HUMA/HOMA/HOMMA ADI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, , 42 - 47, 30.05.2022

Osman Özer

https://doi.org/10.29228/filolojibengu.14

Öz

Huma sözcüğü günümüzde Zazalar arasında yüce tanrı için kullanılan adlardan biridir. İrani dillerde bu ada sesteş olan eski İrani tanrısal varlık/meleğimsi Haoma ve dini içecek Hom bulunmaktadır. Huma kelimesi egemen, güçlü, anlamına gelmektedir. Dolayısıyla İrani dinlerdeki Haoma içerik ve işlev açısından yüce tanrıya bağımlı kavramlardır. Zazalardaki Huma'yı ise tam olarak karşılamamaktadır. Zazalarda Huma yaratıcı, yüce tek tanrıyı betimlemekte, bir bakıma Allah kavramıyla eş anlamlı manada kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Huma, Homa, Haoma, Zaza

Kaynakça

• Aryen, Arman (1395). Nigerehayi Ahurayi, Neşr Movc, 2. Baskı Tahran.
• Aydın, Erhan (2014). Orhon Yazıtları, Kömen Yayınları, 2. Baskı, Konya.
• Azergoşasp, Firuz (1383). Gatha, İntişarat Fereveher, 3. Baskı, Tahran.
• Balıkçı, Şakire-Şimdi, Bedlihan (2021). Mardin’de Umay kültü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10 (4), 1393-1411.
• Bayat, Hayati (2007). Türk Mitolojik Sistemi; Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji II. Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Bundahişn, Mehrdad Bahar (1395), İntişarat Tus, 5. Baskı, Tahran.
• Cowley, A. (1923). Aramaic Papyri of the Fift Century b. c. At The Clarendon Press, Oxford.
• Duchesne-Guillemin, Jacquas (1385) Din İran Bastan, Neşr İlm, (Çev. Rüya Müneccem, 2. Baskı), Tahran.
• Durmuş, İlhami (1993). İskitler (Sakalar), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları:141 Seri III- Sayı: B-8, Ankara.
• Dustkhah, Celil (1392). Avesta, İntişarat Morvarid, 17. Baskı, Tahran.
• Ferevaşi, Behram (1390). Ferheng Zeban Pehlevi, İntişarat Danişgah Tehran, 6. Baskı, Tahran.
• Feridüddin Attar, (2019). Mantık Al-Tayr, (Çev. Abdülbaki Gölpınarlı), İş Bankası Yayınları XII. Baskı, İstanbul.
• Gılgamış Destanı (2015). (Çev. Sait Maden, 3. Baskı), İş Bankası Kültür Yayınları.
• Günay, Ünver -Harun Güngör (1998), Türk Din Tarihi, Lâçin Yayınları, Kayseri.
• Haririyan Muhammed (1380). Tarih İran Bastan, Sazmanı Mutalaa u Tedvin Kutub Ulum İnsani Danişgahha, 2. Baskı, Tahran.
• Kanar, Mehmet (1374). Farsça-Türkçe Ferheng, İnşirat Şirin, Tahran.
• Kaya, Korhan, (2006). Sanskrit-Türkçe Sözlük, İmge Kitabevi, Ankara.
• Mevlana Celaleddini Rumi (2013). Mesnevi, (Çeviren, Mehmet Kanar), Ayrıntı Yayınları, cilt, 1-2 İstanbul.
• Mevlana, Mesnevi, (2017). Türkçesi, Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
• Mirfakhrayi, Meşhid (1382). Heft Ha, İntişarat Fereveher, Tahran.
• Movlayi Çengiz (1387). Rahnameyi Farisi Bastan, Neşr Mehr Namek, 2. Baskı, Tahran.
• Nevvabi, Yahya Mahyar (1387). Yadger Zeriran, İntişarat Esatir, 2. Baskı Tahran.
• Ögel, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Purdavud, İbrahim (1347)Yeştha, İntişarat Danişgahe Tehran, 2. Baskı, Tahran.
• Purdavud, İbrahim (1384) Yasna, İntişarat Esatir, 2. Baskı, Tahran.
• Purdavud, İbrahim (1394). Yaddaşthayi Gatha, İntişarat Esatir, 2. Baskı, Tahran.
• Razi, Haşem (1392). Amuzeş Hattı Mikhi, Farisi Bastan, İntişarat Behcet, 3. Baskı, Tahran.
• Sasanfer, Abtin (1390). Gatha, İntişarat Behcet, Tahran.
• Şehzadi, Rüstem (1383). Vajename Pazend, İntişarat Fereveher, Tahran.
• Şişman, Bekir - Muhammet Kuzubaş (2207), Şehname’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Uşideri, Cehangir (1394). Danişnameyi Mazdayasna, Neşr Merkez, 6. Baskı, Tahran.