OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN SON DÖNEMLERİNDE BİTLİS’İN ETNİK VE DEMOGRAFİK YAPISI

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 28 - 40, 30.06.2019

Yıldız Deveci Bozkuş

https://doi.org/10.37999/udekad.464079

Öz

Bu
çalışmada tarihsel açıdan Bitlis yöresinin genel yapısı hakkında bilgi
verildikten sonra Osmanlı İmparatorluğu döneminde bölgede hangi etnik grupların
yaşadığı, buradaki nüfusun temel özellikleri ve bölgenin stratejik önemi
hakkında bilgi verilecektir. Bu kapsamda arşiv kaynaklarından yararlanılarak
bölgenin demografik ve etnik yapısına dair bilgi verildikten sonra burada
yaşayan farklı etnik gruplar arasındaki ilişkiler üzerinde de durulacaktır.
Çalışma kapsamında ayrıca bölgenin dini ve sosyal yapısı hakkında da bilgi
verilerek, I. Dünya Savaşı’na doğru gidilen süreçte bölgedeki misyonerlik
faaliyetlerinin burada yaşayan toplumlar üzerindeki etkileri ve misyonerlik
raporlarında bölgeyle ilgili verilen bilgilerden de yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, Etnik Yapı, Ermeni, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Amanda Porterfield, Mary Lyon and the Mount Holyoke Missionaries, Oxford University Press, New York, 1997.
• Aziz Gökdemir, Amerika'dan Bitlis'e William Saroyan : Derleme / William Saroyan, 1908-1981.
• Eralp Yaşar Azap, Osmanlı Belgelerinde Bitlis, BETAV Yayınları, İstanbul, 2015.
• Hamit Pehlivanlı, “Rus General Mayewski'nin Doğu Anadolu raporu : -Van ve Bitlis vilayetleri askeri istatistiki” Tercüme: Mehmed Sadık ; hazırlayan: H.F.B. Lynch, Armenia: Travels and Studies, Vol.II, Longmas, Green, And Co., London, 1901.
• Kemal Karpat, Osmanlı Nüfusu(1830-1914), çev. Bahar Tırnakçı, Timaş yayınları, İstanbul 2010.
• İlber Ortaylı, "Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880)", Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Baskı, 2011.
• Necla Arslan Sevin, Gravürlerde Yaşayan Osmanlı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• Nejat Göyünç, “Van”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C.13, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1986.
• Orhan Kılıç, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı, Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Ceren Matbaacılık, Elazığ, 1997.
• Seçil AKGÜN, “Amerikalı Misyonerlerin Anadolu'ya Bakışları”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 3(03).
• John Macdonald Kinneir, A Geographical Memoir of The Persian Empire, J. Murray Pub., London, 1813.
• Mehmet Demirtaş, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bitlis Vilayeti’nde Nüfus”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. IX, S. I, Diyarbakır 2007.
• Kenan Arınç, “Bitlis’te Nüfus Hareketleri”, Türk Araştırmaları Dergisi, Cilt:33, Sayı:12 (1997), ss. 49-78.
• Mehmet İnbaşı, “XVIII. Yüzyılda Bitlis Sancağı ve İdarecileri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Erzurum, 2007.
• Mikheil Svanidze, The Amasya Peace Treaty between the Ottoman Empire and Iran (June 1, 1555) and Georgia, Bulletin of The Georgian National Academy of Sciences, Vol. 3, No. 1, 2009.
• Savaş Sertel, “1927 Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Bitlis’in Nüfus Fonksiyonları 1019”, Turkish Studies, Volume 9/4 Spring 2014.
• Selim Hilmi Özkan, “Osmanlı Devleti’nden İran’a Ermeni Göçü ve Sonuçları (1878 – 1915)”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, Ankara: TTK (2014).
• Cihan Yapıştıran, 19. Yüzyıl İkinci Yarısında Bitlis ve Tütün, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisat Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
• Ebru Polat, H. 1310 (M. 1892) ve H.1316.1317.1318 (M.1898, 1899, 1900) Tarihli Bitlis Vilayet Salnamelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi SBE, 2006.