RUSÇA-TÜRKÇE DİL ÇİFTİNDE LİNGVODİDAKTİK BİR SORUN OLARAK DURUM SİSTEMLERİNİN YAPISAL-ANLAMSAL İLİŞKİLERI

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 203 - 223, 31.12.2023

Arif Yıldırım

https://doi.org/10.37999/udekad.1290219

Öz

Rusça ve Türkçe arasındaki fark gramer, morfoloji, fonetik, stilistik, sentaks, semantik ve dil sisteminin diğer yönlerinin ötesindeki faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bunda her iki dilin farklı dil ailelerine ait olması önemli bir rol oynamaktadır: Rusça Hint-Avrupa ailesinin Slav dilleri grubuna aitken, Türkçe Altay ailesinin Türk dillerine aittir. Rusçanın esnek diller grubuna ait olması ve Türkçenin sondan eklemeli bir dil olması nedeniyle, hem Türkçenin anadili Rusça olan kişilerce hem de Rusçanın anadili Türkçe olan kişilerce öğrenilmesinde birçok zorluk yaşanmaktadır. Bu nedenle, bu makale, öğrencilerin dilbilgisi yeterliliklerinin oluşmasında zorluklara neden olan önemli farklılıkları belirlemek amacıyla Rusça ve Türkçenin dilbilgisi sistemlerinin durum anlambilimi kategorisi düzeyinde tipolojik bir karşılaştırma yöntemi önermektedir. Karşılaştırma için bir başlangıç noktası olarak, belirli bir durum biriminin içerik planını alıyor, Rusça ve Türkçedeki ifade açısından farklılıkları analiz ediyor ve yapısal-anlamsal ve tarihsel-dilbilgisel yönlerdeki farklılıkların doğasını ve nedenlerini belirlemeye çalışıyoruz. Çalışmanın ilk bölümünde, genel dilbilimsel açıdan durum ve durum sisteminin yanı sıra modern Rus ve Türk dillerindeki işleyişi sorunu, önemli dilbilimsel bilimsel çalışmaların malzemesi üzerinde açıklanmaktadır. Ana bölüm, Türkçe konuşan öğrencilerin Rusça durum sistemini öğrenirken karşılaştıkları zorlukları lingvodidaktik bir bakış açısıyla analiz etmektedir. Son bölümde ise, anadili Türkçe olan bir konuşmacının bakış açısından, Rus dilinin durum yapısal-anlamsal birimleri ile durum ilişkilerinin yapısal-anlamsal sistemi hakkında sonuçlar çıkarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

durum, durum kategorisi, Rusça-Türkçe dil çifti, karşılaştırmalı yöntem, lingvodidaktik

STRUCTURAL-SEMANTIC RELATIONS OF CASE SYSTEMS AS A LINGUODIDACTIC PROBLEM OF RUSSIAN-TURKISH LANGUAGE PAIRING

Öz

The difference between Russian and Turkish is conditioned by factors beyond grammar, morphology, phonetics, stylistics, syntax, semantics and other aspects of the language system. An important role in this is played by the fact that both languages belong to different language families: Russian belongs to the group of Slavic languages of the Indo-European family, while Turkish belongs to the Turkic languages of the Altaic family. Due to the fact that Russian belongs to the flexive group of languages and Turkish is an agglutinative language, there are many difficulties in learning both Turkish by native speakers of Russian and Russian by native speakers of Turkish. Thus, this paper proposes a method of typological comparison of the grammatical systems of Russian and Turkish at the level of the category of case semantics in order to identify significant differences that cause difficulties for students in the formation of grammatical competence. As a starting point for the comparison, we take the content plan of a particular case unit, analyze the differences in terms of expression in Russian and Turkish, and try to establish the nature and causes of the differences in the structural-semantic and historical-grammatical aspects. In the first part of the work the problem of case and case system in general linguistic aspect, as well as the problem of its functioning in the modern Russian and Turkish languages, is solved on the material of significant linguistic scientific works. The main part analyses from a linguodidactic point of view the examples that present difficulties in learning the Russian case system by Turkish-speaking students. In the final part conclusions are made from the point of view of a native speaker of Turkish and the structural-semantic system of its case relations to the case structural-semantic units of the Russian language.

Anahtar Kelimeler

case, case category, Russian-Turkish language pair, comparative method, linguodidactics

СТРУКТУРНО-СЕМАНТИЧЕСКИЕ ОТНОШЕНИЯ ПАДЕЖНЫХ СИСТЕМ КАК ЛИНГВОДИДАКТИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА РУССКО-ТУРЕЦКОЙ ЯЗЫКОВОЙ ПАРЫ

Öz

Разница между русским и турецким языками обусловлена факторами, выходящими за рамки грамматики, морфологии, фонетики, стилистики, синтаксиса, семантики и других аспектов языковой системы. Важную роль в этом играет тот факт, что оба языка принадлежат к различным языковым семьям: русский язык – к группе славянских языков индоевропейской семьи, а турецкий – к тюркским языкам алтайской семьи. В связи с тем, что русский язык относится к группе языков флективного стоя, а турецкий – к агглютинативным языкам, существует много трудностей в изучении как турецкого языка носителями русского, так и русского языка носителями турецкого. Таким образом, данная статья предлагает метод типологического сопоставления грамматических систем русского и турецкого языков на уровне категории семантики падежа с целью выявить существенные различия, которые являются причиной трудностей учащихся в формировании грамматической компетенции. За исходный элемент сопоставления берётся план содержания той или иной падежной единицы, осуществляется анализ различий в плане выражения в русском и турецком языках, делается попытка установить характер и причины различий в структурно-семантическом и историко-грамматическом аспекте. В первой части работы на материале значимых лингвистических научных трудов раскрывается проблема понятия падежа и падежной системы в общелингвистическом аспекте, а также проблема его функционирования в современном русском и турецком языках. В основной части с лингводидактической точки зрения анализируются примеры, представляющие трудности в изучении русской падежной системы турецкоязычными учащимися. В заключительной части делаются выводы с точки зрения носителя турецкого языка и структурно-семантической системы его падежных отношений к падежным структурно-семантическим единицам русского языка.

Anahtar Kelimeler

падеж, категория падежа, русско-турецкая языковая пара, сравнительно-сопоставительный метод, лингводидактика

Kaynakça

• Barulin, A.N. (1984). Teoretieskie problemy opisanija tureckoj imennoj slovoformy. Diss. na soisk. uchenoj step. kand. filol. nauk. Moskva: Institut vostokovedenija AN SSSR, 228 s.
• Baryshnikova, E.N. (2014). Pragmatika uroka russkogo jazyka kak nerodnogo v sisteme obuchenija migrantov RF. Innovacionnoe prepodavanie russkogo jazyka v uslovijah mnogojazychija. Tom 1. Moskva: RUDN, 34-36.
• Beloshapkova. V. A. (1989). Sovremennyy russkiy yazyk. Vysshaya shkola.
• Bobrova, S.V., Martirosova, M.A. (2014). Razvitie poznavatel'nogo interesa k russkomu jazyku kak jazyku mezhnacional'nogo obshhenija. Innovacionnoe prepodavanie russkogo jazyka v uslovijah mnogojazychija. Tom 1. Moskva: RUDN, 43-49.
• Bogatyreva, I.V., Luchkovskaja, S.V., Rumjagceva, N.M. (2014). Nacional'no-jazykovaja orientacija pri obuchenii russkomu jazyku kak inostrannomu (dovuzovskij jetap obuchenija). Innovacionnoe prepodavanie russkogo jazyka v uslovijah mnogojazychija. Tom 1. Moskva: RUDN, 50-52.
• Dudina. L. N. (1993). Turetskiy yazyk. İzd-vo «Azarbaydzhan».
• Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Yayınları.
• Fasmer. M. (1986). Etimologicheskiy Slovar Russkogo Yazyka. Izdaniye vtoroye, stereotipnoye. V chetyrekh tomakh. Tom III (Muza-Syat). Progress.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Engin yayınevi.
• Kadyoglu, Je. (2015). Trudnosti datel'nogo padezha pri izuchenii russkogo jazyka tureckimi studentami. Samarskij nauchnyj vestnik, 1 (10), 81-83.
• Kirilina, A.V. (2021). Gender i gendernaja lingvistika na rubezhe tret'ego tysjacheletija. Voprosy psiholingvistiki, 3 (49), 109-147.
• Kolesnikova. S. M. (2008). Sovremennıy russkiy yazık. Vysshaya shkola.
• Kononov. A. N. (2001). Grammatiko sovremennogo literaturnogo turetskogo yazyka (Türk dili grameri). Multilingual.
• Lekant. P. A. (2002). Sovremennıy russkiy yazık. Drofa.
• Lomonosov. M. V. (1755). Rossiyskaya grammatika. İmperatorskaya Akademiya Nauk (IAN). Lutin. S. A. (2019). Sistema padezhnykh funktsiy v russkom yazıke. Chast 1: padezhi-generatory. De`Libri.
• Ozhegov. S. I. & Shvedova. N. Yu. (2000). Tolkovyy slovar russkogo yazıka: 80 000 slov i frazeologicheskikh vyrazheniy. Rossiyskaya akademiya nauk.
• Poljakova, L.S. (2009). Ponjatie «gender» v lingvisticheskom opisanii. Aktual'nye problemy filologii i pedagogicheskoj lingvistiki, 11, 44-50.
• Rozental. D. E., Golub. I. B. & Telenkova. M.A. (2017). Sovremennıy russkiy yazık. AYRIS.
• Sebzecioğlu, T. (2016). Dilbilim kavramlarıyla Türkçe dilbilgisi. Kesit Yayınları.
• Sheremet, V.V. (2016). Imenitel'nyj padezh v russkom jazyke i ego jekvivalenty v tureckom: opyt korpusnogo issledovanija. Uchjonye zapiski Krymskogo federal'nogo universiteta im. V.I. Vernadskogo. Serija «Filologicheskie nauki», Tom 2 (68), 3, 385-390.
• Sossjur, F. De. (1999). Kurs obshhej lingvistiki. Red. Sh.Balli i A. Seshe. Per. s franc. A. Suhotina. Pod obshh. red. M.Je. Rut. Ekaterinburg: Izd-vo Ural'skogo universiteta, 432 s.
• Starichenok. V. D., Balush. T.V. & Gorbatsevich. O.E. (2011). Sovremennıy russkiy literaturnıy yazık: posobiye. Vysheyshaya shkola.
• Steriopolo, O., Steriopolo, E. (2022). The Division of Gender. Gendernaja piramida: nesootvetstvija mezhdu grammaticheskim rodom, polom i genderom. Voprosy jazykoznanija, 1, 59-84.
• Taşbaşi Mutlu, A. (2011). Rusça ve Türkçedeki İlgi ve Bulunma Hallerinin Karşılaştırılmalı İncelenmesi. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 46, 301-312.
• Tseytlin. P. M. (1963). M. V. Lomonosov – Initsiator i organizator yazıkovedcheskikh issledovaniy v Peterburgskoy Akademii nauk. Voprosy slavyanskogo yazykoznaniya. Vypusk 7. 103-118.
• Vinogradov. V. V. (1947). Russkiy yazık: Grammaticheskoye ucheniye o slove. Gosudarstvennoye uchebno-pedagogicheskoye izdatelstvo Ministerstva Prosveshcheniya RSFSR.
• Yıldırım, A. (2017). Iz prakticheskogo opyta prepodavanija russkogo jazyka kak inostrannogo na podgotovitel'nom fakul'tete Jerdzhiesskogo universiteta v Turcii. Dovuzovskij jetap obuchenija v Rossii i mire: jazyk, adaptacija, socium, special'nost'. Sbornik statej I Mezhdunarodnogo kongressa prepodavatelej i rukovoditelej podgotovitel'nyh fakul'tetov: v 2-h chastjah. Chast' 1. Moskva: RUDN, 33-36.
• Zaliznyak. A. A. (2002). Russkoye imennoye slovoizmeneniye s prilozheniyem izbrannykh rabot po sovremennomu russkomu yazıku i obshchemu yazıkoznaniyu. Yazıki slavyanskoy kulturı.
• Zharkova, N.S., Savilova, S.L. (2022). Trudnosti, voznikajushhie u tureckogovorjashhih studentov pri izuchenii vinitel'nogo padezha. Kant, 3 (44), 245-250.