ELEKTRONİK KÜLTÜR ORTAMINDA HALK HİKÂYELERİNİN YENİDEN KEŞFİ: KARİKATÜRİZE HALK HİKÂYELERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 250 - 266, 30.11.2023

Gizem Çelik

https://doi.org/10.61729/uhad.1283209

Öz

Halk bilimi ürünleri yüzyıllarca birincil sözlü kültür ortamında icra edilmiştir. Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak kitle iletişim araçları yaygınlık kazanmış ve halk biliminin yüz yüze ve yazılı olan geleneksel ortamının yanına internet odaklı elektronik kültür ortamı da eklenmiştir. Walter Ong, halk biliminin yeni icra mekânı olan elektronik kültür ortamını “ikincil sözlü kültür ortamı” olarak adlandırmaktadır. İkincil sözlü kültür ortamında gelişen folklora ise netlore, internet folkloru gibi isimler verilmektedir. İkincil sözlü kültür ortamında masal, efsane, halk hikâyeleri, halk inanışları, halk mutfağı gibi birçok ögenin kendine yer bulduğu görülmektedir. Bu çalışmada ise halk hikâyelerinin internet folklorundaki karikatür haline gelmiş gönderiler ele alınıp incelenecektir. Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest, katılımcı sözlükler vb. sosyal paylaşım sitelerinden alınan ve halk hikâyelerine atıfta bulanan çeşitli karikatürler çalışmanın sırını oluşturmaktadır. Çalışma konusuna uygun düşen karikatürlerden hareketle “Leyla ile Mecnun”, “Kerem ile Aslı”, “Ferhat ile Şirin” ve “Köroğlu” hikâyeleri incelenecektir. Bu hikâyelerin geleneksel ortamındaki şekli ile ikincil sözlü kültür ortamındaki mizahla harmanlanmış şekli karşılaştırılacaktır. İnternet folklorunda karşılaşılan halk hikâyelerine göndermede bulunan karikatürlerde geleneksel ortamdaki hikâye kahramanının başından geçen olayın esas alındığı ve bu olayın mizah ve yergi ile harmanlanarak günümüzdeki yozlaşmaların eleştirisinin yapıldığı dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

halk hikayeleri, elektronik kültür ortamı, mizah, ikincil sözlü kültür ortamı, yergi

Rediscovery of Folk Tales in the Electronic Culture Environment: Cartoonized Folk Tales

Öz

Folklore products have been performed in the primary oral culture environment for centuries. Depending on the development of technology, mass communication tools have become widespread and internet-oriented electronic culture environment has been added to the traditional face-to-face and written environment of folklore. Walter Ong calls the electronic culture environment, which is the new performance space of folklore, "secondary oral culture environment". The folklore that develops in the secondary oral culture environment is called netlore, internet folklore. It is seen that many elements such as fairy tales, legends, folk stories, folk beliefs, folk cuisine have found a place in the secondary oral culture environment. In this study, the posts that have become caricatures of folk tales in internet folklore will be discussed and analyzed. Various cartoons taken from social networking sites such as Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest, participatory dictionaries, etc. and referring to folk tales constitute the secret of the study. The stories of "Leyla and Mecnun", "Kerem and Aslı", "Ferhat and Şirin" and "Köroğlu" will be analyzed based on the cartoons that are suitable for the subject of the study. The form of these stories in the traditional environment and the form blended with humor in the secondary oral culture environment will be compared. It is noteworthy that the cartoons referring to folk tales encountered in internet folklore are based on the event that happened to the story hero in the traditional environment and this event is blended with humor and satire to criticize the corruption of today.

Anahtar Kelimeler

folk tales, humor, Electronic Culture Environment, Secondary Oral Culture Environment, satire

Kaynakça

• AÇA, Mustafa vd. (2019). “Anonim Halk Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (ed. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• AKTULUM, Kubilay (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• ALPTEKİN, Ali Berat (2019). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aristoteles (1987). Poetika, (çev. İsmail Tunalı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ARTUN, Erman (2013). Âşık Edebiyatı Metin Tahlilleri. Adana: Karahan Kitabevi.
• BAKHTİN, Mihail (2001). Karnavaldan Romana, (çev. Cem. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BALCIOĞLU, Semih ve Ferit Öngören (1976). 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• BARS, Mehmet Emin (2018). “İnternet Folkloru: Netlore”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. S. 1 (15), s. 160-179.
• BERGSON, Henri (2020). Gülme Komiğin Anlamı Üzerine Deneme. (çev. Umut Can Gökduman). İstanbul: Zeplin Kitap.
• BORATAV, Pertev Naili (2016). Köroğlu Destanı. İstanbul: BilgeSu Yayıncılık.
• BORATAV, Pertev Naili (2018). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: BilgeSu Yayıncılık.
• ÇELİK, Gizem (2021). “Elektronik Kültür Ortamında Halk Hikâyelerinin Yeniden Keşfi”, I. Lisansüstü Sosyal Bilimler Sempozyumu. Kocaeli, Özet Kitabı, s. 185-188.
• ÇIBLAK, Nilgün (2008). Âşık Şiirinde Taşlamalar. Ankara: Ürün Yayınları.
• DE VOS, Gail Arlene (2018). “Folklor ve İnternet: Netlore”, (çev. Nurulhude Baykal), İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi. (ed. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• DUNDES, Alan (1998). “Halk Kimdir?”, (çev. Metin Ekici). Millî Folklor, S.37, s. 139-153.
• ELÇİN, Şükrü (2017). Kerem ile Aslı Hikâyesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• GASOUKA, Maria vd. (2018). “Folklor Araştırması ve Yeni Zorlukları: Etnografiden Netnografiye”, (çev. Zeynep Safiye Baki Nalcıoğlu). İnternet Folkloru: Netlore ve Netnografi, (ed. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• KANAR, Mehmet (2011). Leyla ile Mecnun. İstanbul: Say Yayınları.
• KIRMIZI, Ömer (2022). “Dijital Kültür Ortamında Mizahın Yeni Bir Mecrası: Twitter'daki Anonim Hesaplar”, Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 12, s. 1-17.
• KIZILDAĞ, Hasan. (2019a). “Geleneğin İcadı Bağlamında Nasrettin Hoca Karikatürleri”, Turkish Studies, S. 14 (4), s. 1971-1988.
• KIZILDAĞ, Hasan ve KIZILDAĞ, Feride. (2019b). “İcradan Karikatüre: Âşıklık Geleneği”. Kesit Akademi Dergisi, S. 21, s. 274-288.
• MORREALL, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak, (çev. Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer). İstanbul: İris Yayıncılık.
• ONG, Walter J. (2018). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖZARSLAN, Metin (2006). Ferhat ile Şirin Mukayeseli Bir Araştırma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• TARHAN, Esra (2020). “Adana’da anlatılan fıkraların mizah teorileri, bağlam, işlev ve yapı açısından incelenmesi”. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Türkçe Sözlük (2011). (ed. Haluk Şükrü Akalın vd.). Ankara: TDK Yayınları.
• TÜRKMEN, Fikret. (1996). “Anadolu Mizahında Bazı İran ve Arap Kökenli Mizah Tipleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. I, s. 1-7.
• UYGUR, Hatice Kübra (2017). “Mizah Anlayışının Fıkra Türü Bağlamında Elektronik Ortamda Dönüşümü”, Türk Fıkra Kültürü: Tanım, Tahlil, Yöntem, (ed. Kürşat Öncül ve Songül Çek). Ankara: Akçağ Yayınları.
• UYGUR, Hatice Kübra ve Gülden Atıntop Taş (2020). “Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Karikatür Bandının Göstergebilimsel Bir Çözümlemesi”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, S.13 (30), s. 614-635.
• YILMAZ, Berk. (2022). “Umut Sarıkaya’nın Karikatürlerinde Köroğlu’nun Yeniden Yaratımı”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, S. 15 (38), s. 366-378.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: Facebook (E. T.: 24. 05. 2021).
• URL-2: Murat Yılmaz Karikatürleri | Facebook (E. T.: 24. 05. 2021).
• URL-3: Komik Karikatürler: Leyla ile Mecnun Komik Karikatür (karikaturkomik.blogspot.com)
• (E. T.: 06. 05. 2023).
• URL-4: Leyla ile mecnun u izleyenlerin varoş olması #894979 - uludağ sözlük galeri (uludagsozluk.com) (E.T.: 10.04.2023).
• URL-5: Köroğlu :) | Karikaturke ( E. T.: 24. 05. 2021).
• URL-6: Pinterest (E. T.: 24. 05. 2021).
• URL-7: Pinterest (E. T.: 06. 05. 2023).
• URL-8: Gazetelerde Günün Karikatürleri - 2021 - Sayfa 16 - Eski Kitaplarım - Eskiden günümüze kitaplar (eskikitaplarim.com) (E. T.: 24. 05. 2021).
• URL-9: #ferhat #şirin #dağ #kısa #mesaj #komik #karikatür #resim … | Flickr (E. T.: 11. 04. 2023).
• URL-10: https://twitter.com/emirhan_perker/status/1300688761391636482/photo/1 (E.T.: 18. 08. 2023).
• URL-11https://www.facebook.com/kahkahaportali/posts/5220459458005342/?locale=ms_MY (E.T.: 18. 08. 2023).
• URL-12: kerem-asli-icin-collere-dusmustu – Karikatür Alanı (karikaturalani.com) (E.T.: 24. 05. 2021).