Bölgesel Kalkınma Odaklı Üniversitelerin Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Alanlarının GZFT Analizleri Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2024, , 259 - 280, 20.09.2024

Züleyha Sayın

https://doi.org/10.32329/uad.1478372

Öz

Bilginin üretilmesi ve yayılmasında önemli işlevleri/görevleri olan üniversiteler ortaya çıktığı günden bu yana bir değişim içerisindedir. Bu bağlamda Avrupa Komisyonu tarafından ortaya atılan akıllı uzmanlaşma kavramından yola çıkarak ulusal değil bölgesel kalkınmaya bir odaklanma söz konusudur. Temel yetenekler üzerinden bölgesel kalkınma amacından yola çıkarak Türkiye’de de 2016 yılında Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından “Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması” projesi başlatılmıştır. Araştırmanın amacı Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma projesine dahil olan üniversitelerin misyon ve ihtisaslaşma alanlarının stratejik plan ve organizasyon yapılarına nasıl yansıdığını anlamaya ve açıklamaya çalışmaktır. Bu kapsamda üniversitelerin stratejik planları GZFT analizleri özelinde içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan incelemede söz konusu üniversitelerin güçlü yönleri; fiziksel ve sosyal imkânlar, iletişim ve iş birliği, teknolojik altyapı/imkânlar ve üniversitenin şehre/bölgeye katkısı olarak belirtilmiştir. Zayıf yönler arasında ise fiziksel altyapı/altyapı yetersizliği, mali kaynak eksikliği ve akademik kadroya ilişkin sorunlar yer almaktadır. Fırsatlar arasında şehir/bölge avantajı, iş birlikleri ve iletişim ile üniversitenin içinde bulunduğu bölgenin araştırmaya konu olacak değerinin olması öne çıkmaktadır. Tehditler arasında şehir ile ilgili sorunlar, öğrencilerin üniversite tercihlerinde söz konusu üniversiteleri tercih etme eğilimindeki sorunlar, mali yetersizlik ve akademik personel ile ilgili sorunlar öne çıkan bulgular arasında yer almıştır. İhtisaslaşma birimlerinin organizasyon yapısına yansıması konusunda ise ağırlıklı olarak koordinatörlüklerin olduğu, ihtisaslaşma alanı ile ilgili birimler, çalışma alanları ve gruplar oluştuğu ve ihtisaslaşma konusu ile ilgili çıkarılan süreli yayınların olduğu bulgularına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler, akıllı uzmanlaşma, misyon farklılaşması, stratejik plan, GZFT analizi

Examining the Mission Differentiation and Specialization Areas of Regional Development-Focused Universities in the Context of SWOT Analysis

Öz

Universities, which have important functions/tasks in the production and dissemination of knowledge, have been in a state of change since the day they emerged. In this context, there is a focus on regional rather than national development, based on the concept of smart specialization put forward by the European Commission. Based on the aim of regional development through basic skills, the “Regional Development-Focused Mission Differentiation and Specialization” project was launched by the Council of Higher Education (YÖK) in Turkey in 2016. The aim of the research is to try to understand and explain how the mission and specialization areas of the universities involved in the Regional Development Focused Mission Differentiation and Specialization project are reflected in their strategic plans and organizational structures. In this context, the strategic plans of universities were subjected to content analysis based on SWOT analysis. In the analysis, the strengths of the universities in question are; These are stated as physical and social facilities, communication and cooperation, technological infrastructure/facilities and the university’s contribution to the city/region. Weaknesses include lack of physical infrastructure/infrastructure, lack of financial resources and problems related to academic staff. Among the opportunities, the city/region advantage, collaborations and communication, and the fact that the region in which the university is located have value that will be the subject of research stand out. Among the threats, problems related to the city, problems in students’ tendency to choose these universities, financial inadequacy and problems with academic staff were among the prominent findings. Regarding the reflection of specialization units on the organizational structure, it has been found that there are mainly coordinatorships, units, work areas and groups related to the field of specialization have been formed, and there are periodicals published on the subject of specialization.

Anahtar Kelimeler

Regional development-oriented universities, smart specialization, mission differentiation, strategic plan, SWOT analysis

Kaynakça

• Aksaray Üniversitesi. (2019). Aksaray Üniversitesi stratejik plan 2020-2024. https://strateji.aksaray.edu.tr/dosya/ff7a6e68-b0e4-47da-bfb3-c7d02108af6c.pdf
• Albulescu, I., & Albulescu, M. (2014). The university in the community. The university’s contribution to local and regional development by providing educational services for adults. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 142. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.07.578
• Al-Youbi , A. O., Zahed, A. M., Nahas, M. N., & Hegazy, A. A. (2021). The Leading world’s most innovative universities. Springer.
• Artvin Çoruh Üniversitesi. (2022). Artvin Çoruh Üniversitesi 2023-2027 stratejik planı. https://www.artvin.edu.tr/uploads/strj.artvin.edu.tr/userfiles/files/A%C3%87%C3%9C%202023-2027%20STRATEJ%C4%B0K%20PLANI%20-De%C4%9Frl_Rap_Sonras%C4%B1%2029_06_2022.pdf
• Baker, D. D., & Markin, R. J. (1993). A Framework for Strategic Planning and Change in Higher Education: The Case of a Business School. Paper presented at the AIR 1993 Annual Forum Paper Chicogo, IL.
• Bartın Üniversitesi. (2023). Bartın Üniversitesi 2024-2028 dönemi stratejik planı. https://cdn.bartin.edu.tr/sgdb/b35160c5-1986-4cf2-a8ff-31ceb009fdf9/bartinuniversitesi20242028stratejikplani_BAv5dij.pdf
• Batman Üniversitesi. (2022). Batman Üniversitesi 2023-2027 stratejik planı. https://batman.edu.tr/images/files/%C4%B0dari%20Birimler/Strateji_DB/Belge%20ve%20Formlar/Batman_Universitesi_2023-2027_Stratejik_Plani.pdf
• Beyazlı, D. Ş., Aydemir, Ş., & Aydemir , S. (2005). Girişimci üniversite, Karadeniz Teknik Üniversitesi- İş dünyası, sorunlar beklentiler-olası çözümler. Doğu Karadeniz Bölgesi Kalkınma Sempozyumu. Trabzon.
• Bingöl Üniversitesi. (2023). Bingöl Üniversitesi stratejik plan 2023-2027. https://strateji.bingol.edu.tr/media/23510/2023-2027-stratejik-plani.pdf
• Bitlis Eren Üniversitesi. (2022). Bitlis Eren Üniversitesi stratejik plan 2023-2027. https://www.beu.edu.tr/Dosyalar/Birimler/17/Stratejik%20Plan/2023_2027_S.plan-taslak-son-baski.pdf
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. (2021). Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi stratejik plan 2022-2026. https://sgdb.mehmetakif.edu.tr/upload/sgdb/52-form-229-30044545-makue-2022-2026-stratejik-plani.pdf
• Büyük, K., & Yavaşı, M. (2010). The strategic role of universities in local and regional development: Case of Cankiri Karatekin University-Turkey. 2nd International Symposium on Sustainable Development. Sarajevo.
• Chakrabart, A. K., & Lester , R. K. (2002). Regional economic development: Comparative case studies in the US and Finland. IEEE International Engineering Management Conference, 2.
• Charles, D. (2003). Universities and territorial development: Reshaping the regional role of UK universities. Local Economy, 18(1), 7-20. https://doi.org/10.1080/0269094032000073780
• Chatterton, P., & Goddard , J. (2000). The response of higher education institutions to regional needs. European Journal of Education, 35(4), 475-496.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Thousand Oaks: Sage.
• Çankırı Karatekin Üniversitesi. (2021). Çankırı Karatekin Üniversitesi 2022-2026 stratejik plan. https://krtknadmn.karatekin.edu.tr/files/strateji/2021/Sep/2022-2026-stratejik-plan.pdf
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası. Yükseköğretim Kurulu Yayın No: 2014/2. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/buyume-kalite-uluslararasilasma-turkiye-yuksekogretim-icin-bir-yol-haritasi.pdf
• Drucker, J., & Goldstein, H. (2007). Assessing the regional economic development impacts of universities: A review of current approaches. International Regional Science Review, 30(1), 20-46. https://doi.org/10.1177/0160017606296731
• Düzce Üniversitesi. (2019). Düzce Üniversitesi stratejik plan 2020-2024. https://strateji.duzce.edu.tr//Dokumanlar/strateji/Stratejikplan/Stratejik_Plan_20-24.pdf
• Erdem, A. R. (2016). Üniversite anlayışındaki değişim: Birinci nesil üniversiteden dördüncü nesil üniversiteye. Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6(16), 21-52.
• Erdoğmuş, N. (2019). Geleceğin Türkiyesinde yükseköğretim. https://ilke.org.tr/images/yayin/pdf/gelecegin_turkiyesi_yuksekogretim_rapor.pdf
• Esparza-Masana, R. (2022). Towards smart specialisation 2.0. main challenges when updating strategies. Journal of the Knowledge Economy, 13, 635-655.
• Fonseca, L., & Nieth, L. (2021). The role of universities in regional development strategies: A comparison across actors and policy stages. European Urban and Regional Studies, 28(3), 298-315. https://doi.org/10.1177/0969776421999743
• Foray, D., & Y Van Ark, B. (2007). Smart specialisation in a truly integrated research area is the key to attracting more R&D to Europe. Knowledge economists policy.
• Foray, D. (2015). Smart specialisation: Opportunities and challenges for regional innovation policy. Routledge.
• Garlick, S. (1998). Creative associations in special places: Enhancing the partnership role of universities in building competitive regional economies. Canberra: Education, Training and Young Affairs.
• Giresun Üniversitesi. (2019). Giresun Üniversitesi stratejik plan 2020-2024. https://sgdb.giresun.edu.tr/Files/Images/gru-2020-2024-stratejik-p-6674.pdf
• Goddard, J. (2011). Connecting universities to regional growth: A practical guide. 3. Smart Specialisation Platform.
• Goddard, J.; Kempton, L.; Vallance, P. (2013), “Universities and smart specialisation: challenges, tensions and opportunities for the innovation strategies of European Regions”, Ekonomiaz, 83–102.
• Goldstein, H. A., Maier, G., & Luger, M. I. (1995). The university as an instrument for economic and business development: U.S. and European comparisons. D. D. Dill, & B. Sporn, Emerging patterns of social demand and university reform: Through a glass darkly (s. 105-133). Elmsford, NY: Pergamon.
• Gulc, A. (2015). Analysis of methodological approach to identify smart specialization on the example of polish regions. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 213, 817-823. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.483
• Güler, S. B., Usta, I., & Karalar, S. (2016). Bölgesel gelişimde üniversite stratejilerinin rolü: Edirne ili üzerine bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 7-23.
• Gümüşhane Üniversitesi. (2022). Gümüşhane Üniversitesi 2023-2027 stratejik planı. https://strateji.gumushane.edu.tr/media/uploads/strateji/files/gumushane-universitesi-2023-2027-stratejik-plan.pdf
• Günay, A. (2021). Türkiye’de bölgesel kalkınma odaklı üniversitelerin topluma hizmet faaliyetlerinin değerlendirilmesi üzerine bir çalışma. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 4(2), 168-174. https://doi.org/10.26701/uad.975179
• Hansen, A. (2003). İletişim araştırmalarında içerik çözümlemesi. (M. S. Çebi, Çev.) Ankara: Alternatif Yayınları.
• Healy, A. (2016). Smart specialization in a centralized state: Strengthening the regional contribution in North East Romania. European Planning Studies, 24(8), 1527-1543. https://doi.org/10.1080/09654313.2016.1184233
• Hitit Üniversitesi. (2020). Hitit Üniversitesi 2021-2025 stratejik plan. https://cdn.hitit.edu.tr/sgdb/files/19830_2303310930782.pdf
• Iğdır Üniversitesi. (2020). Iğdır Üniversitesi stratejik plan 2021-2025. https://strateji.igdir.edu.tr/stratejik-planlar
• Karadağ, N., & Balkar, B. (2022). An Investigation of Mission Differentiation and Specialization in Turkish Universities in the Context of Strategic Objectives. Tuning Journal for Higher Education, 10(1), 189-226. https://doi.org/10.18543/tjhe.2231
• Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi. (2023). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi 2024-2028 stratejik planı. https://dosya.kmu.edu.tr/strateji/userfiles/files/Stratejik%20Y%C3%B6netim/2024_2028_Stratejik_Plan_Calismalari/KMU_2024-2028_STRATEJIK_PLAN_KITABI.pdf
• Kastamonu Üniversitesi. (2022). Kastamonu Üniversitesi 2020-2024 stratejik planı. https://strateji.kastamonu.edu.tr/images/Stratejik_Plan_G%C3%BCncel_Versiyon.pdf
• Kempton, L. (2015). Delivering smart specialisation in peripheral regions: The role of universities. Regional Studies, Regional Science, 2(1), 489-496. https://doi.org/10.1080/21681376.2015.1085329
• Kempton, L., Goddard, J., Edwards, J., Hegyi, F. B., & Elena Perez, S. (2014). Universities and smart specialisation. European Commission JRC Technical Reports.
• Kennedy, M. (2014). Globalizing knowledge. USA: Stanford University Press.
• Kırklareli Üniversitesi. (2022). Kırklareli Üniversitesi stratejik plan 2023-2027. http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/JhGl6+KirklareliUniversitesi2023-2027StratejikPlani.pdf
• Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi. (2021). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi 2022-2026 stratejik plan. https://idari.ahievran.edu.tr/epdf/2022-2026-stratejik-plan/tr/4
• Krippendorff, K. (2019). Content analysis: An introduction to its methodology. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Kumral, N., & Güçlü, M. (2015). Akıllı uzmanlaşmaya yönelik bölgesel araştırma ve yenilik stratejisi hazırlama kılavuzu. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı.
• Maxwell, J. A. (1992). Understanding in qualitative research. Harvard Educational Review, 62, 979-1000.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Munzur Üniversitesi. (2019). Munzur Üniversitesi 2020-2024 stratejik plan. https://www.munzur.edu.tr/birimler/idari/sgd/Pages/belgeler.aspx
• Muş Alparslan Üniversitesi. (2020). Muş Alparslan Üniversitesi 2021-2025 stratejik planı. http://www.sp.gov.tr/tr/stratejik-plan/s/2537/Mus+Alparslan+Universitesi+2021-2025
• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. (2022). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi stratejik plan 2023-2027. https://dosyalar.nevsehir.edu.tr/ff278e83bcbb009cdf4fefc7f1f9d930/2023-2027-stratejik-plani.pdf
• OECD. (2007). Four future scenarios for higher education. OECD.
• OECD. (2012). Draft synthesis report on innovation driven-growth in regions: The role of smart specialisation.
• OECD. (2013). Innovation-driven growth in regions: The role of smart specialisation.
• Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi. (2023). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi 2024-2028 stratejik planı. https://www.osmaniye.edu.tr/oku_img/altmenu/SONER%20RAPORLAR/OSMAN%C4%B0YE%20KORKUT%20ATA%20%C3%9CN%C4%B0VERS%C4%B0TES%C4%B0%202024-2028%20STRATEJ%C4%B0K%20PLANI.pdf
• Özdemir, P. (2022). Reflections on the benefits of a regional development-oriented university in maritime: The case of Tuzla region. Kent Akademisi, 15(4), 1542-1758. https://doi.org/10.35674/kent.1165345
• Ranga, M. (2018). Smart specialization as a strategy to develop early-stage regional innovation systems. European Planning Studies, 26(11), 2125-2146. https://doi.org/10.1080/09654313.2018.1530149
• Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi. (2022). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi stratejik plan 2023-2027. https://strateji.erdogan.edu.tr/Files/Images/sp23-27rapor-siteye-atila...-24112022085631.pdf
• Siirt Üniversitesi. (2022). Siirt Üniversitesi stratejik planı 2023-2027. http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/DuML2+Siirt_Universitesi_2023-2027_Stratejik_Plani.pdf
• Smith, T. R., Drabenstott, M., & Gibson, L. (1987). The role of universities in economic development. Economic Review, 72(9), 3-21.
• Sungur, O. (2015). Üniversitelerin bölgesel kalkınmada değişen rolü ve girişimci üniversite kavramı. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(4), 35-61.
• Şahin, M., & Alkan, R. M. (2016). Yükseköğretimde değişim dönüşüm süreci ve üniversitelerin genişleyen rolleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 297-307.
• Tekoğlu, A. S. (2023). Akıllı uzmanlaşma yoluyla bölgesel kalkınmada üniversitelerin rolü. Bölgesel Kalkınma Dergisi, 1(2), 171-192.
• Telli Üçler, Y. (2015). Bölgesel kalkınmadaüniversite-sanayi işbirliği’nin sanayiye, devlete ve üniversiteye yararları: Konya ili özelinde bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 107-120.
• Tutar, F., Ekici, M., & Tutar, N. F. (2023). Türkiye’de üniversitelerin ekonomik kalkınmada değişen rolü: Bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 18(1), 1-15. https://doi.org/10.48145/gopsbad.1211659
• Uşak Üniversitesi. (2021). Uşak Üniversitesi 2020-2024 stratejik plan. https://strateji.usak.edu.tr/upload/strateji/Bn2sSlHTx7_U%C5%9Fak%20%C3%9Cniversitesi%202020-2024%20Stratejik%20Plan%C4%B1%20(G%C3%BCncellenmi%C5%9F%20Versiyon).pdf
• Weber, R. P. (1989). Basic content analysis. London: Sage.
• Wissema, J. G. (2009). Towards the third generation university, managing the university in transition. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Woolford, J. L., & Boden , M. (2021). Higher education for smart specialisation: A handbook. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• YÖK. (2020). Yükseköğretimde yeni YÖK projeleri: Yükseköğretimde ihtisaslaşma ve misyon farklılaşması. Ankara.
• Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. California: Sage Publications.
• Yozgat Bozok Üniversitesi. (2021). Yozgat Bozok Üniversitesi 2022-2026 stratejik plan. https://bozok.edu.tr/Dosya/6168890b-0.pdf
• Yücel, E. H., & Çalık, T. (2023). Yükseköğretimde bölgesel kalkınma odaklı misyon farklılaşması ve ihtisaslaşmaya yönelik durum analizi. Yükseköğretim Dergisi, 13(3), 473-490. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1223074