Türk İşaret Dili İncelemesi: İletişim ve Dil Bilgisi

Yıl 2018, , 35 - 58, 31.10.2018

Mehmet Fatih Karaca , Şafak Bayır

https://doi.org/10.32960/uead.455509

Cited By: 6

Öz

İletişim kaynak ile
hedef arasında mesaj aktarımı, bir kişiden diğer kişi/kişilere bilgi iletimi,
bilgi, fikir, duygu gibi her türlü anlam alışverişi şeklinde tanımlanabilir.
İnsanlar arasında en çok temeli duyma ve konuşma olan sözlü iletişim
kullanılmaktadır. Fakat işitme kaybından kaynaklı olarak işitme engellilerin bu
iletişim yöntemini ya kullanamadıkları ya da sınırlı kullanabildikleri
görülmektedir. İşitme engelli bireyler iletişim ihtiyaçlarını karşılamak üzere
sözlü iletişimden farklı olarak işaret dili, yazma yöntemi ve dudak okuma gibi
tekniklere başvururlar. Kendi aralarında çoğunlukla işaret, parmak alfabesi,
jest ve mimiklerden oluşan işaret dilini kullanırlar. İşiten bireylerle yazarak
iletişim kursalar da bu yöntemin yavaş olması fazla tercih edilmemesine neden
olmaktadır.

Bu çalışmada, Türk İşaret Dili (TİD)’nde kullanılan iletişim yöntemleri ve TİD dil bilgisi konuları ele alınmıştır. İletişimde kullanılan yöntemler olarak işaretler, parmak alfabesi, ağızla söyleme ve jest mimik
konuları incelenmiştir. Dil bilgisi olarak
ise işaret türetme, eş işaretli işaretler, eş anlamlı ve zıt anlamlı işaretler, birleşik işaretler, TİD’de kullanılan ekler ve söz dizimi ele alınmış ve bunlara ilişkin örneklerin üç boyutlu model üzerinden gösterimi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İşaret Dili, işaret dili, iletişim, işaret, dil bilgisi

Turkish Sign Language Analysis: Communication and Grammar

Öz

Communication can be defined as
conveying a message between source and target, transferring information from an
individual to other people, and exchanging all types of meaning such as
knowledge, idea and emotion. Verbal communication based on hearing and speaking
is predominantly used among people. However, it is seen that the
hearing-impaired individuals either cannot use this communication system or can
use it in a limited way as a result of having hearing loss. Hearing-impaired
individuals use the techniques such as sign language, writing method and
lip-reading which are different from verbal communication in order to meet
their communication needs. They mostly use sign language consists of signs,
finger alphabet, gestures and facial expressions among themselves. They
establish communication with hearing people by writing, this method is not
generally preferred since it is slow.

In this study, the topics of “the
communication methods used in Turkish Sign Language (TSL)” and “TSL grammar”
are taken into consideration. The topics of signs, finger alphabet, saying with
mouth movements, gestures and facial expressions were examined as the methods
used in communication. The topics of sign derivation, signs consist of
counterpart signs, synonym and antonym signs, compound signs, affixes used in
TSL and syntax were examined as grammatical issues and examples related to these
were demonstrated on 3D model.

Anahtar Kelimeler

Turkish Sign Language, sign language, communication, sign, grammar

Kaynakça

• Akalın, Ş. H., Türk İşaret Dili, Yeni Türkiye Dergisi (Türkçe Özel Sayısı), 55: 1496-1502 (2013).
• Akçamete, G., Improving question skills for students with hearing impairment, The European Journal of Special Needs Education, 14(2): 171-177 (1999).
• Bayrak, S., İşaret dilinin bilgisayarlı yorumlanması, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2, 3 (2009).
• Demir, T., Türk dilbilgisi 2. Baskı, Kurmay Kitap Yayın ve Dağıtım, Ankara, 219, 223-225, 230, 574, 577, 579 (2006).
• Dikyuva, H., Makaroğlu, B. ve Arık, E., Türk İşaret Dili dilbilgisi kitabı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Ankara, 55, 56, 89, 92, 154, 161-167, 223-225, 259, 271, 273, 291 (2015).
• Gökgöz, K. ve Arık, E., Distributional and syntactic characteristics of nonmanual markers in Turkish Sign Language (Türk İşaret Dili, TİD). MIT Working Papers in Linguistics, Proceedings of WAFL VII, 62: 63-78 (2011).
• Göksel, A. ve Taşçı, S. S., Türk İşaret Dili’nde ödünçlemeler, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 363-365, 369, 371, 377-379 (2016).
• İnternet: Boğaziçi Üniversitesi, Türk İşaret Dili sözlüğü v1.0, http://www.cmpe.boun.edu.tr/pilab/tidsozlugu (2015).
• Kelepir, M. ve Göksel, A., Türk İşaret Dili’nde aktarılmış anlatımın özellikleri, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 347, 350, 353, 354 (2016).
• Kubuş, O., İlkbaşaran, D. ve Gilchrist, S. K. Türkiye’de işaret dili planlaması ve Türk İşaret Dili’nin yasal durumu, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 40 (2016).
• Kükey, M., Uygulamalı örneklerle Türkçenin sözdizimi, Kardeş Matbaası, Ankara, 260, 309, 319, 323, 325, 326 (1975).
• Makaroğlu, B., Türk İşaret Dilinde soru: Kaş hareketlerinin dilsel çözümlemesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 65, 87-89 (2012).
• Makaroğlu, B. Türk İşaret Dili’nde soru tümcelerinin görünümü: Kaş hareketlerinin rolü, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 236-242, 247-250 (2016).
• Memiş, A., Kinect Rgb görüntülerinde ve derinlik haritalarında uzam-zamansal özellikleri kullanarak işaret dili tanıma, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 12 (2013).
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı - Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü), Türk İşaret Dili Sözlüğü, http://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/duyurular/1.pdf (2015).
• Oral, A. Z., Türk İşaret Dili çevirisi 1. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 75, 78-81 (2016).
• Özkul, A. Türk İşaret Dilinde araç bildiren isim ve fiil çiftlerine birimbilimsel bir bakış, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 212, 213, 220, 222, 224 (2016).
• Taşçı, S. S. TİD el alfabesinin sözlükleşmesi ve biçimlenişsel yapılandırılması: El değişimi ve benzeşme olguları, Ellerle konuşmak: Türk İşaret Dili araştırmaları 1. Baskı, Engin Arık, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 184, 190, 201-208 (2016).
• Tutar, H., Yılmaz, M. K. ve Eroğlu, Ö., Genel Teknik İletişim 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 45, 46, 49 (2014).
• Türk, Y., Türk-Alman işaret dilleri tercümesi etkinliğinin örneklerle incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 1, 29 (2015).
• Uysal, A., İşitme engellilerde Türkçe öğretimi, sorunlar, öneriler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 44 (2010).
• Yasan, M. C., Türkçe metni Türk İşaret Diline dönüştürme, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 12, 13 (2014).
• Zeshan, U., Sign Language in Turkey: The story of a hidden language, Turkic Languages, 6(2): 229-274 (2002).
• Zeshan, U., Aspects of Türk İsaret Dili (Turkish Sign Language), Sign Language and Linguistics, 6(1): 43-75 (2003).