Çoklu Mağduriyetin Bir Yansıması: Zihinsel Engelli Çocukların Suç Mağduriyeti

Yıl 2023, , 94 - 103, 31.12.2023

Ömer Büber , İhsan Kutlu

https://doi.org/10.55109/tushad.1335108

Öz

Sosyal hizmet literatüründe çocuk, kadın, yaşlı, engelli, eski hükümlü, mülteci kavramları başlıca dezavantajlı grupları oluşturmaktadır. Bu grupların eğitim, iş, sağlık, beslenme ve barınma konusunda toplumun var olan kaynaklarından zaman zaman adil biçimde faydalanamamalarını toplumsal eşitsizlik bağlamında değerlendirmek mümkündür. Şüphesiz dezavantajlı bireylerin tamamı toplumsal eşitsizliğe maruz kalma riski taşısa da eşitsizlikten kaynaklı mağduriyetin aynı oranda olduğunu söylemek zordur. Özellikle çocukların zihinsel engelli olması eşitsizlik mağduriyetini artıran önemli bir faktördür. Dezavantajlı grupların bir veya birden fazlasının aynı anda tecrübe edildiği durumlarda ise çoklu mağduriyet olarak nitelendirilebilecek durum meydana gelmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada toplumsal eşitsizlik temelinde zihinsel engellilik, çocuk ve suç arasındaki ilişki ele alınmıştır. Her yaştan birey, suça maruziyet konusunda özne olma potansiyelini taşısa da bu öznenin zihinsel engelli çocuk olması çoklu mağduriyeti beraberinde getirmektedir ve riski pekiştirmektedir. Çalışmanın amacı zihinsel engelli çocukların suç konusunda meydana gelebilecek mağduriyetlerini ortaya koymaktır. Bu amaçla öncelikle zihinsel engellilik konusuna, ardından suça ilişkin risk faktörlerine ve ardından zihinsel engelli çocukların yaşadıkları veya yaşayabilecekleri problemlere değinilmiştir. Daha sonrasında konunun somutlaştırılması ve daha iyi anlaşılması amacıyla bir vaka örneği kurgulanmıştır. Son bölümde çalışmaya ait genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

suç, mağduriyet, çocuk, eşitsizlik

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

A Reflection of Multiple Victimization: The Risk of Crime Victimization of Children with Intellectual Disabilities

Öz

In social work literature, the concepts of children, women, elderly, disabled, ex-convicts and refugees constitute the main disadvantaged groups. It is possible to evaluate the inability of these groups to benefit fairly from the existing resources of the society in terms of education, employment, health, nutrition and housing in the context of social inequality. Undoubtedly, although all disadvantaged individuals are at risk of being exposed to social inequality, it is difficult to say that the victimisation due to inequality is at the same rate. Especially the mental disability of children is an important factor that increases the victimisation of inequality. In cases where one or more than one of the disadvantaged groups are experienced at the same time, a situation that can be described as multiple victimisation emerges. In this context, this study examines the relationship between mental disability, children and crime on the basis of social inequality. Although individuals of all ages have the potential to be a subject in terms of exposure to crime, the fact that this subject is a child with intellectual disability brings about multiple victimisation and reinforces the risk. The aim of the study is to reveal the victimisation of mentally disabled children that may occur in crime. For this purpose, firstly, the subject of mental disability, then the risk factors related to crime and then the problems that children with mental disabilities experience or may experience are mentioned. Afterwards, a case example was constructed in order to concretise and better understand the subject. In the last section, a general evaluation of the study is made.

Anahtar Kelimeler

Crime, victimization, children, inequality

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı. (2023). Mağdur kimdir? Erişim adresi: https://magdurbilgi.adalet.gov.tr/234/Magdur-Kimdir
• Adıgüzel, O. C., Cavkaytar, A., & Ceyhan, E. (2017). Ailelerin zihin yetersizliği olan çocukların özellikleri ve eğitimleriyle ilgili bilgi düzeylerinin belirlenmesine yönelik ölçme aracının geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 46-59.
• Alsancak, F., & Kutlu, İ. (2020). Çifte mağduriyetin özneleri olarak engelli mültecilere ilişkin bir inceleme. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(2), 590-598.
• Aykara, A., & Özkan, S. (2017). Mağdur hakları ve gereksinimleri bağlamında engelli mağdur bireyler. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 143-165.
• Baskak, İ. (2023). Çocuğa yönelik duygusal istismar. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(1), 53-64.
• BM Çocuk Hakları Bildirgesi (1959, Kasım 20). Erişim adresi: https://kdkcocuk.gov.tr/anasayfa/contents/files/YasalDuzenlemeler/BM_cocuk_Haklari_Bildirisi.pdf
• Bulut, S., & Karaman, H. B. (2018). Engelli bireylerin cinsel, fiziksel ve duygusal istismarı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 277-301.
• Büber, Ö., Oksal, H. & Şimşir Büber, S. (2023b). Zihinsel engelli çocuk ve ergenlerin cinsel istismarı. Kesit Akademi Dergisi, 9 (35), 745-757.
• Büber, Ö., Oksal, H., & Alnak, A. (2023a). Çocuk izlem merkezine başvuran vakaların incelenmesi: Bir merkezin 5 yıllık deneyimi. Adli Tıp Dergisi, 37(1), 12-18.
• Child Welfare Informatin Gateway. (2023). Identification of physical abuse. Erişim adresi: https://www.childwelfare.gov/topics/can/identifying/phys-abuse/
• Christian, C. W., & Committee on Child Abuse and Neglect. (2015). The evaluation of suspected child physical abuse. Pediatrics, 135(5), e20150356.
• Çelik, S. (2014). Zihinsel engelli bireylerde kaza/yaralanmaların önlenmesinde hemşirenin rolü. Çağdaş Tıp Dergisi, 4(2), 91-97.
• Demiral, E. (2018). Uluslararası insan hakları hukuku kapsamında çocuklara yönelik cinsel istismar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi.
• Dolu, O. (2012). Suç teorileri: Teori, araştırma ve uygulamada kriminoloji. Seçkin Hukuk
• Dünya Sağlık Örgütü. (2011). Dünya Engellilik Raporu. Erişim adresi: https://www.engellilerkonfederasyonu.org.tr/wp-content/uploads/2020/04/D%C3%BCnya-Engellilik-Raporu-2011.pdf
• Gönener, H. (2010). Zihinsel engelli çocuklarda ihmal-istismar ve hemşirelik bakımı. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 27(4), 137-143.
• Göver, İ. H., & Şenol, D. (2017). Toplumsal bir olgu olarak suç: Sosyolojik bir analiz. Journal of Current Researches on Social Sciences, 7(2), 191-208.
• Gürkan, R., & Altay, B. (2021). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(4), 791-798.
• Jankauskiene, R., Kardelis, K., Sukys, S., & Kardeliene, L. (2008). Associations between school bullying and psychosocial factors. Social Behavior and Personality: an international journal, 36(2), 145-162.
• Jansen, D. E., Veenstra, R., Ormel, J., Verhulst, F. C., & Reijneveld, S. A. (2011). Early risk factors for being a bully, victim, or bully/victim in late elementary and early secondary education. The longitudinal TRAILS study. BMC public health, 11(1), 1-7.
• Kaşlı, E. (2022). Kolluk uygulamalarında suç mağdurunun korunması. Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(2), 819-838.
• Keskin, G., Bilge, A., Engin, E., & Dülgerler, Ş. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların kaygı, anne-baba tutumları ve başa çıkma stratejileri açısından değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(1), 30-37.
• Korkmaz, K. (2018). Engellilerin suça yönelik bakış açıları ve suç deneyimleri üzerine sosyolojik bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi.
• Korkmazlar-Oral, Ü., Engin, P., & Büyükyazıcı, Z. (2010). Türkiye’de çocuk istismarı ve aile içi şiddet araştırması özet raporu. Ankara, UNICEF.
• Kurban, V., Tetikçok, R., & Ünlü, U. (2022). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam kaliteleri ve etkiyen faktörler. Dicle Tıp Dergisi, 49(2), 324-323.
• Küçük, S. (2012). Hafif zihinsel engelli çocuklar ve ebeveynlerinde cinsel istismardan korunma konusunda farkındalık yaratma (yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Lindsay, W. R., & Taylor, J. L. (2005). A selective review of research on offenders with developmental disabilities: Assessment and treatment. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 12(3), 201-214.
• Morano, J. P. (2001). Sexual abuse of the mentally retarded patient: Medical and legal analysis for the primary care physician. Primary Care Companion To The Journal Of Clinical Psychiatry, 3(3), 126-135.
• Oktar, M. N., & Yıldız, R. (2019). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin ölüm kaygısı ile sosyal politikalara güven ilişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 463-498.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we cando. Oxford: Blackwell.
• Özdemir, Ş. A. (2020). Kaynaştırma modeli ile eğitilen zihin engelli öğrenciler ile normal gelişim gösteren öğrencilerin akran zorbalığına maruz kalma durumlarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Özdemir, Ö. (2005). Çocuklarda mental retardasyon. Güncel Pediatri, 3(2), 62-66.
• Peckham, N. G. (2007). The vulnerability and sexual abuse of people with learning disabilities. British Journal of Learning Disabilities, 35(2), 131-137.
• Spencer, N., Devereux, E., Wallace, A., Sundrum, R., Shenoy, M., Bacchus, C., & Logan, S. (2005). Disabling conditions and registration for child abuse and neglect: A population-based study. Pediatrics, 116(3), 609-613.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB). (2022). Engelli ve yaşlı istatistikleri bülteni Ocak 2022. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf#page15 (Erişim tarihi: 19.05.2023).
• Türk Ceza Kanunu. (2004, 26 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 25611). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5237.pdf
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). Güncel Türkçe Sözlük.
• UNİCEF. (1989). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. Erişim adresi: Çocuk Haklarına Dair Sözleşme | UNICEF Türkiye. (Erişim tarihi: 13.05.2023).
• UNICEF. (2013). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'ye Bireysel Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol Kapsamındaki Usul Kuralları. (Erişim tarihi: 13.05.2023).
• UNICEF. (2017). Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokoller, Usûl Kuralları ile Çocuk Hakları Komitesi Genel Yorumları. Erişim adresi: https://www.unicef.org/turkiye/media/7941/file/%C3%87HDS%20ve%20%C4%B0htiyari%20Protokoller,%20Usul%20Kurallar%C4%B1%20ile%20%C3%87ocuk%20Haklar%C4%B1%20Komitesi%20Genel%20Yorumlar%C4%B1.pdf
• Vreeman, R. C., & Carroll, A. E. (2007). A systematic review of school-based interventions to prevent bullying. Archives of pediatrics & adolescent medicine, 161(1), 78-88.
• World Health Organization. (2017). Responding to children and adolescents who have been sexually abused: WHO clinicalguidelines. Erişim adresi (23 Mayıs 2023): https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/259270/97892415501 47-eng.pdf.
• Yektaş, Ç., Tufan, A. E., Büken, B., Çetin, N. Y., & Yazici, M. (2018). Cinsel istismar mağduru çocuk ve ergenlerde istismar ve istismarcıya ilişkin özelliklerin ve psikopataloji ile ilişkili risk etkenlerinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(5), 501-508.