Rituals Performed Around Holy Visits in The Context of Bolu and Duzce Provinces

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 56 - 71, 31.05.2022

Haktan Kaplan

Öz

The religiosity of tombs, offerings and visits constitute a very important aspect of the culture of the society and the religion practiced, and it appears as a special form of folk religiosity as versatile and functional.
Within the framework of this socio-cultural phenomenon, the aim is to analyze the beliefs and practices parallel to the mausoleums and visiting places in Bolu and Düzce, by examining them from a folklore perspective. The aim of the study is not to make a complete inventory of Bolu-Düzce tombs and places of visit. The aim of this study is to evaluate the viewpoint of the people of the region on the belief in tombs and places of visit, and the common practices around these places.
The reason why we chose the provinces of Bolu and Düzce as the study area is to try to show how these shrines and places of visit are reflected in the lives of the people by keeping this diversity alive in the national culture.
The main subject of our study is shrines and holy places of visit. In this context, our aim is to relate the historical and cultural archetype on which the practices and rituals, which are formed and reshaped around the tombs in folk belief, take different forms. The theoretical framework of our research consists of folk rituals that we limited to the tombs in the provinces of Bolu and Düzce. Our study is of great importance in terms of both sociological and visiting tradition of Bolu and Düzce provinces.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Düzce, tomb, ritual, veli cult.

Bolu ve Düzce İlleri Bağlamında Kutsal Ziyaretgâhlar Etrafında Yapılan Ritüeller

Öz

Türbe, adak ve ziyaret dindarlığı toplum kültürü ve yaşanan dinin çok önemli yönünü oluşturmakta ve halk dindarlığının özel formu niteliğinde çok yönlü ve fonksiyonlu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu sosyo-kültürel olgu çerçevesinde amaçlanan, Bolu ve Düzce’de bulunan türbe ve ziyaret yerlerine paralel inanç ve uygulamaları halkbilimsel açıdan inceleyerek tahlil etmektir. Çalışmanın amacı, Bolu-Düzce türbelerinin ve ziyaret yerlerinin eksiksiz bir envanterini çıkarmak değildir. Bölge halkının türbe ve ziyaret yerleri inancına bakış açısının, bu yerler etrafında oluşan yaygın uygulamaların değerlendirmesini yapmaktır. Bu nedenle araştırma yapılacak türbelerin seçimi sırasında daha çok Bolu ve Düzce halkı için günümüzde dinî çekiciliği devam eden, işlevini kaybetmemiş türbeler ve ziyaret yerleri tercih edilmiştir.
İnceleme sahasını Bolu ve Düzce illeri olarak seçmemizin nedeni bu yerlerin konumu itibarıyla geçmişinde birçok milleti ve dini bünyesinde barındırmış olması, millî kültür içerisinde bu çeşitliliği yaşatarak halkının yaşamına bu türbelerin ve ziyaret yerlerinin ne derecede yansıdığını göstermeye çalışmaktır.
Çalışmamızın ana konusunu türbeler ve kutsal ziyaret yerleri oluşturmaktadır. Bu bağlamda amacımız, halk inancı içerisinde türbeler etrafında oluşarak yeniden şekillenen, farklı formlara bürünen uygulama ve ritüellerin dayandığı tarihî ve kültürel arketipi ilişkilendirebilmektir. Araştırmamızın kuramsal çerçevesini, Bolu ve Düzce illerindeki türbelerle sınırlandırdığımız halk ritüelleri oluşturmaktadır. Çalışmamız Bolu ve Düzce illerinin hem sosyolojik hem de ziyaret geleneğinin belirtilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Düzce, türbe, ritüel, veli kültü.

Kaynakça

• Aday, Erdal (2013). Kütahya İli Türbe ve Yatırları Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar. Yayımlanmamış doktora tezi. Balıkesir Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başar, Zeki (1972). İçtimai Adetlerimiz-İnançlarımız ve Erzurum İlindeki Ziyaret Yerlerimiz. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Çobanoğlu, Özkul (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, Muharrem (2009). Dede Korkut Kitabı-1. Ankara: TDK Yayınları.
• Eröz, Mehmet (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Esin, Emel (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Güngör, Haluk (2007). “Geleneksel Türk Dininden Anadolu’ya Taşınanlar”. Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler. s. 1-7, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Hasol, D. (1993). Mimarlık Sözlüğü. İstanbul.
• Honko, L. (1979). “Theories Concerning The Ritual Process”, Science of Religion Studies in Methodology Paris-New York. (369–390).
• İnan, Abdülkadir (1961). “Türbelere Paçavra Bağlama ve Mum Yakma Hurafelerinin Menşei”. Diyanet Dergisi, s. 180-182.
• İnan, Abdülkadir (2013). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: TTK Yayınları.
• Kaplan, Haktan (2021). Bolu Ve Düzce Halk Kültüründe Türbeler ve Ziyaret Yerleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakaş, Rezan (2014). Siirt Menkıbesi Türbe Ritüelleri. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Karaman, Kasım (2010), “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. S.21. s.227-236.
• Kartal, Atilla (2017). Konya Halk Kültüründe Türbeler Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar. Düsseldorf: Lap Lambert Academic Publishing.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Orozobayev, Mayrambek (2013). “Kırgızlarda Bir Gelenek Olarak Yemin Etme ve Yemin İçin Kullanılan Kelimeler”. Acta Turcica. S. 2. s. 1-15. Önder, Mehmet (1999). Aldı Sözü Anadolu. İstanbul: MEB Yayınları.
• Öztürk, Kazım (2008). Konya’da Dinî Hayat. Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
• Peker, Selçuk (2015). Mezar ve Türbelere Kült Merkezli Bir Bakış (Aksaray Örneği). Konya: Kömen Yayınları.
• Roux, J. P. (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (Çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Schuyt, T. N. M. & Schuijt, J. J. M. (1998). “Rituals And Rules: About Magic İn Consultancy”, Journal of Organizational Change Management. Vol. 11. No.5. (399–406).
• Sezen, Yümni (2004). Antropolojiden Psikanalize Kurban ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Tuğrul, Saime (2010). Ebedi Kutsal Ezeli Kurban. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tuncer, Orhan Cezmi (1986). Anadolu Kümbetleri I: Selçuklu Dönemi. Ankara.
• Turan, Fatma Ahsen (2007). “Bulgaristan’da Demir Baba Tekkesindeki İnanç Sembollerinin ve Ritüellerinin Çözümlenmesi”. Hacı Bektaş Veli Dergisi. S.43. s. 1-11.