Motorcycle Couriers in Franchise Restaurants in İzmir: Labor Relations, Problems and Expectations

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 10, 342 - 366, 31.12.2022

Gazanfer Kaya , Yılmaz Akgündüz , Burçak Ahi

https://doi.org/10.35235/uicd.1173038

Öz

Although the restrictions caused of COVID-19 have descreased on the tendency of consumers to go to restaurants, they have increased their demands for take-out services offered by restaurants. In order to meet the demand, it has caused the restaurants that did not provide take-out service before to employ motorcylce couriers or to increase the number of their existing motorcyle couriers. In this research, it is aimed to determine the demographic characteristics, working relationships, problems, solution suggestions and expectations of the motorcyle couriers working in franchise restaurants. In this study, in which the qualitative research approach was preferred, 41 questions determined by the researchers were collected in April 2022 with the semi-structured in-depth intervivew technique. The interviews were conducted on the basis of convenience sampling method with 27 motorcycle couriers working in franchise restaurants operating in Buca and Bornova districts of İzmir. The data collected by qualititave research methods were subjected to content analysis. The findings show that motor couriers have some problems that caused by work, seasonal conditions, the business relationship with the employer, the traffic and the physical conditions of the city, and the customers. They are hardly any associations or union organizations, and they think that they are not supported enough by public.

Anahtar Kelimeler

Motorcycle courier, labor relations, expectations, problems, franchise restoran, İzmir

İzmir’deki Franchising Restoranlarda Motokuryeler: İş İlişkileri, Sorunlari ve Beklentileri

Öz

COVID-19’un neden olduğu kısıtlamalar, tüketicilerin restoranlara gitme eğilimini olumsuz şekilde etkilemesine rağmen, restoranların paket servis hizmetine yönelik talepler artmıştır. Talebi karşılamak için daha önceden paket servis hizmeti vermeyen restoranların motorsikletli kurye çalıştırmalarına veya mevcut motorsikletli kurye sayılarını arttırmalarına neden olmuştur. Bu araştırmada franchising restoranlarda çalışan motokurye demografik özelliklerinin, çalışma ilişkilerinin, yaşadıkları sorunların, çözüm öneri ve yöntemlerinin, beklentilerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yaklaşımının tercih edildiği bu çalışmada, araştırmacılar tarafından belirlenmiş 41 soru yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakat tekniği ile Nisan 2022 tarihinde toplanmıştır. Mülakatlar İzmir’in Buca ve Bornova ilçelerinde faaliyet gösteren franchising restoranlarda çalışan 27 motosikletli kuryeyle kolayda örnekleme tekniği esas alınarak gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemleri ile toplanan veriler içerik analizine tabii tutulmuştur. Araştırma bulguları motokuryelerin işten, mevsimsel koşullardan ve işveren ile olan ilişkilerinden kaynaklı sorunları olduğu, ayrıca trafik ve kentin fiziksel koşullarından kaynaklı sorunları olduğunu göstermektedir. Dernek ve sendikal örgütlenmeleri yok denecek kadar az olan motokuryeler, kamuoyu tarafından yeterince desteklenmediklerini düşünmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Motokurye, iş ilişkileri, beklentiler, sorunlar, franchising restoran, İzmir

Kaynakça

• Bilton, T. vd.. (2019). Sosyoloji. (K. İnal, Çev.). İstanbul: Siyasal Kitabevi.
• Boyce, C. ve Neale, P. (2006). Conducting In-depth Intervıews: A Guide for Designing and Conducting In-Depth Interviews for Evaluation. Pathfınder Internatıonal Tool Series Monitoring and Evaluation. (2), 1-16.
• Crary, J. (2009). 7/24 Geç kapiatlizm ve uykularin sonu. (N. Çatlı, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, F., Çakır M., Özden, G. (2011). Global işletmelerin yerel ürün kararları ve tüketcilerin satın alma davranışı üzerindeki etkisi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi. 3(2), 107-116.
• Çapın, İ. (1986). Kompütürlü hamburger. Milliyet Gazetesi, 24 Ekim 1968.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. (6th ed.). New York, NY, US: Routledge/Taylor & Francis Group.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches. USA: Sage Publications.
• Emiroğlu, K. (2006). Ekonomi sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Eroğuz, K. (2022). Türkiye’de grev dalgası. Erişim Tarihi: 02-04-2022. https://turkiyeraporu.com/arastirma/turkiyede-grev-dalgasi-7164/.
• Featherston, M. (1996). Postmodernizm ve tüketim kültürü. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Friedman, T. (2006). Dünya düzdür: yirminci yüzyılın kısa tarihi. (L. Cinemre, Çev.). İstanbul: Boyner Yayınevi).
• Görkem, O. (2015). Organizational commitment in fast food businesses with franchising system: The case of Denizli. Journal of Business Studies (İSARDER), 7(1), 267-279.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 24-30.
• Holloway, I. ve Wheeler, S. (1996). Qualitative research for nurses. Oxford: Blackwell Science Ltd.
• Houser, J. (2015). Nursing research: reading, using, and creating evidence. (3rd ed.). Burlington: Jones ve Bartlett Learning.
• ILO (2022). Motosikletli Kuryeler Odağında Teslimat Sektörü Çalışanlarında Psikososyal Risk Analizi.
• Kartal, A. (2021). Kuryelerle ilgili çarpıcı araştırma: Yüzde 21'i ehliyetsiz. Erişim Tarihi: 10.12.202.https://www.trthaber.com/haber/gundem/kuryelerle-ilgili-carpici-arastirma-yuzde-21i-ehliyetsiz-634773.html.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (S. Turan. Çev.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu (2017). Ulusal meslek standartlarına dair tebliğ. Erişim Tarihi: 05.08.2022. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171129M1-1.
• Önder, N. (2022). 2021’de En çok hangi sektör çalışan aradı. Erişm Tarihi: 04.01.2022. https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/hangi-sektorler-calisan-aradi/.
• Örüç, V. ve Akkoç, H. B. (2022). Esnaf kuryelik ve performans sistemi: Motorları sefalete ve ölümlere sürüyorlar! Erişim Tarihi: 17.02.2022. https://www.dokuz8haber.net/ozeldosya-esnaf-kuryelik-ve-performans-sitemi.
• Robinson, O.C. (2014), Sampling in interview-based qualitative research: a theoretical and practical guide. Qualitative Research in Psychology, 11(1), 25-41.
• Ritzer, G. (2016). Toplumun McDonaldlaştırılması. çağdaş toplum yaşamnın değişen karakteri üzerine bir inceleme. (A. E. Pilgir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G. (2019). Toplumun Mcdonaldlaşması: çağdaş toplumsal yaşamın değişen karakteri. A. Giddens (Ed.) Sosyoloji başlangıç okumaları. (s. 57-65). İstanbul: Say Yayınları
• Ritzer, G. (2021). Sosyolojiye giriş. Çev. T. Banguoğlu. İstanbul. Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G. ve Spenisky, J. (2015). Çağdaş sosyoloji kuramlari ve klasik kökleri. (I. Ertuna Howison, Çev.). İstanbul: Deki Yayınları.
• Silverman, D. (2016), Qualitative Research. Sage New York, NY.
• Simmel, G. (1996). Metropol ve zihinsel yaşam. (Z. Aygen, Çev.). Cogito Kent ve Kültürü, 8, 81-89, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Şimşek, B. (2022). Motokuryeler için yeni düzenleme yolda! Eylemler BTK'yı harekete geçirdi. Erişim Tarihi: 07.02.2022. https://www.sabah.com.tr/ekonomi/motokuryeler-icin-yeni-duzenleme-yolda-eylemler-btkyi-harekete-gecirdi-5859688.
• Streubert, H. J., & Carpenter, D. R. (2011). Qualitative research in nursing. (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams ve Wilkins.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türkiye İş Kurumu (2022). Türk meslekler sözlüğü meslek bilgileri. Erişim Tarihi: 07.09.2022. https://esube.iskur.gov.tr/Meslek/meslek.aspx.