Tulû’î’nin Paşaname’si ya da Karadeniz’de Bir Deniz Cenginin Anlatımı (1629)

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 86 - 102, 30.04.2022

Mahmut Halef Cevrioglu

https://doi.org/10.52792/tws.1074778

Cited By: 1

Öz

Karadeniz seferleri, Osmanlı Yeniçağ denizciliğinin Akdeniz’e kıyasla daha az çalışılan bir vechesi olagelmiştir. Halbuki on yedinci yüzyılın az sayıdaki gazanamelerinden en az ikisinde Karadeniz seferlerine dair malumata erişmek mümkündür. Bunlardan biri olan şair Tulû’î’nin Paşaname isimli gazanamesinin son bölümünde, dönemin vezirlerinden Kenan Paşa’nın Karadeniz’de Kazaklara karşı 1629 yılında gerçekleştirdiği deniz seferi anlatılmaktadır. Çalışma kapsamında eserin bu son bölümünün işaret ettiği deniz seferi, maliye kayıtları ve elçi raporları gibi dönemin sair kaynaklarıyla kıyaslanarak ele alınmaktadır. Osmanlı yönetimi işaret edilen yılda önce Karadeniz’e kısıtlı sayıda gemiyle donanma göndermiş, ardından donanmanın büyük kısmı Akdeniz’e açılmıştır. Ancak Karadeniz’deki gemiler Kazaklara karşı beklenen performansını sergileyemeyince İstanbul’a geri dönmüşler, bu sefer başlarına Vezir Kenan Paşa komutan tayin edilerek donanma bir kez daha Karadeniz’e yollanmıştır. Kenan Paşa’nın komuta ettiği bu ikinci sefer, Paşaname’nin de gösterdiği üzere başarılı olmuştur. Çalışma, Osmanlı donanmasının on yedinci yüzyılda kronik olarak karşılaştığı Akdeniz ve Karadeniz arasındaki bölünmüşlüğe dikkat çekilmektedir. Bu bölünmüşlüğün sebebiyet verdiği lojistik sıkıntı Karadeniz donanmasını başarısızlığa sevk etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kazaklar, Tulû’î, Karadeniz, Osmanlı denizciliği, gazaname

Paşaname of Tulû’î: Account of a Naval Campaign across the Black Sea (1629)

Öz

Ottoman campaigns in the Black Sea is the less studied aspect of early modern Ottoman maritime history in comparison to those in the Mediterranean. However, at least two of the gazanames from the seventeenth century provide information regarding the Black Sea campaigns. One of these, Paşaname of Tulû’î, narrates a certain Vizier Kenan Pasha’s naval campaign against the Cossacks in 1629 in its last chapter. The present study scrutinises this naval campaign with cross reference to fiscal documentation and embassy reports of the era. As the story in the Paşaname goes, the Ottoman authorities sends first a portion of their fleet to patrol the Black Sea, which returns to Istanbul after an unexpected setback. Thereafter, Kenan Pasha is appointed as the commander of the Black Sea flotilla within the same campaign season and sent back to meet the Cossacks at sea. Paşaname attests to, and gives detail about, the success of this second campaign in spring 1629. The study aims at pointing to the chronic necessity to divide the Ottoman fleet between the Mediterranean and the Black Sea in the seventeenth century. This necessity leads to logistical problems causing failures of the campaigns in the Black Sea.

Anahtar Kelimeler

Tulû’î, Black Sea, Ottoman seafaring, gazaname, Cossacks

Kaynakça

• Aydın, Meltem. “Gazânâme-i Halîl Paşa 1595-1623.” Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
• Berindei, Mihnea. “LA PORTE OTTOMANE face aux COSAQUES Zaporogues 1600-1637.” Harvard Ukrainian Studies 1/3 (Eylül 1977): 273-307.
• Bostan, Hümeyra. “Defending the Ottoman Capital against the Russian Threat: Late Eighteenth Century Foritifacations of Istanbul.” Doktora tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2020.
• De Groot, Alexander. “The Ottoman Mediterranean since Lepanto. Naval Warfare during the Seventeenth and Eighteenth Centuries,” The Netherlands and Turkey Four Hundred Years of Political, Economical, Social and Cultural Relations. haz. Alexander De Groot. İstanbul: The Isis Press, 2010: 153-180.
• Değirmenci, Tülün. “Sözleri Dinlensin, Tasviri İzlensin: Tulû‘î’nin Paşanâme’si ve 17. Yüzyıldan Eşkıya Hikâyeleri.” Kebikeç 33 (2012): 127-147.
• Gürkan, Emrah Safa. Sultanın Korsanları: Osmanlı Akdeniz’inde Gazâ, Yağma ve Esaret, 1500-1700. İstanbul: Kronik, 2020.
• Kaçar, Mücahit. “IV. Murâd Dönemine Ait Manzum ve Minyatürlü Bir Gazâ-nâme: Tulû‘î’nin Paşanâme İsimli Eseri.” Türkiyat Mecmuası 21 (Bahar, 2011): 267-280.
• Kuru, Mehmet. “Relations between Ottoman Corsairs and the Imperial Navy in the 16th century.” YL Tezi, Sabancı Üniversiteis, 2009.
• Meredith-Owens, G. M. “Kenan Pasha’s Expedition against the Cossacks.” The British Museum Quarterly 24, 3/4 (Aralık 1961): 76-82.
• Naîmâ Mustafa Efendi, Târih-i Na’îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), Cilt III. Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: TTK, 2007.
• Ostapchuk, Victor. “Five documents from the Topkapi Palace Archive on the Ottoman defense of the Black Sea against the Cossacks (1639).” Journal of Turkish Studies 11 (1987): 49-104.
• Ostapchuk, Victor, “The Ottoman Black Sea frontier and the relations of the Porte with the Polish-Lithuanian Commonwealth and Muscovy, 1622-1628.” Doktora tezi, Harvard University, 1989.
• Ostapchuk, Victor. “An Ottoman Ġazānāme on Ḫalīl Paša's Naval Campaign against the Cossacks (1621).” Harvard Ukrainian Studies 14, 3/4 (Aralık 1990): 482-521.
• Ostapchuk, Victor. “The Human Landscape of the Ottoman Black Sea in the Face of the Cossack Naval Raids.” Oriente Moderno 29/81 (2001): 23-95.
• Sarychev, Viacheslav. “Frontier on the Water: Conflict and Interaction of Balkan-Black Sea Shipbuilding Traditions of the 16th and 18th Centuries”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 35 (2020): 35-42.
• Suliman, Ozaj. “Tulû’î’nin Paşa-nâme’si (İnceleme-Metin).” Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, 2017.