İKTİSADİ RASYONALİTE KAVRAMININ DAVRANIŞSAL İKTİSAT KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 14, 31.12.2023

Ercan Serdar Toksoy , Murat Turgut

Öz

Bilindiği üzere iktisat bilimi sınırsız ihtiyaçların sınırlı kaynaklarla giderilmesini sağlayan sosyal bir bilim dalıdır. Sınırlı kaynakların etkili ve verimli bir şekilde değerlendirilmesi ise karar alma mekanizmasının doğru bir şekilde işletilmesi ile mümkün olmaktadır. Alınacak olan kararın şekillenmesi noktasında en çok kullanılan yöntemlerden biri olan fayda maliyet analizi alınacak olan kararın rasyonel veya irrasyonel olduğunu ortaya koymaktadır. Geleneksel iktisat öğretisinin temel varsayımları arasında yer alan rasyonalite kavramına göre bireyler karar alırken tam bilgi ve fayda maksimizasyonu olmak üzere iki kritere göre hareket ederler.
Klasik İktisat teorisinin varsayımlarının iktisadın temel kriterleri olarak kabul edilmesiyle birlikte insana ait psikolojik faktörler teorilerin oluşumunda ikinci plana atılmıştır. Bu durum bireylerin karar alırken duygularıyla hareket eden bir varlık olmaktan çıkıp, ussal bir varlık olarak hareket etmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Ancak bu yaklaşım özellikle son dönemlerde ciddi düzeyde sorgulanmaya başlanmış bu konuda yeni yöntemler ve yeni teoriler geliştirilmiştir.
Makalemizde, Rasyonalite kavramı ve Davranışsal İktisat çeşitli perspektifler açısından ele alınacak olup, bu konu çeşitli başlıklar bağlamında irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İktisadi Rasyonalite, Rasyonalite, Rasyonel İnsan, Davranışsal İktisat, Klasik İktisat.

Kaynakça

• Bentham Jeremy, Ahlak ve Yasama İlkeleri, Ömer Saruhanlıoğlu ve Uğur Kâşif Boyacı (çev.), 1. Basım, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007, s.18.
• Daniel Kahneman, Jack Knetsch ve Richard Thaler,“Fairness and The Assumptions of Economics”, The Journal of Business, Vol.59, No.4, (October 1986), s.285-300.
• David A. Kravitz ve Samuel Gunto, “Decisions and Perceptions of Recipients in Ultimatum Bargaining Games”, The Journal of Socio-Economics, Vol.21, No.1, (Spring 1992), s.65-84.
• Elizabeth Hoffman, Kevin A. McCabe ve Vernon L. Smith, “On Expectations and The Monetary Stakes in Ultimatum Games”, International Journal of Game Theory, Vol. 25, No. 3 (September 1996), s.289-301.
• Eren Ercan, “Yeni İktisatta Ortak Noktalar”, İktisatta Yeni Yaklaşımlar, Ercan Eren ve Metin Sarfati (drl.), 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011, s.41.
• Güvel, Enver Alper Politik İktisat ve Akıl, 1. Baskı, Alfa Yayınları: İstanbul, 1998, s.166.
• Jeffrey P. Carpenter, Stephan Burks, Eric Verhoogen, “Comparing Students to Workers: The Effects of Social Framing on Behavior in Distribution Games”, Experimental Economics, Vol.10, (October 2004), s.261-289.
• Kahneman D. (2003). “A Psychological Perspective on Economics”. American Economic Review, 93(2), 162-168. Kırmızıaltın Eren, İktisat ve Rasyonalite/ K. Marx, W.S. Jevons ve T.B. Veblen’ de Rasyonalite, İnsan, Teori, 1. Basım, Ankara: Heretik Yayınları, 2017, s.28-29.
• Mie Augier ve James G. March, “Remembering Herbert A. Simon (1916-2001)”, Public Administration Review, Vol.61, No.4, (August 2011), s.400.
• Richard H. Thaler, “Anomalies: The Ultimatum Games”, Journal of Economic Perspectives, Vol.2, No.4, (Autumn 1988), s.197.
• Ruben E. E. (2017). “İktisadın Unuttuğu İnsan” (3. Basım). İstanbul: Bağlam Yayıncılık
• Ruben, E. ve Dumludağ, D. (2015). “İktisat ve Psikoloji”, Der. Devrim Dumludağ vd., içinde İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar, İstanbul: İmge Kitabevi.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_karsilik&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5cc69929233bc6.88112091, (24.04.2023)
• Ünnü Nazlı Ayşe Ayyıldız, “Rasyonel Perspektif Işığında Karar Verme Eylemi: Nitel Bir Analiz”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt.3, Sayı.24, (Eylül 2014), s.96.
• Werner Güth, Rolf Schmittberger, Bernd Schwarze, “An Experimental Analysis of Ultımatum Bargairing”, Journal of Economic Behavior and Organization, Vol.3, No.4, (December 1982), s.367-388.
• Yılmaz Feridun, Rasyonalite/ İktisat Özelinde Bir Tartışma, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009, s.67.