The Effect Of Sociopolitical Structure On The Transformation İn Humorous Anecdote Types

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 5, 92 - 106, 30.11.2020

Filiz Güven

Öz

Oral cultural products consisting of the power of collective creating carry the psychodynamic and sociological aspects of cultures in terms of reflecting individual, social consciousness forms. While especially types like legends, myths, folktales, epics include more social elements, humorous anecdotes refer to individual’s emotional world more intensely than other narratives because they contain local elements along with these social elements. In this context, the factors determining the internal dynamic of the narrative form come into prominence in the evaluations that have been carried out.
Sociologists, academicians indicated that after the change in communication technologies, cross cultural permeability has increased, and some narrative types have evolved to a global extent and common elements have begun to form. Although it has been suggested that humorous anecdotes are affected by this change and common anecdote types and discourses are developed, it is seen that anecdote types still have local features in areas which technology has not yet manifested itself sufficiently and society’s hierarchical balances determine their internal dynamics. In other words, the dominant and common identity creates some kind of a power over another identity that has less existence than itself and reveals its effect through humorous anecdotes. In this context, the change, transformation and the factors causing this transformation in the study have been dealt with the basic elements such as identity, ethnicity, culture that create society and thus, the effect of sociopolitical structure on humorous anecdote has been discussed with the concept of transformation. As a result of the meaningfulness of the changes in the Turkish political structure and the demographic elements that appear in daily life, it is aimed to approach the issue in a different and updated form by determining why and how it affects the types of humorous anecdotes based on the argument that ideological and political formations in material life shape / affect folklore elements specific to Kars anecdotes.

Anahtar Kelimeler

Humorous Anecdotes of Kars,, Anecdote Type,, Sociopolitical Transformation,, Identity,, Oral Cultural Products

SOSYO-POLİTİK YAPININ FIKRA TİPLERİNDEKİ DÖNÜŞÜME ETKİSİ (KARS ÖRNEĞİ)

Öz

Kolektif yaratma gücünden meydana gelen sözlü kültür ürünleri, bireysel, toplumsal bilinç biçimlerini yansıtmaları bakımından, kültürlerin psikodinamik ve sosyolojik unsurlarını üzerinde taşımaktadır. Özellikle efsane, mit, halk hikâyesi, destan gibi türler fıkralara oranla daha çok toplumsal öğeler içerirken fıkralar bu toplumsal öğelerin yanı sıra yerel öğeler içermesi nedeniyle de diğer anlatılardan daha yoğun bir şekilde bireyin duygu dünyasına yönelik gönderimlerde bulunmaktadır. Bu nedenle fıkra ile ilgili yapılan değerlendirmelerde, tarihsel ve kültürel öğeler yanı sıra anlatı formunun iç dinamiğini belirleyen unsurlar da ön plana çıkmaktadır.
Toplumbilimciler, akademisyenler, iletişim teknolojilerinde yaşanan değişim sonrası kültürler arası geçirgenliğin arttığını ve bazı anlatı türlerinin küresel bir boyuta evrildiğini ve ortak öğeler oluşmaya başladığını belirtmekteler. Her ne kadar fıkraların da bu değişimden etkilendiği, ortak fıkra tipleri ve söylemlerinin geliştiği öne sürülse de teknolojinin henüz yeterli derecede kendini göstermediği kültürel alanlarda fıkra tiplerinin hala yerel özellikler taşıdığı ve bunların iç dinamiğini toplumun hiyerarşik dengelerinin belirlediği görülür. Yani baskın ve yaygın olan kimlik, kendisine göre daha az varlık gösteren diğer bir kimlik üzerinde bir çeşit güç oluşturmakta ve etkisini fıkralar aracılığıyla ortaya çıkarmaktadır. Bu kapsamda çalışmada, fıkra türü özelinde yaşanan değişim, dönüşüm ve bu dönüşüme meydan veren unsurlar, toplumu meydana getiren kimlik, etnisite, kültür gibi temel öğelerle birlikte ele alınmış ve bu kapsamda, sosyo-politik yapının fıkra üzerindeki etkisi dönüşüm kavramıyla okunmuştur. Kars fırkaları özelinde maddi yaşamdaki ideolojik ve siyasal biçimlenmelerin folklor unsurlarını şekillendirdiği/etkilediği savından hareketle Türk siyasi yapısında meydana gelen değişimlerin ve demografik unsurların günlük yaşantıda beliren anlamlandırılma sonucunda fıkra tiplerini neden ve nasıl etki ettiği, belirlenerek konuya farklı ve güncel bir formda yaklaşılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kars Fıkraları,, Fıkra Tipi,, Sosyo-politik Dönüşüm, Kimlik,, Sözlü Kültür Ürünleri.

Kaynakça

• ORAN ARSLAN, Nebahat ve İlyas Topçu (2012). “Cumhuriyet Dönemi Kars’ta Nüfus”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C. 12, S.12, s. 87-124.
• AYDIN, Suavi (2012), “Türkiye’nin Etnik Yapısı”, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (Editörler: F. Alpkaya ve B. Duru), Ankara: Phoenix Yayınevi,
• ERSÖZ, Serpil. “Ahıska’da İki Büyük Ağız Grubu: Terekeme ve Yerli Tür”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, C. 2, S.4, s. 105-115.
• ÖNCÜL, Kürşat (2013). Kars Türkmenleri (Folklor ve İnançları). Ankara: Hâkim Yayınları,
• ÖZBUDUN, Sibel (2015). Hermes’ten İdris’e Bir Dinsel Geleneğin Dönüşüm Dinamikleri. Ankara: Ütopya Yayınları.
• ÖZDEMİR, Nebi (2010). “Mizah, eleştirel düşünce ve bilgelik: Nasreddin Hoca”. Milli Folklor, C.11, S. 87, s. 27-40.
• ÖZYAKIŞIR, Deniz. “Göç Olgusuna Etnik Kimlik Açısından Bir Yaklaşım: Kars Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 52 (2017): 1130-1138.
• SOL, Selma. “Nasrettin Hoca Fıkralarında Yoksulluk Eleştirisi”. folklor/edebiyat, C.25, S. 97, s. 55-70.
• TURHAN, Mümtaz. Kültür Değişmeleri: Sosyal Psikolojik Bakımdan Bir Tetkik. Ankara: Altınordu Yayınları, 2018.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• WEEKS, Jeffrey (1998). “Farklılığın Değeri”, Kimlik: Topluluk, Kültür, Farklılık. (çev. İrem Sağlamer). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• YILDIRIM, Dursun (1999). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları.