ULUS-İNŞA SÜRECİNDE MİLLİYETÇİLİĞİN TOPLUMSAL CİNSİYET İNŞASI

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 43 - 62, 22.03.2023

Betül Tansel Akpınar , Gül Pınar Erkem Gülboy

https://doi.org/10.51763/uid.1092765

Öz

Sosyal yaşamın hemen her alanında ve her gün karşı karşıya kaldığımız karmaşık ve çetrefilli bir konu olan toplumsal cinsiyet eşitliğinin/eşitsizliğinin milliyetçilik ile olan ilişkisi bu makalede ulusal inşa dönemi kapsamında ele alınacaktır. Milliyetçiliğin en fazla hissedildiği ve ulusal kimliğin tartışıldığı dönemde toplumda kabul gören cinsi kimlikler de milliyetçi yaklaşımın rüzgârından etkilenmiştir. Milli kimliğin temellerinin atıldığı süreçte, kadınlık ve erkeklik tanımları da yapılmıştır. Söz konusu dönemin siyasi ve askeri koşulları göz önünde bulundurulduğunda kadınların biyolojik özelliklerine yapılan vurgu ve kadınlığı neredeyse annelikle eş gören bakış açısı kadınlara bir takım milli misyonlar yüklemiştir. Bu noktada, erkeklik ise asker millet olarak ifade edilen Türk milletinde, savaşçı ve kahraman olmak gibi niteliklerle ifade edilerek; ulusun erkek vatandaşları ulusal sınırların ve milletin savunmasından sorumlu tutulmuşlardır.
Makalede, bugün halen kelimenin tam anlamıyla toplumsal cinsiyet eşitliğinden söz edilemiyor olmasında, ulus-devletlerin geçerliliğini koruduğu bir uluslararası sistemde yaşıyor olmamızın ve ulus-devletlerin kurucu yaklaşımı olan milliyetçiliğin yadsınamaz payı olduğu savunulmaktadır. Geleneksel ve milli değerlerin topluma inşa ettiği cinsiyetçi normların izi yaşantımızın her ayrıntısında etkisini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, Milliyetçilik, Kadın, Ulus-inşası

Kaynakça

• Akgül, Çiğdem (2011), “Militarizmin Cinsiyetçi Suretleri: Devlet, Ordu ve Toplumsal Cinsiyet”, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Akşit, Elif Ekin (2005), “Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi”, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akpınar, Betül Tansel (2021), “Türk Romanında Ulus İnşası ve Kadın İmgesi”, Türkiye’de Ulus İnşası, Ed. Musa Yavuz Alptekin, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akpınar, Betül Tansel; Gülboy, G. Pınar Erkem (2021), “Ulus İnşa Dönemi Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Algısı ve Kadınların Çalışma Hayatındaki Yeri”, JATSS (Journal of Applied and Theoretical Social Sciences), 2021; 3(4), s. 289-305.
• Aktar, Ayhan (2008), “Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları”, 9. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altınay, Ayşe Gül; Bora, Tanıl (2017), “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Milliyetçilik, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4, 5. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, Benedict (2017), “Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması”, Çev. İskender Savaşır, 9. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
• Arendt, Hannah (2009), “İnsanlık Durumu”, Çev. Bahadır Sina Şener, 4. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ateş, Sanem Yamak (2012), “Asker Evlatlar Yetiştirmek: II. Meşrutiyet Dönemi’nde Beden Terbiyesi, Askeri Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri”, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, Suavi (2015), “Popüler Kültür ve Milliyetçilik: Sokağın Hissi”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Haz. Simten Coşar, Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bakacak, Ayça Gelgeç (2009), “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 44, Güz 2009.
• Beauvoir, Simon de (2019), “İkinci Cinsiyet”, Çev. Gülnur Acar Savran, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Berktay, Fatmagül (1991), “Kadın Olmak Yaşamak Yazmak”, İstanbul: Pencere Yayınları.
• Berktay, Fatmagül (2015), “Tarihin Cinsiyeti”, 5. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
• Bora, Aksu; Üstün, İlknur (2008), “Sıcak Aile Ortamı: Demokratikleşme Sürecinde Kadın ve Erkekler”, 3. bs., İstanbul: TESEV Yayınları.
• Bora, Tanıl (2003), “Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik, Muhafazakarlık, İslamcılık”, 3. bs., İstanbul: Birikim Yayınları.
• Bora, Tanıl (2011), “Medeniyet Kaybı: Milliyetçilik ve Faşizm Üzerine Yazılar”, 4. bs, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Bourdieu, Pierre (2015), “Eril Tahakküm”, Çev. Bediz Yılmaz, 2. bs., İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Brenner, Johanna (2012), “Sınıf Siyaseti ve Kadın”, Çev. Dafne Yeşilsu, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Butler, Judith (2014), “Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi”, 4. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
• Chatterjee, Partha (2006), “Mağdurların Siyaseti”, Çev. Veysel Fırat Bozçalı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chatterjee, Partha (2016), “Kadın Sorununa Milliyetçi Çözüm”, Çev. Evrem Tilki, Vatan, Millet, Kadınlar, Haz. Ayşe Gül Altınay, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Connell, Raewyn W (1998), “Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika”, Çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Coşar, Simten; Özman, Aylin (2015), “Milliyetçiliğin Erkek Anlatısı: Eril Pasajlarda Kadın Silüetleri”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Haz. Simten Coşar, Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Craig, Calhoun (2012), “Milliyetçilik”, Çev. Bilgen Sütçüoğlu, 3. bs., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, Serpil (2013), “Osmanlı Kadın Hareketi”, 4. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
• Çetinel, Emine (2019), “Feminist Teori: Yönetim ve Organizasyon Alanına Eleştirel Bir Yaklaşım”, http://iibfdergi.karatekin.edu.tr/Makaleler/923450542_IIBF417-SON(InPress).pdf, (4 Mayıs 2019).
• Davis, Nira Yuval (2003), “Cinsiyet ve Millet”, Çev. Ayşin Bektaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donovan, Josephine (1997), “Feminist Teori”, Çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durakbaşa, Ayşe (1998), “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve Münevver Erkekler”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 36-47.
• Engels, Friedrich (2008), “Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni”, Çev. Kenan Somer, 14. bs., Ankara: Sol Yayınları.
• Enloe, Cynthia (2003), “Muzlar, Plajlar ve Askeri Üsler: Feminist Bakış Açısından Uluslararası Siyaset”, Çev. Berna Kurt ve Ece Aydın, İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Enloe, Cynthia (2016), “Feminizm, Milliyetçilik ve Militarizm”, Çev. Ayşe Gül Altınay ve Tansel Güney, Vatan, Millet, Kadınlar, Haz. Ayşe Gül Altınay, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erkol, Çimen Günay (2018), “İllet, Zillet, Erkeklik: Eleştirel Erkeklik Çalışmaları ve Türkiye’deki Seyri”, Toplum ve Bilim Dergisi, S. 145, İstanbul.
• Ertekin, Orhangazi (2017), “Cumhuriyet Döneminde Türkçülüğün Çatallanan Yolları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, Cilt 4, 5. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Findley, Carter V., (2011), “Modern Türkiye Tarihi: İslam, Milliyetçilik ve Modernlik 1789-2007”, Çev. Güneş Ayas, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Fortna, Benjamin C. (2013), “Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Okumayı Öğrenmek”, Çev. Mehmet Beşikçi, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Gellner, Ernest (2006), “Uluslar ve Ulusçuluk”, Çev. Büşra Ersanlı, Günay Göksu Özdoğan, 2. bs, İstanbul: Hil Yayınları.
• Gellner, Ernest (2012), “Milliyetçiliğe Bakmak”, Çev. Simten Coşar, Saltuk Özertürk, Nalan Soyarık, 4. bs, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Giddens, Anthony (2008), “Ulus Devlet ve Şiddet”, Çev. Cumhur Atay, 2. bs, İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2008.
• Greenfeld, Liah (2017), “Milliyetçilik: Moderniteye Giden 5 Yol”, Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gümüşoğlu, Firdevs (1998), “Cumhuriyet Döneminin Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri (1928-1998)”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Gümüşoğlu, Firdevs, (1994), “1928’den 1994’e Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik”, Yüksek Lisans Tezi, Danışman. Necla Arat, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Bölümü.
• Hasret Navdar, (2019), “Feminizm ve Toplumsal cinsiyet”, https://www.academia.edu/37673098/FEMİNİZM_VE_TOPLUMSAL_CİNSİYET, (4 Mayıs 2019).
• Hayes, Carlton J. (2010), “Milliyetçilik: Bir Din: Batı Siyasal Düşüncesinde “Ulusalcılık” Tasavvuru”, Çev. Murat Çiftkaya, 2. bs, İstanbul: İz Yayınları.
• Hobsbawm, Eric J. (2014), “Milliyetler ve Milliyetçilik”, Çev. Osman Akınhay, 5. bs, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kadıoğlu, Ayşe (1998), “Cinselliğin İnkârı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kancı, Tuba (2008), “Cumhuriyetin İlk Yıllarından Bugünlere Ders Kitaplarında Kadınlık ve Erkeklik Kurguları”, Cinsiyet Halleri: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Sınırları, Haz. Nil Mutluer, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Kancı, Tuba (2015), “Türkiye’de Eğitim, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyetin Kesişim Noktaları”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Haz. Simten Coşar, Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaptan, Senem (2013), “Çatlakların Gölgesinde Militarizm: Türkiye’de Askerlik, Annelik ve Toplumsal Cinsiyet”, Erkek Millet Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkeklikler, Haz. Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaya, Gürcü (2010), “Kadın Derneklerinin Kadın Siyasal Yaşama Etkisi”, KA-DER Örneği, Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Danışman. Levent Ürer, İstanbul.
• Kocaer, Sibel (2006), “Argo ve Toplumsal Cinsiyet”, Milli Folklor Dergisi, S. 71.
• Mitchell, Juliet (1984), “Kadın ve Eşitlik”, Çev. Fatmagül Berktay, Kadın ve Eşitlik, Ed. Juliet Mitchell, Ann Oakley, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Najmabadi, Afsaneh (2016), “Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak”, Çev. Tansel Güney, Elçin Gen, Vatan, Millet, Kadınlar, Haz. Ayşe Gül Altınay, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Onbaşı, Funda Gençoğlu (2015), “Zorunlu-Gönüllü Milliyetçilikler ve Toplumsal Cinsiyet: Erilliğin Bedeli”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Haz. Simten Coşar, Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öngen, Burcu; Aytaç, Serpil (2013), “Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları ve Yaşam Değerleri İlişkisi”, Sosyoloji Konferansları, No:48.
• Özdemir, Eylem (2015), “Batı’ya Giden Her Yol Mübah Mı? Milletin Güzellik Yarışmalarıyla İmtihanı”, Milliyetçilik ve Toplumsal Cinsiyet, Haz. Simten Coşar, Aylin Özman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özkırımlı, Umut (2016), “Milliyetçilik Kuramları ‘Eleştirel Bir Bakış’”, 6. bs, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Saigol, Rubina (2016), “Militarizasyon, Ulus ve Toplumsal Cinsiyet: Şiddetli Çatışma Alanları Olarak Kadın Bedenleri”, Çev. Tansel Güney, Vatan, Millet, Kadınlar, Haz. Ayşe Gül Altınay, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, Serpil (2012), “Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti”, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saraçgil, Ayşe (2005), “Bukalemun Erkek”, Çev. Sevim Aktaş, Redaksiyon. Öykü Özgün, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sirman, Nükhet (2017) “Kadınların Milliyeti”, Milliyetçilik, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4, 5. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Smith, Anthony (2017), “Etno-Sembolizm ve Milliyetçilik”, Çev. Bilge Firuze Çallı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Stoller, Robert J. (1968), “Sex And Gender: The Development of Masculinity and Femininity”, New York: Science House.
• Taş, Gün (2019), “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri”, Akademik Hassasiyetler Dergisi, s. 163-175.
• Üstel, Füsun (2014) “Makbul Vatandaşın Peşinde İkinci Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi”, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Walby, Sylvia (2016) “Kadın ve Ulus”, Çev. Meltem Ağduk-Gevrek, Vatan, Millet, Kadınlar, Haz. Ayşe Gül Altınay, 6. bs., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, Erik J. (2015), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Atatürk Türkiye’sine Bir Ulusun İnşası: Jön Türk Mirası”, Çev. Lütfi Yalçın, Ankara: Akılçelen Kitapları.