Literary Testimony of Istanbul’s Urbanization Experience: Yaşar Kemal

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 12, 275 - 293, 31.12.2023

Aziz Şeker

https://doi.org/10.35235/uicd.1392851

Öz

The process of urbanisation is a subject that literary writers who are interested in social change also deal with in their works. The urban experience, in which the change in social and economic structure is observed, appears especially in novels. Yaşar Kemal, who is accepted as one of the important writers of Modern Turkish Literature, has included the phenomenon of urbanisation from various angles while dealing with social change in his works. Istanbul, which changed with the migration from Anatolia after the 1950s, became the centre of many social problems. In this period, it is possible to say that Yaşar Kemal approaches the phenomenon of urbanisation as a social scientist in his novels set in Istanbul. In general terms, Yaşar Kemal’s works deal with the social problems arising in the process of urbanisation. Among these, migration, squatting, poverty, unemployment and environmental problems have an important place. In this sense, Yaşar Kemal’s novels, interviews and essays have content that deserves sociological evaluation. In this study, Yaşar Kemal’s life is primarily discussed. Afterwards, his novels Kuşlar da Gitti (The Birds Have Also Gone) and Deniz Küstü (The Sea-Crossed Fisherman), in which he deals with the urban experience of Istanbul, as well as his interviews are analysed. Especially in the periods when these novels were written, urban problems in Istanbul were at significant levels. Yaşar Kemal’s works have a sociological value for those who want to see the urban experience of Istanbul over half a century as reflected in his interviews and novels

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, urbanization, novel, interview, social problem

Proje Numarası

Yok

İstanbul’un Kentleşme Deneyiminin Edebiyatçı Tanıklığı: Yaşar Kemal

Öz

Kentleşme süreci toplumsal değişime ilgi duyan edebiyatçıların da yapıtlarında işlediği bir konudur. Sosyal ve ekonomik yapının değişiminin gözlendiği kent deneyimi özellikle romanlarda karşımıza çıkmaktadır. Modern Türk Edebiyatının önemli yazarlarından biri kabul edilen Yaşar Kemal, yapıtlarında toplumsal değişimi işlerken kentleşme olgusuna çeşitli açılardan yer vermiştir. 1950’li yıllardan sonra Anadolu’dan gelen göçle değişen İstanbul birçok sosyal problemin merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde Yaşar Kemal’in İstanbul’da geçen romanlarında kentleşme olgusuna bir sosyal bilimci gibi yaklaştığını söylemek mümkündür. Genel hatlarıyla Yaşar Kemal’in yapıtlarında kentleşme sürecinde ortaya çıkan sosyal problemlerin de ele alındığı görülür. Bunlar arasında göç, gecekondulaşma, yoksulluk, işsizlik ve çevre sorunları önemli bir yer tutar. Bu anlamda Yaşar Kemal’in romanları, röportajları ve denemeleri sosyolojik değerlendirmeyi hak eden içeriğe sahiptir. Bu çalışmada Yaşar Kemal’in yaşamı öncelikli olarak ele alınmıştır. Daha sonra İstanbul’un kentsel deneyimini işlediği Kuşlar da Gitti ve Deniz Küstü romanlarının yanı sıra röportajları incelenmiştir. Özellikle bu romanların yazıldığı dönemlerde İstanbul’da kent sorunları önemli boyutlardadır. Röportajlarına ve romanlarına yansıyan haliyle İstanbul’un yarım yüzyıla yayılan kent deneyimini görmek isteyenler için Yaşar Kemalin yapıtlarının sosyolojik bir değere sahip olduğunu ifade etmek gerekir.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, kentleşme, roman, röportaj, sosyal problem

Etik Beyan

Yok

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Editör kuruluna saygılarımla...

Kaynakça

• Aksoy, Süreyya E. (2011). Peyami Safa’nın romanlarında parçalanan modern kent. İdealkent, 3, 184-201.
• Ayaydın, Günil Ö. (2003). Yaşar Kemal’in İstanbul coğrafyası: Deniz Küstü. Oğuzertem, Süha (Yay.Haz.). Geçmişten geleceğe Yaşar Kemal içinde (ss.192-2010). İstanbul: Adam.
• Beck, U. (2014). Risk toplumu. Başka bir modernliğe doğru. (K. Özdoğan ve B. Doğan, Çev.) İstanbul: İthaki.
• Berman, M. (2014). Katı olan her şey buharlaşıyor. Modernite deneyimi. (Ü. Altuğ ve B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Demir, R. (2019). Bir kent distopyası olarak Tahsin Yücel’in Gökdelen’i ve romanın distopya edebiyatı içindeki yeri. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 446-467.
• Erman, T. (2022). Gecekonduyu anlamak: İyisiyle kötüsüyle gecekondu yaşamı. Kaya, G. ve Şeker, A. (Ed.). Dert yükü mekânlar. Kentlerin sosyal sorunları içinde (ss. 41-59). Ankara: Nika.
• Gökalp, A. (1998). Yaşar Kemal’i okumak. (N. E. Öztokat, Çev.) Yaşar Kemal’i okumak içinde (ss. 11-29). İstanbul: Adam.
• Gürsel, N. (2000). Yaşar Kemal bir geçiş dönemi romancısı. İstanbul: Everest.
• Harvey, D. (2016). Sosyal adalet ve şehir. (M. Moralı, Çev.) İstanbul: Metis.
• Kardam, F. (2012). Mübeccel B. Kıray kuşaklar buluşması’nda. Tüzün, S. (Yay. Haz.). Değişmenin ve geçiş toplumunun sosyoloğu: Mübeccel B. Kıray içinde (ss.33-58). İstanbul: Bağlam.
• Kemal, Y. (1998a). Yağmurcuk Kuşu. Kimsecik 1. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1998b). Deniz Küstü. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1999a). Yaşar Kemal kendini anlatıyor. Alain Bosquet ile görüşmeler. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1999b). “Diyarbakır.” Bu diyar baştan başa 1. Nuhun gemisi. İstanbul: Adam. Röportaj tarihi: 17.05.1951-20.07.1951.
• Kemal, Y. (1999c). “İnsanı Selçuk Devrine götüren şehir: Kayseri.” Bu diyar baştan başa 2. Yanan ormanlarda elli gün. İstanbul: Adam. Röportaj tarihi: 08.08.1955.
• Kemal, Y. (1999d). “Neden geliyorlar?” Bu diyar baştanbaşa 3. Peri bacaları. İstanbul: Adam. Röportaj tarihi: 14.02.1960-23.02.1960.
• Kemal, Y. (1999e). “Bir gecekonduyu yıktılar!” Bu diyar baştanbaşa 4. Bir bulut kaynıyor. İstanbul: Adam. Röportaj tarihi: 1966.
• Kemal, Y. (1999e). “Denizler kurudu.” Bu diyar baştanbaşa 4. Bir bulut kaynıyor. İstanbul: Adam. Röportaj tarihi: 11.09.1972- 20.09.1972.
• Kemal, Y. (2009). “Röportaj üstüne.” Binbir çiçekli bahçe. İstanbul: YKY. Röportaj tarihi: Ağustos 1975.
• Kemal, Y. (2000a). Allahın askerleri. Çocuklar insandır 1. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000b). “İşsizlik acısı ve Kamber.” Baldaki tuz. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000c). “Anadoludan gelenler” Ağacın çürüğü. İstanbul: Adam. İlk yayın: 30.08.1959.
• Kemal, Y. (2000d). Kuşlar Da Gitti. İstanbul: Adam.
• Kıray, B. M. (1999a). Toplumsal yapı toplumsal değişme. İstanbul: Bağlam.
• Kıray, B. M. (1999b). Seçme yazılar. İstanbul: Bağlam.
• Lefebvre, H. (1998). Modern dünyada gündelik hayat. (I. Gürbüz, Çev.) İstanbul: Metis.
• Lynch, K. (2020). Kent imgesi. (İ. Başaran, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Moran, B. (1999). Türk romanına eleştirel bir bakış 2. İstanbul: İletişim.
• Mortan, K. (2019). Yaşar Kemal: Yaşamın boy aynası. Yılancıoğlu, S. (Der.) Yaşar Kemal sempozyumları 1. Yaşar Kemal: İnsanı, toplumu, dünyayı kucaklamak içinde (ss.59-66) İstanbul: Literatür.
• Özbay, F. (2015). Dünden bugüne aile, kent ve nüfus. İstanbul: İletişim.
• Özdağ, U. (2019). Yaşar Kemal’de deniz etiği. Yılancıoğlu, S. (Der.) Yaşar Kemal sempozyumları 1. yaşar kemal: insanı, toplumu, dünyayı kucaklamak içinde (ss.103-113) İstanbul: Literatür.
• Özer, İ. (2013). Türkiye’de kent, kentleşme ve kentsel değişme. Zencirkıran, M. (Ed.). Türkiye’nin toplumsal yapısı içinde (ss. 271-297). Bursa: Dora.
• Parla, J. (2003). Don Kişot’tan bugüne roman. İstanbul: İletişim.
• Pazarkaya, Y. (2017). Sana son umudumu söyleyeceğim. Yaşar Kemal konuşuyor. İstanbul: Sözcükler.
• Stendhal. (2002). Kırmızı ve Siyah. (C. Perin, Çev.). İstanbul: Remzi.
• Şeker, A. (2014). Homerostan Binboğalara Yaşar Kemal. Ankara: Sabev.
• Şeker, A. (2020a). Yaşar Kemal’de bir halk anlatısından yola çıkarak değişimin sosyokültürel boyutunu değerlendirmek. Alyılmaz C. ve Mert, O. (Ed.) 28-29 Ağustos 2020 Çevrim içi I. Uluslararası Türkçe edebiyat kültür eğitim sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 233-243). PDF Baskı, Teke Akademi.
• Şeker, A. (2020b). Edebiyat ve toplumsal cinsiyet. Ankara: Gece.
• Tharaud, Barry C. (2017). Çukurova. Yaşar Kemal edebiyatının temelleri. (T. Çulhaoğlu, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
• Weber, M. (2022). Kent. (V. Ahsen Coşar, Çev.) İstanbul: Dorlion.