QUR’ANIC MOTIFS IN THE TÂT ARABIC DIALECT SPOKEN IN MARDİN

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 156 - 170, 31.03.2024

Mehmet Bağış

https://doi.org/10.37999/udekad.1433055

Öz

Language, which enables communication among people, is one of the cultural elements that constitute all the values adopted by society. Language is also an important element that connects societies and ensures the transfer of culture among them. The primary value that spiritually binds society each other is religion, which is a systematic form of the beliefs held by that society. In the Islamic society, as in many societies, religion and beliefs have an important role in the formation and shaping of both culture and language, which is the most important element of this culture. When we look at the issue specifically in terms of the religion of Islam, the Quran and the Sunnah, the two main sources of Islam, determine and regulate the beliefs and worship of believers. In addition, it has also affected the cultural elements of the Muslim society such as customs, moral rules, identity and language. Especially many proverbs, idioms and prayer sentences corresponding to the oral culture in the language were either directly derived from verses and hadiths or were said with inspiration from them. This situation is also seen in the Tât Arab dialect, which is our subject of study. Because some verbal communication tools used in this dialect, such as proverbs, idioms and prayer sentences, overlap in meaning with the verses of the Quran. The study focused on the projections of the Quranic verses in the Tât Arabic dialect and the unity of meaning between the verses and the proverbs, idioms and prayer sentences in this dialect. Thus, it has been tried to reveal the connection between this dialect and the Quran, as well as the effects and reflections of the Quran verses on the lives of those who speak this dialect.

Anahtar Kelimeler

Quran, Arabic language, Tât Arabic Dialect, Proverb, Prayer

MARDİN’DE KONUŞULAN TÂT ARAP LEHÇESİNDE KUR’ÂNÎ MOTİFLER

Öz

İnsanlar arası iletişimi sağlayan dil, toplumun benimsediği bütün değerleri teşkil eden kültür öğelerindendir. Dil, aynı zamanda toplumları birbirine bağlayan ve kültür aktarımını sağlayan önemli bir unsurdur. Toplumu manevi anlamda birbirine kenetleyen değerlerin başında ise o toplumun sahip olduğu inançların sistemli bir hali olan din gelmektedir. Birçok toplumda olduğu gibi İslam toplumunda da hem kültürün hem de bu kültürün en önemli öğesi olan dilin oluşup şekillenmesinde din ve inançların önemli bir rolü vardır. Meseleye İslam dini özelinde bakıldığında, İslam’ın temel iki kaynağı olan Kur’ân ve sünnet, inananların inanç ve ibadetlerini belirleyip düzenlemiş; Müslüman toplumun örf-adet, ahlak kuralları, kimlik ve dil gibi kültürel öğelerine de tesir etmiştir. Özellikle dilde sözlü kültüre karşılık gelen birçok atasözü, deyim ve dua cümlesi kaynağını ya direkt ayet ve hadislerden almış ya da onlardan ilham alınarak söylenmiştir. Bu durum, çalışma konumuz olan Tât Arap lehçesinde de görülmektedir. Zira bu lehçede kullanılan atasözü, deyim ve dua cümleleri gibi bazı sözlü iletişim araçları anlam itibariyle Kur’an ayetleriyle örtüşmektedir. Çalışmada Kur’ân ayetlerinin Tât Arap lehçesindeki izdüşümleri ve ayetlerle bu lehçedeki atasözü, deyim ve dua cümleleri arasındaki anlam birliği üzerinde durulmuştur. Böylece bu lehçenin Kur’ân ile arasındaki bağın yanı sıra Kur’ân ayetlerinin bu lehçeyi konuşanların hayatındaki etkisi ve yansımaları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Arap Dili, Tât Arap Lehçesi, Atasözü, Dua.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Teşekkür

Editöryal ekibe yapacakları katkı ve emeklerden dolayı teşekkür ederim.

Kaynakça

• Acat, Y. (2016). Mhallemî Lehçesinde Kullanılan Atasözü ve Deyimlerin Fasih Arapçada Kullanılan Atasözü ve Deyimlerle Mukayesesi. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 8 (2), 694-704.
• Acat, Y. (2017). Mhallemî Lehçesinde Kullanılan Atasözü Ve Deyimlerin Siirt Arapçasında Kullanılan Atasözü Ve Deyimlerle Mukayesesi. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), (62), 245-254. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7351.
• Akpınar, A. (2010). Kültür Dünyamızdaki Kur’an Motifleri. Serhat Kitabevi.
• Araz, M. A. K. & Çelik, İ. (2022). Mardin Gökçe Köyü ve Çevresinde Kullanılan Arapça Atasözleri (Karşılaştırmalı Tematik Bir Çalışma). Ulum Dini Tetkikler Dergisi, 5 (1), 65-106. https://doi.org/10.54659/ulum.1125798.
• Araz, M. A. K. & Çelik, İ. (2022). Mardin Gökçe Köyü ve Çevresinde Kullanılan Arapça Dualar (Karşılaştırmalı Tematik Bir Çalışma). Ulum Dini Tetkikler Dergisi, 5(2): 285-341. https://doi.org/10.54659/ulum.1180942.
• Bağış, M. (2018). Mardin’in Ortaköy Kasabası ve Çevresinde Konuşulan Tât Arap Lehçesi ve Temel Özellikleri. Dil Bilimleri Klasik Sorunlar - Güncel Tartışmalar. 2 cilt. ed. Nesim Doru, Ömer Bozkurt. 385-404.
• Beydâvî, Abdullah b. Ömer. (1997). Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 5 cilt. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mar’aşlî. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. (2001). el-Cami’u’s-Sahih el-muhtasar. 9 cilt. thk., Muhammed Züheyr Nâsır. şrh. Mustafa Dîb el-Buğa. Daru Tavki’n-Necât.
• Cengiz, E. (2019). Siirt Arapça Diyalektinde Kullanılan Atasözlerinde Dini Motifler. Ispec Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi. ed. Seniha Avcıl & Yasemin Ağaoğlu. Ispec Uluslararası Yayınevi.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. (1983). et-Ta’rîfât. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Çelik, İ. (2022). Mardin lehçesinde kullanılan Arapça atasözü ve duaların fasih Arapça ve Türkçedekilerle mukayesesi (Gökçe Köyü ve çevresi örneği). Kıbrıs: Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Gül, A. & Cengiz, E. (2019). Mardin ve Siirt Yöresinde Kullanılan Arapça Atasözlerinde Kur’ânî Motifler. ed. İbrahim Baz vd. Uluslararası Dengbêjlik Kültürü ve Dengbêjler. Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Gül, A. (2016). Sahabe Tefsirinde Luğavi Yönelim. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (15), 175-186.
• Isfahânî, Râğıb. (1991). el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân. thk, Safvân Adnân ed-Dâvudî. Dâru’l-Kalem; Dâru’ş-Şâmiyye.
• İbn Ebî Zemenîn. (2002). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîz. 5 cilt. thk. Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ukkâşe, Muhammed b. Mustafa el-Kenz. el-Fârûku’l-Hadîse.
• Karaman, H. & Dönmez, İ. K. & Çağrıcı, M. &, Gümüş, S. (2006). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Özcan, İ., Acar, Ö., & Kılıç, R. (2023). Türkiye’deki Mahalli Arap Lehçeleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Çüifd), 23(1), 134-155. https://doi.org/10.30627/cuilah.1278633.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. (1997). Safvetü’t-Tefâsîr, 3 cilt. Dâru’s-Sâbûnî.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed İbn Cerîr. (2001). Camiü’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 26 cilt. thk. Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Türki. Dâr Hicr.
• Topaloğlu, B. (2002). Kayyûm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 25, 108-109.
• Tümer, G. (1994). Din. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 9, 312-320.