LINGUISTIC RESEARCH ON SURNAMES USED IN AGRI PROVINCE

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 55 - 69, 30.08.2017

Mehrali Calp

Öz

First and last name of the person have an
important role both in providing an
identity and in maintaining any
kind of social relationship with
the other members of the community. In interpersonal relations
as well as in relations between the state and people, name and surname usage did
not cause any trouble during the periods of low population.  This situation continued until the early years of the republic. In such an environment, which is one of
the factors that make life easier for
today's society, the
surname law and development has
heralded a significant change for
the life of the community. The purpose of this study is to determine the reflections
of surname preferences in Agri and to determine the relationship between the surname preferences and the
individual, family and social life in the last quarter century. In addition, it is
aimed to determine the quality of naming, social values ​​and motives in preferences of surname
in the face of the limitations imposed Surname Law.  This study is a
qualitative research and data
were collected through document analysis
and review of the literature. The study group of research taken
into consideration 641 surnames derived from total 6
school including two primaries, two
middle schools and two high schools to in Ağrı the city center.
Frequency conditions of surnames
are identified in these records.  During this research, written
sources on the topic were examined. It has
been concluded that the application of last name has lots of
positive benefits for the community life.
The research concludes that
the application of the surname is
necessary for the life of the
community. It is also concluded that Surname Law provides
convenience in conducting state affairs, from past to present, remarkable positive reflections occurs.
 Many new words were derived
after the implementation of Surname
Law and Turkish was enriched with
suffixes brought to the end of
the word. In addition, with this law,
some titles such as ‘ağa, paşa’ has been removed. 

Anahtar Kelimeler

Surname, surname usage, linguistics, surname preferences, word derivation

AĞRI İLİNDE KULLANILAN SOYADLARI ÜZERİNE DİLBİLİMSEL BİR ARAŞTIRMA

Öz

Ad ve soyadı kişiye bir taraftan bir
kimlik sağlarken öte yandan içinde bulunduğu toplumun diğer üyeleri ile her
çeşit sosyal ilişkiyi sürdürmede önemli bir işleve sahiptir. Gerek kişiler
arası ilişkilerde gerekse kişiler ile devlet arasındaki ilişkilerde önemli bir
role sahip ad ve lakap/soyadı kullanımı, nüfusun az olduğu dönemlerde herhangi
bir sıkıntıya yol açmamıştır. Bu durum,
ancak Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar devam edebilmiştir. Böyle bir ortamda günümüz toplum yaşamını
kolaylaştıran faktörlerden biri olan Soyadı Kanunu toplum hayatı için önemli
bir değişim ve gelişimin habercisi olmuştur. Bu araştırmanın
amacı, Ağrı’da soyadı tercihlerinin yansımalarını; son çeyrek asırda soyadı
tercihleri ile kişi, aile ve sosyal yaşantı arasındaki ilişkiyi belirlemektir.
Ek olarak Soyadı Kanununun koyduğu sınırlamalar karşısında adlandırmaların
nitelikleri, soyadı tercihlerindeki sosyal değer ve motifleri tespit etmektir. Yapılan bu çalışma, nitel bir
araştırma olup veriler doküman incelemesi ve literatür taraması yoluyla
toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ağrı il merkezindeki 2’si İlkokul,
 2’si Ortaokul 2’si Lise olmak üzere toplam 6 okuldan elde edilen
641 soyadı ile Nüfus ve
Vatandaşlık Genel Müdürlüğünden sağlanan ağrı iline ait nüfus kayıtları
esas alınmıştır.  Bu kayıtlardaki
soyadlarının sıklık durumları belirlenmiştir.  Bu araştırma sırasında, konuyla
ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Yapılan
araştırma sonucunda soyadı uygulamasının toplum hayatı için önemli olduğu
sonucuna varılmıştır. Soyadı Kanunun devlet işlerini yürütmede kolaylıklar
sağladığı, soyadı uygulamasının toplum hayatına olumlu yararlar sağladığı;
geçmişten günümüze gelindikçe dikkat çekici olumlu yansımaların ortaya çıktığı
sonucuna varılmıştır. Soyadı kanunundan sonra birçok yeni kelimeler türetilmiş, kelime
sonlarına getirilen eklerle Türkçe zenginleştirilmiştir. Ayrıca bu kanunla
"ağa, paşa" gibi unvanlar da kaldırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Soyadı, soyadı kullanımı, dilbilim, soyadı tercihleri, kelime türetme

Kaynakça

• Bayrak, M. (2000). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Sözlüğü-1918-2000 yılları İstanbul. (1. Basım). İstanbul: Milenyum Yayınları. Ağrı İlinin Tarihçesi, izafet.net Büyük Larousse sözlük ve ansiklopedisi (s.10712) Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923 -1940 (Cilt 1 s. 229-236) Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi. Kırkkılıç, A.; Ulaş, A. H. (2003). Ses ve Şekil Bilgisi. Erzurum: Aktif Yayınevi. Kili, S. (1981). Türk Devrim Tarihi-Türk Dil Kurumu 1981 Bilim Ödülü Kitabı. Ankara: TDK Yayınları. Korkmaz, Z. (2009. Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları. Naskali, E. G. (2013). Cumhuriyet Tarihi Soyadı Hikâyeleri. İstanbul: Doğan Kitap. Ölmez, M. (2000). Dil Devrimi Sonrası Ad ve Soyadlarımız. Türklük Bilgisi, 24(2) ,107-117. Parlak, K. G. (2012). Soyadlarımız: Mardin Örneği, Turkish Studies, 7(4), 2655-2674. Parlatır, İ. (2012) Fuzuli’nin Türkçe Divanı-Mukaddime. Ankara: Akçağ Yayınları. Sakaoğlu, S. (1984). Soyadlarımız Üzerine I. Türk Dili Dergisi, 48( 388-389), 244-249. Temel Britannica Cilt: 8 Sayfa 280. Uykucu, E. (1994). 1919’dan Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Ansiklopedisi, İstanbul: Toker Yayınları. http://www.diyadinnet.com/Bolgemiz-1&Bolge=a%C4%9Fr%C4%B1-co%C4%9Frafi- bilgileri https://www.google.com.tr/search?q=Soyad%C4%B1+Kanunu+21+Haziran+1934&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=6UJwUqj7JKaN4gTHxIC4CA&ved=0CCsQsAQ http://www.diyadinnet.com/Bolgemiz-1&Bolge=a%C4%9Fr%C4%B1-co%C4%9Frafi- bilgileri http://www.frmsu.com/t-c-inkilap-tarihi/163069-soyadi-kanununun-sonuclari.html Sosyal Bilgiler > ÇEŞİTLİ BİLGİLER > İnkilap Tarihi > Konu: Soyadı Kanunun Kabulü (21 Haziran 1934) http://www.sosyalbilgiler.gen.tr/forum/inkilap-tarihi/soyadi-kanunun- kabulü(21-Haziran-1934)/