011b). Kant ve Felsefesi. Anadolu Mecmuası, 1(9-10-11), 394-398.
• Rıza Nur (2011). Türk Şiirinin Şekli ve Adları. Anadolu Mecmuası, 1(3), 91-94.
• Rousseau, J. J. (2006). Toplum Sözleşmesi (çev. Vedat Günyol). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sadri Edhem (2011). Sun’î Tekâsüf Noktaları. Anadolu Mecmuası, 1(6), 242-244.
• Şehabettin (2011). Konya’da Yeşil Kubbe. Anadolu Mecmuası, 1(3), 115-120.
• Tonga, N. (2011). Anadolu Mecmuası (1924-1925) ve Anadoluculuk Fikri Üzerine Bir İnceleme. Türk Yurdu, 31(285), 138-142.
• Toprak, Z. (2020). Atatürk - Kurucu Felsefenin Evrimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uçman, A. (1991). “Anadolu Mecmuası”, DİA içinde (Cilt 3, s. 144-145). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yıldız, N. (2021). Anadolu Mecmuası’nda (1924-1925) Eğitim Ve Eğitim Politikalarına Yaklaşım: Cumhuriyetçilik, Anadoluculuk Ve Pragmatizmin Dergideki Yansımaları. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 129-144.
• Yıldız, N., Soysüren, H. (2021). Anadolu Mecmuası’nda (1924-1925) Yayımlanan Şiirlerin Sosyo-Politik Analizi: Ulus-Devlet, Milliyetçilik Ve Anadoluculuğun Dergideki Görünümleri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar - sayı 27, 335-351.
• Z. F. (2011). Mukaddime. Anadolu Mecmuası, 1(6), 273-280.
• Ziya Gökalp (1986). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Ziyaeddin Fahri (2011a). Anadolu İnkılâbı. Anadolu Mecmuası, 1(3), 125-127.
• ------- (2011b). Milliyet Meselesi. Anadolu Mecmuası, 1(5), 195-203.
• ------- (2011c). John Dewey Felsefe ve Terbiyesi. Anadolu Mecmuası, 1(6), 253-259; yazının devamı şu sayılardadır, 1(7), 286-290 ve 1(8), 326-328.
• ------- (2011d). Anadolu Kadınlığı 1. Anadolu Mecmuası, 1(9-10-11), 415-419; yazının devamı şu sayıdadır, 1(12), 445-448.