İran İslam Cumhuriyeti'nin Orta Asya ve Azerbaycan Politikaları

Yıl 2004, Cilt: 1 Sayı: 2, 129 - 160, 01.06.2004

Atay Akdevelioğlu

Öz

SSCB yıkılana kadar belirgin bir Orta Asya (ve Azerbaycan) politikası olmayan ve ilişkilerini Moskova üzerinden yürüten İran, SSCB dağıldıktan sonra bir taraftan bölge ülkeleriyle yapıcı ilişkiler kurmaya çalışmış, diğer taraftan da bölgede Rusya'nın başatlığını kabullenir gözükmüştür. Bölge ülkelerinin içişlerine karışmamaya özen gösterse de, İran'ın bölgeyle ilişkileri istediği düzeye ulaşamamıştır. Bu sonuçta, ABD'nin bölge ülkelerine aksi yöndeki telkinleri, bölge ülkelerinin siyasal İslam'ı içsel tehdit olarak görmeleri ve bu tehdidin dış odağı olarak İran'ı algılamaları ile İran'ın kendi ekonomik-teknolojik sınırlamaları etkili olmuştur. Siyasal olumsuzluklara ve ABD'nin baskılarına rağmen İran, coğrafi konumu ve enerji alanında trampa ilişkisine girme arzusuyla, özellikle hidrokarbon kaynaklarına sahip bölge ülkeleri için alternatif transit yolu ve ekonomik işbirliği yapılabilecek bir bölge ülkesi haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

İran dış politikası, Orta Asya cumhuriyetleri, Hazar Havzası, İslamî dış politika, Türkiye-İran rekabeti.

Foreign Policy of Islamic Republic of Iran towards Central Asia and Azerbaijan

Öz

While Iran did not have a clearly deliniated policy towards Central Aisa (and
Azerbaijan) during the Soviet period and conducted its relations through Moscow, it
tried to develop constructive engagement with the regional states since the collapse of the
Soviet Union. At the same time, Iran clearly came to accept the dominant postion of
Russia in the region. Although it avoided involvement in internal affairs of the regional
countries, Iran's political relations with them have not develop into a satisfactory level.
In this, American discouragement of the regional countries to enter close relations with
Iran, their identification of political Islam as domestic threat and Iran as its external
hub, as well as Iran's own economic and technological weaknesses played important
roles. Despite this political weaknesses and US pressures, however, Iran, with its
suitable geographic location and acceptance of trampa with the energy reach countries,
has emerged as an importan regional economic partner and alternative transit route.

Anahtar Kelimeler

Foreign Policy of Iran, Central Asian republics, Caspain Basin, Islamic foreign policy, Turkey-Iran competition.

Kaynakça

• .....