TÜRK KARİKATÜRÜNDE İTALYA’NIN HABEŞİSTAN’I İŞGALİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 23, 22.06.2020

Yasin Kayış

Öz

1929 Dünya Ekonomik Krizi’nden sonraki on yıl boyunca yaşanan uluslararası siyasi krizler II. Dünya Savaşı’nın kilometre taşları olmuştur. İtalya’nın 1935-36 yıllarında Milletler Cemiyeti üyesi Habeşistan’ı işgal etmesi on yıllık krizler zincirinin en önemli halkalarından biridir. Uluslararası siyasi ortamın müsait olduğuna karar veren Mussolini, 1934 sonunda Habeşistan’la yapay bir kriz oluşturmuş, ardından da Habeşistan’ı işgal etmek için harekete geçmiştir. Fransa’nın kasıtlı ilgisizliği, İngiltere’nin istemeyerek de olsa göz yumması işgali kolaylaştırmış, 1936 Mayısında İtalya Habeşistan’ı ilhak etmiştir.
İtalya’nın Habeşistan’a saldırması dünya çapında olduğu gibi Türkiye’de de kaygıyla izlenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti bir yandan işgal karşıtı safta yer alırken bir yandan da bu krizin doğurabileceği sonuçlara karşı tedbir alma çabasına girmiştir. Konu, önemine dayalı olarak Türk basınında geniş yer almış, mizah yayınları da bu krizi karikatürlerine yansıtarak değerlendirmeler yapmışlardır. İtalya’ya yönelik sert eleştirilerin görselleştirildiği bu karikatürlerde “Batı Medeniyeti” bir kez daha sorgulanmış, ayrıca Milletler Cemiyeti’nin işlevsizliği de eleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İtalya, Habeşistan, Mizah, Karikatür, Akbaba, Yeni Köroğlu

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, Tarih: 10.9.1935, S. 2/3239, Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer No: 58.72..15.
• BCA, Tarih: 2.6.1936, Sayı: 2/4729, Dosya: 86-223 , Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer No: 65.46..14.
• BCA, Tarih: 26.8.1935, S. 2-3183, Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer No: 57.69..19.
• Resmi Yayınlar TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, Cilt: 6, İçtima: 1 (13. XI. 1935).
• Süreli Yayınlar
• Akbaba
• Cumhuriyet
• Karagöz
• Karikatür
• Kurun
• Tan
• Yeni Köroğlu
• Kitap, Makale ve Tezler
• Akşin, A. (1991) “Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi”, Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Ali, A. M. (2012) “Etiyopya-Türkiye İlişkileri: Karşılıklı Şüphe ve Anlaşmazlıktan Karşılıklı Anlayış ve İşbirliğine”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Armaoğlu, F. (1994) “20.yy Siyasi Tarihi, I (1914-1980)” Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Cantemur, T. (2012) “Türkiye-İtalya İlişkileri (1930 – 1950)”, 38. ICANAS (İnternational Congress of Asian and North African Studies), II. Cilt, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. s. 779-813
• Çelebi, M (2015) “Atatürk Dönemi ve Sonrasında Türkiye-İtalya İlişkilerini Etkileyen Faktörler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 91: 93-130.
• Gönlübol, M. ve Sar, C. (1997) Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi
• İnönü, İ. (2009) Hatıralar, Yayıma Hazırlayan: Sabahattin Selek, Ankara: Bilgi
• Kabacalı, A. (1990) Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti
• Kayış, Y. (2005) “Arşiv Belgeleri Işığında ‘Akbaba’ Dergisi’nin İlk Kapanışı”, Güldiken, 34: ss.43-64.
• Kayış, Y. (2016) “Atatürk Döneminde Siyasi Karikatür”, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir,
• Keskin, F. ve Keskin, Ö. (2015) “İtalya’nın Habeşistan’ı İşgalinin Akbaba Dergisi’ndeki Yansımaları”, Turkish Studies, 10 (4): s. 659-670.
• Nizamoğlu, Y. (2011) “İtalya Habeşistan Savaşı, Vehip Paşa ve Türkiye”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2: 270-289.
• Sander, O. (2007) Siyasi Tarih (1918-1994), Ankara: İmge Kitabevi
• Soyak, H. R. (2008), Atatürk’ten Hatıralar, İstanbul: Yapı Kredi
• Şimşir, B. (2011), Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, II, Ankara: Türk Tarih Kurumu