KENTSEL BOŞLUKLARIN MEKANSAL NİTELİĞİNİN SOSYO-MEKANSAL ANALİZİ: DÜZCE SPOR SOKAK ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 8, 17 - 34, 30.06.2020

Nuray Özkaraca , Hakan Arslan

Öz

Kentler morfolojik açıdan doluluk ve boşluklardan oluşan dinamik bir yapıdadırlar. Doluluklar, kentteki yapı stokunu tanımlarken boşluklar ise parklar, meydanlar, sokaklar, avlular şeklindeki kentsel açık mekânları oluştururlar. Günümüz kentlerinde, özellikle de kent merkezlerinde nüfus artışı ve hızlı yapılaşmaya bağlı olarak kentsel boşluklar azalmakta ve dolu-boş dengesinde bozulmalar ortaya çıkmaktadır. Kentsel çevrede nitelik sorununa neden olan bu güncel durum gündelik hayatta somut olarak mekânsal izler şeklinde gözlemlenebilmektedir. Bu niteliksel sorunlar yaşamın geçtiği kentsel çevrelerin mekânsal kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Kentlerde yaya hareketlerinin en yoğun yaşandığı kentsel boşluk olarak tanımlanan sokaklar/yollar, kentin ulaşım ağının da en belirgin akslarıdır. Kentin dolaşım alanlarını var ederken aynı zamanda kentlilerin ortak paylaşım alanlarını da oluşturmaktadırlar. Özellikle yayalaştırılmış sokaklar kent yaşantısının bir bölümünün geçirildiği önemli kamusal mekanlar olarak karşımıza çıkmakta ve aynı zamanda kentsel belleğin oluştuğu, diğer nesillere aktarıldığı önemli mekanlardır. Bu çalışmada Düzce kent merkezinde önemli bir konuma sahip, en işlek yaya bölgelerinden biri olan Spor Sokak çalışma alanı olarak seçilmiştir. Kent merkezinde yayalaştırılmış sokak niteliği taşıyan tek yer olması sebebiyle Spor sokak gerek bulunduğu konum itibariyle gerekse de içinde barındırdığı mekanlar nedeniyle kent yaşantısında önemli bir role sahiptir. Bu çalışmada kentsel boşluk olarak sokağın niteliksel açıdan incelenmesinde sosyo-mekânsal analizler yöntemi kullanılmıştır. Sosyo-mekansal analizler; mekânsal kullanım analizleri, alanda yapılan kişisel gözlemler ve kentsel çevrenin niceliksel ve niteliksel özellikleri üzerinden hazırlanan anket çalışmalarından oluşmaktadır. Bu yöntemler ve analizler doğrultusunda incelenen çalışma alanı hakkında somut verilere ulaşılmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen veriler değerlendirilerek mevcut niteliksel durum tespiti yapılmış ve geliştirici önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kentsel boşluk, mekansal nitelik, sokak

SOCIO-SPATIAL ANALYSIS OF SPATIAL QUALITY OF URBAN VOIDS: DÜZCE SPOR STREET SAMPLE

Öz

Cities are a dynamic structures that morphologically composed by solids and voids. Solids define the building stock in the city, while voids generate urban open spaces in the form of parks, squares, streets, courtyards. In today's cities voids decrease due to population growth and rapid construction, especially in urban centers, and deterioration occurs in solid-void balance. This current situation, which causes quality problems in urban environment, can be observed as concrete spatial traces in daily life. These qualitative problems negatively affect the spatial quality of urban environments in which life passes. Streets/roads, which are defined as urban spaces where the pedestrian movements are confronted with urban voids are the most particular axes of the urban’s transportation network. While creating the circulation spaces of the city, they also constitute the common sharing areas of the citizens. Especially pedestrianized streets appear as important public spaces where a part of the city life is spent and for this reason, it is also an important place where urban memory is formed and transferred to other generations. In this study, Spor Street, which is one of the busiest pedestrian zones with an important position in Düzce city center, has been selected as the study area. Because it is the only place in the city center that has the characteristics of a pedestrianized street, Spor Street has an important role in the city life both in terms of its location and in the places it contains. In this study, socio-spatial analysis method was used for qualitative analysis of the street as an urban space. Socio-spatial analysis constitutes of spatial use analysis, personal observations done in the field and survey studies prepared on quantitative and qualitative characteristics of the urban environment. In line with these methods and analyses, concrete data about the study area were obtained. At the end of the study, by being evaluated the data obtained the current qualitative case assessment was made and suggestions for improvement were made.

Anahtar Kelimeler

Urban Voids, Spaitial Quality, Street

Kaynakça

• Alpak, E. M., Mumcu, S. ve Yılmaz, S. (2018). Açık Mekânların Çevresel Özellikleri: Algısal, Fiziksel ve Sosyal Faktörler. 5. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, Erzurum.
• Balcı, S. (2017). Kentsel Çevredeki Tarihi Boşluklar ve Divanyolu Örneğinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bhaskaran, R. (2018). Urban Void - A 'Bypassed' Urban Resource, International Conference on Urban Sustainability: Emerging Trends, Themes, Concepts&Practices (ICUS), New Delhi.
• Bolofer, C. (2007). Urban Voids: Re-Inventing Marginalized Space. University of Detroit Mercy School of Architecture, Michigan.
• De Silva, R. (1998). Urban Void as a Public Space: A Study on Under-Utilized Urban Voids and Their Potential as Urban Public Spaces. University of Moratuwa Sri Lanka/Department of Architecture, Sri Lanka.
• Erdoğan, A. (2016). Kayseri Cumhuriyet Mahallesi Yaya Bölgesi Tasarımının İrdelenmesi ve Kullanıcı Tercihlerinin Belirlenmesi. Orman Fakültesi Dergisi, 16(1), 44-53.
• Erdönmez, M. E. ve Akı, A. (2005). Açık Kamusal Kent Mekânlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri. Megaron YTÜ Mim. Fak. e-Dergisi, 1(1), 67-87.
• Gehl, J. (1987). Life Between Buildings: Using Public Space. (İng. Çev: J. Koch). Van Nostrand Reinhold.
• Hamelin, C. (2016). The Potential of Lost Space: A New Model for İdentifying, Classifying and Transforming Urban Void Space. The University of Guelph/Landscape Architecture, Kanada.
• Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı (1. Baskı). (Çev: B. Doğan). Metis Yayınları.
• Kır, A. (2016). Kentsel Bellek Mekânı Olarak Sokaklar: İstiklal Caddesi Örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kuloğlu, N. (2013). Boşluğun Devinimi: Mimari Mekândan Kentsel Mekâna. International Journal of Architecture and Planning, 1(2), 201-214.
• Kuloğlu, N. (2015). Mimari Form İle Kentsel Boşluğun Diyaloğu: Örnekler / Tartışmalar. 27. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi, Bursa.
• Lynch, K. (2011). Kent İmgesi (3. Baskı). (Çev: İ. Başaran). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mehta, V. (2007). Lively Streets Determining Environmental Characteristics To Support Social Behavior. Journal of Planning Education and Research, 27(2), 165-187.
• Mesutoğlu, M. (2001). Kentsel Mekân Olarak Meydan ve Morfolojik Özellikleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theories of Urban Design. Van Nostrand Reinhold.
• Yalçınkaya, F. (2007). Ankara-Bahçelievler Aşkabat Caddesi'nin (7. Cadde'nin) Yayalaştırılmasının Peyzaj Mimarlığı Açısından İrdelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yazıcıoğlu Halu, Z. (2010). Kentsel Mekân Olarak Caddelerin Mekânsal Karakterinin Yürünebilirlik Bağlamında İrdelenmesi Bağdat Caddesi Örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yerli, Ö. (2007). Kentsel Koridorların Estetik ve İşlevsel Yönden İrdelenmesi: Düzce Örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Bolu.