Öznel Tanrı Tasavvurlarının Kaynağı Olarak Sâbit Aynlar: İstidat ve İlâhi İsimler Bağıntısı Üzerine Metapsikolojik Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 5 - 36, 11.08.2022

Numan Rakipoğlu

Öz

İbnü’l-Arabî okulunda sâbit aynlar öğretisi çok temel iki problematik içermektedir. İlk olarak Platon’daki eidê ya da Philo’daki arkhetupa kavramlarında görüleceği gibi, sâbit aynlar objektif dışsal varoluşun ontolojik kökenine işaret etmesi bakımından “varlık (to on)” ve “oluş (genesis)” arasındaki problematik ilişkinin çıkış noktasını imler. İkinci olarak da sâbit aynlar doğrudan doğruya her bir ferdin istidadına, özel rabbine, ilâhî isimlere ve dikey kimliğinin kökenine işaret etmesi bakımından Tanrı ve insan arasındaki problematik irtibatın kendine özgü gerçekleşme biçimlerindeki farklılığının kaynağını imlemektedir. Bu makalede ağırlıklı olarak ikinci problematik üzerinde durulacaktır. Bu problematik her bir ferdin sâbit aynların hakikati dolayısıyla öznel Tanrı tasavvuruna ulaşması gerektiği sonucuna ulaşır. Bu itibarla her fert aynı insanlık türüne (nev/eidos) mensup olmasına karşın tür fertlerinin her birini diğerinin mekanik bir tekrarı olmaktan alıkoyan, fertleri nitelik/sıfat bakımından biricik ve kendine özgü kılan şey, birbirleriyle sıkı bir şekilde irtibatlı olan, sâbit aynlar, istidat, ilâhî isimler, dikey kimlik ve özel yöndür.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, İbnü’l-Arabî, Sâbit Ayn, İlâhi İsimler, İstidat, Kimlik

Teşekkür

Bu makalenin ortaya çıkmasında doğrudan veya dolaylı olarak katkısı bulunan, bugünlere ulaşmamda emeği geçen tüm hocalarım önünde saygıyla eğiliyorum.

Al-A‘yân Al-Thâbitah As The Source of Subjective Conception of God: A Metapsychological Investigation On The Relationship Between Disposition/Talent and Divine Names

Öz

In Ibn-al-Arabî’s school, the doctrine of “al-a‘yân al-thâbitah” includes two basic problematics. Firstly, al-a‘yân al-thâbitah, in so far as it points to the ontological origin of objective external existence -as can be seen in Plato’s eidê and also in Philo’s arkhetupa- refers to the starting point of the problematic relationship between ‘being’ (to on) and ‘becoming’ (genesis). Secondly, al-a‘yân al-thâbitah, in so far as it points directly to each individual’s ability/disposition/talent (isti‘dâd), to the special Lord, to the Divine Names, and the origin (al-ayn) of his/her vertical identity, refers to the source of difference in the specific realization of the problematic connection between God and man. We are going to be focus predominantly on the second aspect of the problematic in this article. It leads to the conclusion that each individual has to reach a subjective conception of God because of the reality of al-a‘yân al-thâbitah. In this respect, although each individual belongs to the same species (eidos), what prevents members of the species from being a mechanical repetition of the other and also makes individuals unique and authentic in terms of quality/attribute is special direction, vertical identity, the Divine Names, al-a‘yân al-thâbitah, all of which are closely related to each other.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Ibn-al Arabî, Al-A‘yân Al-Thâbitah, Divine Names, Disposition/Talent, Identity

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ. İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Alpyağıl, Recep. “Alıntılanabilirlik ve Şeyleri Yeniden Yaratma: İbn Arabî Bilgeliğinden Derrida’ya Uzanan Yol”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 9/21 (2008), 283-296.
• Cîlî, Abdülkerim el-. Hakikat-ı Muhammediyye: el-Kemâlâtu’l-İlâhiyye fi Sıfâti’l-Muhammediyye. çev. Muhammed Bedirhan. thk. Nazlı Kayahan. İstanbul: Nefes Yayınları, 2012.
• Çavuş, Cennet Ceren. İbn Arabî ve Schuon: Tasavvufî Metafizik ve Ezelî Hikmet. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Demirli, Ekrem. “Mesnevî’yi Fusûsu'l-Hikem’e Göre Yorumlamak: ‘İlâh-ı Mu‘tekad ve Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden Hikâyeler”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 6/14 (2005), 347-364.
• Kayserî, Dâvûd el-. Mukaddemât: Fusûsu’l-Hikem’e Giriş Matla’u Husûsi’l Kilem fî Me’ânîyi Fusûsu’l Hikem. çev. Turan Koç - Mehmet Çetinkaya. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fusûsu’l-Hikem. thk. Âsım İbrahim el-Keyyâlî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2009.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fusûsu’l-Hikem. çev. ve şerh: Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, 2008.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fusûsu’l-Hikem. thk. Ebü’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1942.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli.1. Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2012.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 2. Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 7. Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. İnşâü’d-Devâir. thk. Henrik Samuel Nyberg. Leiden: Brill, 1919.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Mişkâtu’l-Envâr: Nurlar Hazinesi. çev. Mehmet Demirci. İstanbul: İz Yayıncılık, 6. Basım, 2006.
• İsfahânî, Râgıb el-. Müfredat: Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Abdülbaki Güneş ve Mehmet Yolcu. thk. Umut Hasanoğlu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• Kaya, M. Cüneyt. Varlık ve İmkân: Aristoteles’ten İbn Sînâ’ya İmkânın Tarihi. yay. haz. Mustafa Demiray. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Konevî, Sadreddin. Fusûsu’l-Hikem’in Sırları: el-Fükûk fî Esrârı Müstenidâti Hikemi’l-Füsûs. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Konevî, Sadreddin. Esmâ-i Hüsnâ Şerhi: Şerhu Esmâillâhi’l-Hüsnâ. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Basım, 2011.
• Nicholson, Reynold A. The Idea of Personality in Sufism. London: Cambridge University Press, 1923.
• Nesefî, Ebü’l-Mu‘în. Tevhidin Esasları: Kitâbü’t-Temhîd li-Kavâidi’t-Tevhîd. çev. Hülya Alper. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Ögke, Ahmet. “Tasavvufta Kenz-i Mahfî Düşüncesi ve Sofyalı Bali Efendi (960/1553)’nin ‘Küntü Kenzen Mahfiyyen’ Şerhi Bağlamında Varoluşun Anlamı”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 6/12 (2004), 9-24.
• Suad, Hakîm el-. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
• Yousef, Mohamed Haj. İbn Arabî: Time and Cosmology. New York: Routledge, 2008.