TAWAKKUL (TRUST IN ALLAH) in OTTOMAN PERIOD ISLAMİC TURKİSH POETRY and TWO YEK-AHENK GHAZALS on TAWAKKUL

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 675 - 689, 30.09.2024

Ersin Durmuş

https://doi.org/10.37999/udekad.1529633

Öz

Islamic Turkish poetry is a title that refers to Turkish poetry written from the acceptance of Islam to the present day. Many verse forms, verse genres, and literary movements belonging to this time period can be considered under this title. In this study, after outlining the religious dimension of tawakkul, a general evaluation was made under the title of Tawakkul in Ottoman Period Islamic Turkish Poetry. After giving information about the yek-ahenk ghazal, two yek-ahenk ghazals about tawakkul belonging to Sabrî and Erzurumlu Zihnî were evaluated. Intralingual translation of the couplets taken from twenty-one poets has been made. The aim of the study is to reveal the use of tawakkul in Islamic Turkish poetry. Since the study uses a limited number of examples selected from Islamic Turkish poetry, the conclusions in question cannot be generalised, although they give an idea about this subject. The examples are limited to the poetry of the Ottoman period. It is seen that the poets use the concept of tawakkul in relation to subjects such as being patient with the torments related to love, enduring worldly troubles, achieving worldly and otherworldly expectations, and being content with fate and providence.

Anahtar Kelimeler

Islamic Turkish poetry, tawakkul, gazhal, yek-ahenk

OSMANLI DEVRİ İSLAMİ TÜRK ŞİİRİNDE TEVEKKÜL VE TEVEKKÜL KONULU İKİ YEK-AHENK GAZEL

Öz

İslami Türk şiiri, İslam’ın kabulünden günümüze kadar teşekkül eden Türkçe şiirleri ifade eden, kapsayıcı bir başlıktır. Başlıkta herhangi bir sınırlandırma yapılmadığında söz konusu zaman dilimine ait birçok nazım biçimi, nazım türü, edebî akım bu başlık altında düşünülebilir. Bu çalışmada, tevekkülün edebiyata referans olan dinî yönlerine ana hatlarıyla temas edildikten sonra Osmanlı Devri İslami Türk Şiirinde Tevekkül başlığı altında genel bir değerlendirme yapılmıştır. Yek-ahenk gazelin tanımı ve kavramın tarihî arka plânı ile ilgili bilgi verilerek Sabrî’ye ve Erzurumlu Zihnî’ye ait tevekkül konulu iki yek-ahenk gazel değerlendirilmiştir. Ayrıca yirmi bir şairden alınan örnek beyitlerin dil içi çevirisi yapılmıştır. Çalışmanın amacı tevekkül kavramının İslami Türk şiirindeki kullanımını örnekler üzerinden ortaya koymaktır. Bu çalışmada İslami Türk şiiri deryasından seçilen sınırlı sayıda örnek kullanıldığından söz konusu çıkarımlar bu konuda bir fikir verse de genele teşmil edilecek boyutta değildir. Söz konusu örnekler Osmanlı dönemi manzum metinleri ile sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda şairlerin, tevekkül kavramını; aşkla ilgili eziyetlere sabretmek, dünyevî sıkıntılara göğüs germek, dünyevî ve uhrevî beklentilere kavuşmak, kadere ve takdir edilen rızka razı olmak gibi konularla ilişkili olarak kullandıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslami Türk şiiri, tevekkül, gazel, yek-ahenk

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H. (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Aksoyak, İ. H. & Arslan, M. (2018). Haşmet Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Akün, Ö. F. (1994). Divan Edebiyatı. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 9, ss. 389-427). TDV Yayınları.
• Arı, A. (2018). Sâkıb Dede Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Arslan, M. (2018). Leylâ Hanım Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Arslan, M. (2020). Muhyî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Aydemir, Y. (2017). Ravzî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Belli, H. (2013). SABRÎ, Karayılan-zâde Seyyid Mehmed Emin. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabri-kara-yilanzade-seyyid-mehmed
• Belli, H. (2022). Sabrî (Seyyid Muhammed Emin) Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Bilgin, A. A. (2011). Tekke Edebiyatı. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 40, ss. 381-384). TDV Yayınları.
• Bilgin, A. A. (2017). Nigârî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2012). Tevekkül. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 41, ss. 1-2). TDV Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (2023). Taşlıcalı Yahyâ Bey Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• DİB Kur’an-ı Kerim Meâli (2011). (H. Altuntaş & M. Şahin, Çev.). DİB Yayınları.
• Dilçin, C. (2004). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eren, A. (2017). Mehmed Sıdkî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2021). Safahat. (N. Turinay, Ed.). TBMM Yayınları.
• Gazâlî (2023). Cennete Doğru Âbidler Yolu Minhâcü’l-Âbidîn. (A. Kaya, Çev.). Semerkand Basım Yayın.
• Gökcan, M. (2018). Tasavvufta Tevekkül Anlayışı. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 18 (1), 131-165. https://doi.org/10.30627/cuilah.440614
• İpekten, H. (2019). Nâ’ilî-i Kadîm Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Karaköse, S. (2017). Sa’id Giray Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Kavruk, H. & Selçuk, B. (2017). Filibeli Vecdî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Kaya, B. A. (2017). Azmizâde Hâletî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Kaya, B. A. (2020). Osman Nevres Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Kemikli, B. (2014). Alvarlı Muhammed Lutfî Dîvân-ı İlâhiyât Seçmeler. DİB Yayınları.
• Kemikli, B. (2017). Şiir ve Hikmet. Kitabevi Yayınları.
• Köksal, M. F. (2005). Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları. Akçağ Yayınları.
• Küçük, S. (t.y.). Bâkî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Macit, M. (2018). Zihnî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Mermer, A. (2020). Karamanlı Aynî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Mermer, A. & Koç Keskin, N. (2016). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2009). Eski Türk Edebiyatına Giriş. Anadolu Üniversitesi AÖF yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2014). Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. Gökkubbe Yayınları.
• Tâhirü’l-Mevlevî (1994). Edebiyat Lügati. Enderun Kitabevi.
• Taş, H. (2010). Vusûlî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Uludağ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayınevi.
• Vural. (2020). Dürrî Ahmed Efendi Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.
• Yalçınkaya, Ş. (2019). Yek-Âhenk ve Yek-Âvâz Gazel İçin Birer Terim Mi Yoksa Beğeni İfadesi Midir ? Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (4), 243-256. https://doi.org/10.34083/akaded.649019
• Yılmaz, H. K. (2016). Ebû Nasr Serrâc Tûsî el-Lüma’ İslâm Tasavvufu. Erkam Yayınları.
• Zülfe, Ö. (2010). Hecrî Dîvânı. KTB.KYGM Yayınları.