ADORNO’NUN SİNEMA HAKKINDA DEĞİŞEN DÜŞÜNCELERİ: ALEXANDER KLUGE SİNEMASI VE ABSCHIED VON GESTERN/ANITA G. FİLMİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 154 - 171, 28.03.2025

İhsan Koluaçık

https://doi.org/10.37999/udekad.1614782

Öz

Theodor W. Adorno’nun film çalışmalarına katkısı Kültür Endüstrisi bölümüyle sınırlı olarak değerlendirilir. Bu çerçevede Adorno’nun sinemaya yaklaşımı kitle kültürü, medya, sanat ve teknoloji üzerine genellikle muhafazakârlık, elitizm ya da kötümserlik temaları çerçevesinde şekillenmiştir. Ancak Adorno’nun sinema hakkındaki düşünceleri 1962 yılında Genç Alman sinemacıların Oberhausen Bildirisini yayınlaması ve auteur sinemanın eleştirel potansiyelinin ortaya çıkışı gibi etkenlerle değişim göstermiştir; filmin, içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik koşullarda bile eleştirel potansiyele ulaşabileceği düşüncesi baskın olmaya başlamıştır. Frankfurt Okulu’nda bir dönem Adorno’nun öğrenciliğini/asistanlığını yapan ve Oberhausen Bildirisini kaleme alan Alexander Kluge’nin Adorno ile kurmuş olduğu ilişki yönetmenin bakış açısını şekillendirmiştir. Çalışmada Adorno’nun sinema hakkındaki değişen düşüncelerini Kluge’nin Abschied von Gestern - (Anita G.) (1966) filminden yola çıkarak betimsel analiz yöntemiyle ortaya koymak amaçlanmaktadır. Makalede önceki çalışmalarına göre Adorno’nun sinema hakkındaki düşüncelerinde büyük oranda değişimlerin olduğu saptanmıştır. Abschied von Gestern - (Anita G.) filmi, Adorno’nun sinemayı sadece kültür endüstrisinin bir parçası olarak görmediğinin somut yansıması olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Theodor Adorno, Kültür Endüstrisi, Alexander Kluge, Anita G.

ADORNO’S CHANGING IDEAS ABOUT CINEMA: ALEXANDER KLUGE CINEMA AND THE FILM YESTERDAY GIRL/ANITA G.

Öz

Theodor W. Adorno’s contribution to film studies is widely regarded as being confined to the section on Culture Industry. Within this paradigm, Adorno's approach to cinema has been predominantly influenced by themes of conservatism, elitism and pessimism concerning mass culture, media, art and technology. However, Adorno’s thinking on cinema underwent a shift in the context of the Oberhausen Declaration by Young German Filmmakers in 1962 and the emergence of the critical potential of auteur cinema. The notion that film can attain its critical potential even within the prevailing social and economic conditions gained widespread acceptance. The director’s perspective was significantly influenced by his relationship with Alexander Kluge, who was Adorno’s student and assistant at the Frankfurt School for a period, and who was instrumental in the formulation of the Oberhausen Declaration.This study aims to elucidate Adorno's evolving cinematic perspectives through a descriptive analysis of Kluge’s film Abschied von Gestern - (Anita G.) (1966). The study finds that Adorno’s perspective on cinema underwent a substantial shift in his thinking, a departure from his earlier works. The film Abschied von Gestern - (Anita G.) is regarded as a concrete reflection of Adorno’s shift in perception regarding cinema's role in the culture industry.

Anahtar Kelimeler

Theodor Adorno, Culture Industry, Alexander Kluge, Anita G.

Kaynakça

• Adelson, L. A. (2017). Cosmic miniatures and the future. De Gruyter.
• Adorno, T. W. (1981-1982). Transparencies on film. New German Critique, (24-25), 199-205.
• Adorno, T. W. (2002). Aesthetic theory. Continuum.
• Adorno, T. W. (2002b). On popular music. R. L. Theodor & W. Adorno içinde, Essays on Music (s. 437-469). University of California Press.
• Adorno, T. W. (2006). Eleştiri toplum üzerine yazılar. (Y. Öner, Çev.). Belge Yayınları.
• Adorno, T. W. (2011). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (N. Ülner, Çev.). İletişim Yayınları.
• Adorno, T. W., & Eisler, H. (1994). Composing for the films. The Athlone Press.
• Boucher, G. (2013). Yeni bir bakışla, Adorno. (Y. Başkavak, Çev.). Kolektif Kitap.
• Brenez, N. (2007). T. W. Adorno: Cinema in spite of itself - but cinema all the same. Cultural Studies Review, 13 (1), 70-88.
• Ekardt, P. (2018). Toward fewer images the work of Alexander Kluge. The MIT Press.
• Elsaesser, T. (1989). New German cinema a history. Rutgers University Press.
• Elsaesser, T. (2012). The stubborn persistence of Alexander Kluge. T. Forrest (Ed.), Alexander Kluge Raw Materials for The Imagination (s. 22-32). Amsterdam University Press.
• Elsaesser, T. (2019). European cinema and continental philosophy film as thought experiment. Bloomsbury Publishing.
• Forrest, T. (2015). Realism as protest Kluge, Schlingensief, Haneke. Transcript.
• Franklin, J. (1986). New German cinema from Oberhausen to Hamburg. Columbus Books.
• Hake, S. (2008). German national cinema. Routledge.
• Hansen, M. (1981-1982). Introduction to Adorno, “transparencies on film”. New German Critique (24-25), 186-198.
• Hansen, M. (1986). Space of history, language of time: Kluge’s Yesterday Girl (1966). E. Rentschler (Ed.), German Film and Literature Adaptations and Transformations (s. 193-216). Cambridge University Press.
• Hansen, M. (2012). Cinema and experience Siegfried Kracauer, Walter Benjamin, and Theodor W. Adorno. University of California Press.
• Horkheimer, M., & Adorno, T. (1996). Aydınlanmanın diyalektiği felsefi fragmanlar II. (O. Özügül, Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Huyssen, A. (1975). Introduction to Adorno. New German Critique, 6, 6-7.
• Jeffries, S. (2018). Büyük uçurum oteli: Frankfurt Okulu’ndan yaşam öyküleri. Minotor Kitap. Kaes, A. (2012). In search of Germany: Alexander Kluge’s the patriot. T. Forrest (Ed.), Alexander Kluge Raw Materials for The Imagination (s. 95-126). Amsterdam University Press.
• Lutze, P. C. (1998). Alexander Kluge the last modernist. Wayne State University Press.
• Moltke, J. v. (2010). Terrains Vagues: landscapes of unification in Oskar Roehler’s no place to go. B. Prager & J. Fisher (Ed.), The Collapse of the Conventional German Film and Its Politics at the Turn of the Twenty-First Century (s. 157-185). Wayne State University Press.
• Pavsek, C. (2013). The utopia of film cinema and its futures in Godard, Kluge, and Tahimik. Columbia University Press.
• Sandford, J. (1980). The new German cinema. Barnes and Noble.
• Schlüpmann, H. (2012). ‘What is different is good’: Women and femininity in the films of Alexander Kluge. T. Forrest (Ed.), Alexander Kluge Raw Materials for the Imagination (s. 72-94). Amsterdam University Press.
• Voirol, O. (2011). Back to culture industry. Reseaux, 166, 125-157.
• Waldman, D. (1977). Critical theory and film: Adorno and “the culture industry” revisited. New German Critique, 12, 39-60.
• Wilson, R. (2007). Theodor Adorno. Routledge.