Sürdürülebilir Limon Yetiştiriciliği Tarımında Dijital Toprak Veri Tabanı ve Konumsal Dağılım Haritası Hazırlanması: Mersin-Erdemli İlçesi Örnek Bir Çalışma, Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 72 - 90, 28.03.2025

Emine Arslan , Orhan Dengiz , Fikret Saygın , Tülay Tunçay , Ali İmamoğlu

https://doi.org/10.19159/tutad.1630891

Öz

Toprak, bitkilerin büyüme ve gelişme süreçlerini doğrudan etkileyen ve tarımsal üretimde verimliliği belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Mersin-Erdemli ilçesi sınırları içerisinde yer alan 1700.44 hektar alan üzerinde yürütülen bu çalışmanın amacı; limon yetiştiriciliği yapılan araziler üzerinde dağılım gösteren farklı toprak serilerinin belirlenmesi, dağılım alanlarının haritalanması ile uygunluklarını değerlendirerek, toprak verimliliğini artırmaya yönelik gerekli iyileştirme önerileri sunmaktır. Çalışma alanının % 68.1’i limon, % 5.5’i mera, % 4.9’u orman ve geriye kalan % 21.5’i tarım dışı kullanılan arazilerden oluşmaktadır. Arazi gözlemleri ile topoğrafik, jeolojik ve arazi kullanım durumlarının incelenmesinden sonra, 8 adet toprak profil çukuru açılmış ve bunlardan 7 tanesinin farklı olduğu belirlenmiştir. Her bir profilden genetik horizon esasına göre alınmış toprak örneklerinin analiz sonuçları ile Toprak Taksonomisi’ne göre topraklar tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır. Topraklar 3 ordo, 4 altordo, 4 büyük grup ve 7 alt grup içerisine yerleştirilmiştir. İncelenen toprak profillerinden 3 tanesi genç toprak özellikleri taşıması nedeniyle Entisol, 3 tanesi Inceptisol, 1 tanesi ise Mollisol olarak sınıflandırılmıştır. Araştırma alanı içerisinde; Zeytinlik Serisi (% 7.33) en küçük alana sahip iken Kargıcak Serisi (% 27.92) en fazla yayılım alanına sahiptir. Alata Serisi toprakları, yüksek taban suyu ve yetersiz drenaj koşulları nedeniyle limon yetiştiriciliği açısından olumsuz koşulları oluşturmaktır. Bu nedenle, bu topraklarda drenaj sistemlerinin iyileştirilmesi ve taban suyu seviyesinin kontrol altına alınması gerekmektedir. Kargıcak Serisi ise pH değeri ve organik madde içeriği açısından limon bitkisi için ideal koşullar sunmakla birlikte, bu seri topraklarında bahçe tesis edilirken toprak derinliğine dikkat edilmesi önerilmektedir. Menderes, Ahpaçbahşiş, Zeytinlik, Barbaros ve Eskiköy Serisi toprakları ise pH, organik madde içeriği ve taşlılık gibi olumsuz faktörlerin düzenlenmesi ile limon yetiştiriciliği için daha uygun ve verimli hale getirilebilineceği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toprak etüd haritalama, sınıflama, toprak karakteristikleri, arazi değerlendirme, limon yetiştiriciliği

Preparation of Digital Soil Database and Spatial Distribution Map in Sustainable Lemon Cultivation: A Sample Study in Mersin-Erdemli District, Türkiye

Öz

Soil is one of the most important factors that directly affects the growth and development of plants and determines productivity in agricultural production. The aim of this study, conducted on an area of 1700.44 ha within the boundaries of Mersin-Erdemli district, is to determine distribution of different soil series and to evaluate their suitability for lemon cultivation and to provide necessary improvement recommendations to enhance soil fertility. 68.1%of the study area consists of lemon, 5.5% pasture, 4.9% forest and the remaining 21.5% non-agricultural land. After field observations and examination of topographic, geological and land use situations, 8 soil profile pits were opened and 7 of them were determined to be different. Soils were defined and classified according to the analysis results of soil samples taken from each profile on the basis of genetic horizon and soil taxonomy. The soils were placed in 3 ordos, 4 subordos, 4 major groups and 7 subgroups. 3 of them were classified as Entisol, 3 as Inceptisol and 1 as Mollisol due to their young soil characteristics. Within the research area; the Zeytinlik series (7.33%) has the smallest area, while the Kargicak series (27.92%) has the largest spread area. Alata series soils present challenges for lemon cultivation due to high groundwater levels and inadequate drainage. Therefore, improving drainage systems and controlling the groundwater level in these soils is essential. The Kargıcak series, on the other hand, provides ideal conditions for lemon plant in terms of pH and organic matter content; however, attention should be given to soil depth when establishing orchards in this series. The Menderes, Ahpaçbahşiş, Zeytinlik, Barbaros, and Eskiköy series soils can become more suitable and productive for lemon cultivation by addressing negative factors such as pH, organic matter content, and stoniness.

Anahtar Kelimeler

Soil survey mapping, land evaluation, classification, soil characteristics, lemon cultivation

Kaynakça

• Akça, E., Aydın, G., Bayramin, İ., Çullu, A., Dengiz, O., Dingil, M., Ekinci, H., Gündoğan, K., Kapur, S., Kılıç, Ş., Kurucu, Y., Sarı, M., Şenol, Ş., Özcan, H., Öztekin, M.E., Demirel, B.C., 2015. Toprak Etüt Haritalama El Kitabı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Alkan, Y., Uzun, G., 2016. Erdemli kenti mücavir alanı içinde ekolojik kapsamlı alan kullanımı üzerine bir araştırma. Akademik Ziraat Dergisi, 5(1): 35-50.
• Anonim, 2025. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, (https://arastirma.tarimorman.gov.tr/alata/Sayfalar/Detay.aspx?OgeId=3&Liste=Slogan), (Erişim Tarihi: 12.02.2025).
• Anonymous, 1993. Soil Survey Manual. USDA, Handbook No: 18, Washington D.C.
• Anonymous, 2014a. Keys to Soil Taxonomy. 12th Edition, USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington D.C.
• Anonymous, 2014b. International Soil Classification System for Naming Soils and Creating Legends for Soil Maps. World Reference Base for Soil Resources, Report No: 106, Rome, Italy.
• Bayraklı, F., 1987. Toprak ve Bitki Analizleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları No: 17, Samsun.
• Black, C.A., 1965. Methods of Soil Analysis: Part 2. American Society of Agronomy Inc., Madisson, Wisconsin, U.S.A., pp. 1372-1376.
• Bouyoucos, G.J., 1951. A recalibration of the hydrometer methods for making mechanical analysis of soils. Agronomy Journal, 43(9): 434-438.
• Dedeoğlu, M., Özaytekin, H., Başayiğit, L., 2020. Orta Anadolu Bölgesi aridisol topraklarının özellikleri ve arazi değerlendirmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 35(3): 419-429.
• Demir, G., 2020. Limon Yetiştiriciliği. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayını, Antalya.
• Demirağ Turan, İ., Dengiz, O., Arslan, E., 2024. Mersin-Erdemli ilçesi limon bahçelerinin zamansal ve alansal değişimlerin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart University Journal of Agriculture Faculty, 12(2): 240-252.
• Ergün F., Bayram B., 2023. Küresel iklim değişikliği ile tarımsal kuraklığın hayvancılık sektörüne etkisi ve hayvancılıkta su sürdürülebilirliği. Z. Dumlu Gül (Editör), Tarımsal Üretimde Güncel Gelişmeler, İksad Yayınevi, Ankara, s. 47-79.
• Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, NJ.
• John, M.K., Chuah, H.H., Neufeld, J.H., 1975. Application of improved azomethine-h method to the determination of boron in soil and plants. Analytical Letters, 8(8): 559-568.
• Kacar, B., 1994. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri: III. Toprak Analizleri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3, Ankara.
• Kadıoğlu, M., Ünal, Y., İlhan, A., Yürük, C., 2017. Türkiye’de İklim Değişikliği ve Tarımda Sürdürülebilirlik. (https://www.tgdf.org.tr/wp-content/uploads/2017/10/iklim-degisikligi-rapor-elma.compressed.pdf), (Erişim Tarihi: 12.02.2025).
• Kaygısız, A., 2005. Narenciye Yetiştiriciliği (Yetiştiricilik ve Hastalıkları). Hasad Yayıncılık, İstanbul.
• Koca, H., 2011. Erdemli’de turunçgil tarımının coğrafi esasları. Doğu Coğrafya Dergisi, 3(2): 305-336.
• Olsen, R.R., Cole, C.V., Watanabe, F.S., Dean, H.C., 1954. Estimation of Available Phosphorus in Soil by Extraction with Sodium Bicarbonate. USDA Circular No. 939, US Government Printing Office, Washington DC.
• Pretty, J., 2005a. The Earthscan Reader in Sustainable Agriculture. London, UK: Earthscan.
• Pretty, J., 2005b. The Pesticide Detox. London, UK: Earthscan.
• Rhoades, J.D., 1982. Cation Exchange Capacity. In: A.L. Page (Ed.), Methods of Soil Analysis, Part 2: Chemical and Microbiological Properties, 2nd Ed., American Society of Agronomy-Soil Science Society of America, Madison, p. 149-157.
• Richards, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. U.S. Agriculture Hand Book 60: 159. Savitz, R., Gavriletea, M.D., 2019. Climate change and insurance. Transformations in Business & Economics, 18(1): 21-43.
• Streimikis, J., Baležentis, T., 2020. Agricultural sustainability assessment framework integrating sustainable development goals and interlinked priorities of environmental, climate and agriculture policies. Sustainable Development, 28(6): 1702-1712.
• Şahin, G., 2022. Türkiye limon yetiştiriciliğinin ziraat coğrafyası perspektifinde analizi. Ahi Evran Akademi, 3(2): 54-78.
• Topçu, P., 2012. Tarım arazilerinin korunması ve etkin kullanımına yönelik politikalar. Uzmanlık Tezi, Kalkınma Bakanlığı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2836, Ankara. Topuz, M., Karabulut M., 2016. Limonlu ve Alata havzalarının (Mersin-Erdemli) jeomorfometrik analizi. Electronic Turkish Studies, 11(2): 1231-1250.
• Tüzüner, A., 1990. Toprak ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Yağanoğlu, A.M., Arslan, G., 2023. Yapay zekâ ve tarım alanında kullanımı. Z. Dumlu Gül (Editör), Tarımsal Üretimde Güncel Gelişmeler, İksad Yayınevi, Ankara, s. 241-262.
• Yiğini, Y., Ekinci, H., 2016. Bozcaada’nın uzaktan algılama ve CBS teknikleri kullanılarak detaylı toprak etüdü ve toprak-iklim coğrafi konum özelliklerine göre bağcılığa yönelik arazi değerlendirmesi. 6. Uzaktan Algılama-CBS Sempozyumu (Uzal-Cbs 2016), 5-7 Ekim, Adana, s. 287-294.
• Zhu, J., Sun, X., He, Z., Zhao, M., 2019. Are SDGs suitable for China's sustainable development assessment? An application and amendment of the SDGs indicators in China. Chinese Journal of Population Resources and Environment, 17(1): 25-38.